- миналарды? б?ркенішті ашу белгілері туралы айты?дар.
- инженерлік б?геттерден ?туді? ?андай т?сілдері бар?
- радиоактивті ула?ыш заттармен улан?ан айма?тан ?алай ?туге болады?
- жатып ату ?шін жеке о?пана ?алай ?азылады?
б) Негізгі б?лім
Ба?ылаушы жауынгер.
Мотоат?ыш б?лімшесінде ?арсылас?а ба?ылау ж?ргізу ?шін ба?ылаушы та?айындалады. Б?лімше командирі ба?ылаушы?а келесі міндеттерді ж?ктейді: ба?ылау орнын б?ркемелеу ж?не жабды?тау; ба?ылауды? к?рсетілген секторында?ы жергілікті жерді ж?не заттарды зерттеу; ба?дар мен жергілікті заттар?а дейінгі ?ашы?ты?ты ?лшеу ж?не жергілікті жерді? сызбасын ??растыру; ?арсыласты бай?а?ан с?тте оны? жергілікті жердегі орнын аны?тап б?лімше командиріне баяндау ж?не оны ба?ылау журналына жазу.
Б?лімше командирінен тапсырма ал?ан со?, ба?ылаушы ба?ылау орнын б?ркемелейді ж?не жабды?тайды, ба?ылауды? к?рсетілген секторында?ы жергілікті жерді ж?не заттарды зерттейді, ба?дар мен жергілікті заттар?а дейінгі ?ашы?ты?ты ?лшейді ж?не жергілікті жерд?? сызбасын ??растырады. ?арсыласты бай?а?ан с?тте ба?ылаушы оны? жергілікті жердегі орнын аны?тайды да, б?лімше командиріне баяндайды. Осыдан кейін ол нысананы сызба?а шартты т?рде т?сіреді де, ба?ылау журналына т?сіреді.
Ба?ылаушы ба?ылау н?тижелерін дауыстап баяндау ?шін командирге жа?ын орналасады. Оны? ?олында ба?ылау аспаптары (д?рбі, стереот?тік немесе перископ), жергілікті жерді? картасы немесе сызбасы, ба?ылау журналы, ??лабыз (компас) ж?не са?ат болуы керек. Ба?ылау ?шін ?зі ?арсылас?а к?рінбейтіндей, біра? м?мкіндігінше к?бірек естіп, к?ре алатындай болып орналасуы керек.
Ба?ылау ?шін белгіленетін орын - ба?ылау айма?ын жа?сы шолу мен сенімді б?ркеніш болатындай; авиация, артиллерия атысынан ж?не ядролы? ?аруды? за?ымда?ыш факторларынан ?ор?анатындай болуы ?ажет. Егер жергілікті жерді? жекелеген заттары ба?ылау ?шін ы??айлы болса, онда оны? жанына к?ле?ке т?стан орналасу керек. Ба?ылаушыны? негізгі тасаланатын орны – о?пана. О?пана жергілікті жер заттарымен б?ркемеленеді. Жергілікті жерді ба?ылау тиімді болу ?шін ба?ылаушы?а бекітілген сектор ?ашы?ты?ына ?арай 2-3 айма??а б?лінеді. Айма? шекаралары ба?дар немесе жергілікті жер бойынша белгіленеді. Ба?ылаушы, е? алдымен ?зіне берілген секторда?ы жерді асы?пай зерттеуі ж?не барлы? жергілікті жер заттарыны? санын, м?лшерін, формасын, ?лшемін ж?не ?зара орналасуын еске са?тау?а міндетті. Б?л дер кезінде ?арсыласты? пайда болуын бай?ау?а немесе оны? ?имылы мен орналасуында?ы ?згерістерді бай?ау?а м?мкіндік береді. Осыдан кейін ба?ылаушы жа?ын айма?тан бастап, о??а, сол?а ?арсылас жа?ына ?арап жерді ж?не жергілікті заттарды ж?йелі бір ізбен тексере отырып, к?збен та?ы бір шолып ?зін-?зі тексереді. Осы т?ртіппен ол орта ж?не алыс айма?ты бай?айды.
Егер ба?ылаушы ?арсыласты? болу белгілерін бай?ап ?алса, б?л айма?ты ба?ылау аспаптары к?мегімен ?арап, нысана сипатын аны?тайды. ?арсыласты бай?а?ан с?тте ба?ылаушы оны? жергілікті жер жа?дайында?ы орналасуын аны?тайды. Б?л ?шін ол бай?ал?ан нысананы? ара?ашы?ты?ын белгілі жа?ын ба?дар?а дейінгі (о?, сол, жа?ын, алыс), ?ашы?ты?ын ?лшейді. Содан кейін ол ба?ылауды то?татпай, бай?ал?ан объект туралы командирге баяндайды.
Ба?ылаушыны? баяндауы ?ыс?а ?рі на?ты болу?а тиіс. Ба?ылаушы ?атты ай?айламай, командир еститіндей дауыспен ба?дар немесе жергілікті жерге ?атысты ал?анда нысананы? жа?дайын, оны? ?имыл - ?рекетін баяндайды. Б?л кезде ол ба?дардан о??а немесе сол?а ?арай нысананы? орналасуын метрді? мы?ды? ?лесі бойынша, ал сосын нысананы? ба?дар?а жа?ын немесе алыс орналасуын метрмен к?рсетеді. Мысалы: Ба?дар – 2, о??а –10, 100-ден алыс, о?панада – «танк», немесе «Д??гелек» биіктегі, сол?а – 20, 200-ге жа?ын, б?та арасында – «ба?ылаушы», немесе «Фигуралы» то?айынан батыс?а бронетранспортер жылжып келеді ж?не т. б.
Ба?ылау журналында?ы жазу формасы
Ба?дарлау уа?ыты
?айда, не бай?алды
Кімге, ?ашан баяндалды.
6са? 10мин
«Д??гелек» биіктігі, сол?а – 20, 200-ге жа?ын,
б?та арасында – «ба?ылаушы»
6са? 10мин
Б?лімше командиріне
7са? 20мин
Ба?дар – 2, о??а –10, 100-ден алыс, о?панада – «танк»
7са? 20мин.
Б?лімше командиріне
Егер ба?ылаушы радиоактивті немесе химиялы? за?ымдануды бай?ап ?алса, ол дереу ?ор?аныш ??ралдарын киеді де, командирге баяндайды ж?не ба?ылауды жал?астырады.
в) ?орытынды б?лім
С?ра?тар мен тапсырмалар:
- ба?ылаушыны? міндеттері ?андай?
- ба?ылаушы ?айда орналасады?
- ба?ылау ?шін белгіленетін орын ?андай талаптар?а сай болуы керек?
- ба?ылаушы жергілікті жерді ?алай зерделейді?
- ба?ылаушы ?арсыласты? пайда болуын ?алай баяндайды?
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.
ә) Өтілгентақырыптысұраукезеңі
ұрыста жауынгер бөгеттерден өтудің қандай тәсілдерін қолданады?
миналардың бүркенішті ашу белгілері туралы айтыңдар.
инженерлік бөгеттерден өтудің қандай тәсілдері бар?
радиоактивті улағыш заттармен уланған аймақтан қалай өтуге болады?
жатып ату үшін жеке оқпана қалай қазылады?
б) Негізгі бөлім
Бақылаушы жауынгер.
Мотоатқыш бөлімшесінде қарсыласқа бақылау жүргізу үшін бақылаушы тағайындалады. Бөлімше командирі бақылаушыға келесі міндеттерді жүктейді: бақылау орнын бүркемелеу және жабдықтау; бақылаудың көрсетілген секторындағы жергілікті жерді және заттарды зерттеу; бағдар мен жергілікті заттарға дейінгі қашықтықты өлшеу және жергілікті жердің сызбасын құрастыру; қарсыласты байқаған сәтте оның жергілікті жердегі орнын анықтап бөлімше командиріне баяндау және оны бақылау журналына жазу.
Бөлімше командирінен тапсырма алған соң, бақылаушы бақылау орнын бүркемелейді және жабдықтайды, бақылаудың көрсетілген секторындағы жергілікті жерді және заттарды зерттейді, бағдар мен жергілікті заттарға дейінгі қашықтықты өлшейді және жергілікті жердәң сызбасын құрастырады. Қарсыласты байқаған сәтте бақылаушы оның жергілікті жердегі орнын анықтайды да, бөлімше командиріне баяндайды. Осыдан кейін ол нысананы сызбаға шартты түрде түсіреді де, бақылау журналына түсіреді.
Бақылаушы бақылау нәтижелерін дауыстап баяндау үшін командирге жақын орналасады. Оның қолында бақылау аспаптары (дүрбі, стереотүтік немесе перископ), жергілікті жердің картасы немесе сызбасы, бақылау журналы, құлабыз (компас) және сағат болуы керек. Бақылау үшін өзі қарсыласқа көрінбейтіндей, бірақ мүмкіндігінше көбірек естіп, көре алатындай болып орналасуы керек.
Бақылау үшін белгіленетін орын - бақылау аймағын жақсы шолу мен сенімді бүркеніш болатындай; авиация, артиллерия атысынан және ядролық қарудың зақымдағыш факторларынан қорғанатындай болуы қажет. Егер жергілікті жердің жекелеген заттары бақылау үшін ыңғайлы болса, онда оның жанына көлеңке тұстан орналасу керек. Бақылаушының негізгі тасаланатын орны – оқпана. Оқпана жергілікті жер заттарымен бүркемеленеді. Жергілікті жерді бақылау тиімді болу үшін бақылаушыға бекітілген сектор қашықтығына қарай 2-3 аймаққа бөлінеді. Аймақ шекаралары бағдар немесе жергілікті жер бойынша белгіленеді. Бақылаушы, ең алдымен өзіне берілген сектордағы жерді асықпай зерттеуі және барлық жергілікті жер заттарының санын, мөлшерін, формасын, өлшемін және өзара орналасуын еске сақтауға міндетті. Бұл дер кезінде қарсыластың пайда болуын байқауға немесе оның қимылы мен орналасуындағы өзгерістерді байқауға мүмкіндік береді. Осыдан кейін бақылаушы жақын аймақтан бастап, оңға, солға қарсылас жағына қарап жерді және жергілікті заттарды жүйелі бір ізбен тексере отырып, көзбен тағы бір шолып өзін-өзі тексереді. Осы тәртіппен ол орта және алыс аймақты байқайды.
Егер бақылаушы қарсыластың болу белгілерін байқап қалса, бұл аймақты бақылау аспаптары көмегімен қарап, нысана сипатын анықтайды. Қарсыласты байқаған сәтте бақылаушы оның жергілікті жер жағдайындағы орналасуын анықтайды. Бұл үшін ол байқалған нысананың арақашықтығын белгілі жақын бағдарға дейінгі (оң, сол, жақын, алыс), қашықтығын өлшейді. Содан кейін ол бақылауды тоқтатпай, байқалған объект туралы командирге баяндайды.
Бақылаушының баяндауы қысқа әрі нақты болуға тиіс. Бақылаушы қатты айғайламай, командир еститіндей дауыспен бағдар немесе жергілікті жерге қатысты алғанда нысананың жағдайын, оның қимыл - әрекетін баяндайды. Бұл кезде ол бағдардан оңға немесе солға қарай нысананың орналасуын метрдің мыңдық үлесі бойынша, ал сосын нысананың бағдарға жақын немесе алыс орналасуын метрмен көрсетеді. Мысалы: Бағдар – 2, оңға –10, 100-ден алыс, оқпанада – «танк», немесе «Дөңгелек» биіктегі, солға – 20, 200-ге жақын, бұта арасында – «бақылаушы», немесе «Фигуралы» тоғайынан батысқа бронетранспортер жылжып келеді және т. б.
Бақылау журналындағы жазу формасы
Бағдарлау уақыты
Қайда, не байқалды
Кімге, қашан баяндалды.
6сағ 10мин
«Дөңгелек» биіктігі, солға – 20, 200-ге жақын,
бұта арасында – «бақылаушы»
6сағ 10мин
Бөлімше командиріне
7сағ 20мин
Бағдар – 2, оңға –10, 100-ден алыс, оқпанада – «танк»
7сағ 20мин.
Бөлімше командиріне
Егер бақылаушы радиоактивті немесе химиялық зақымдануды байқап қалса, ол дереу қорғаныш құралдарын киеді де, командирге баяндайды және бақылауды жалғастырады.
в) Қорытынды бөлім
Сұрақтар мен тапсырмалар:
бақылаушының міндеттері қандай?
бақылаушы қайда орналасады?
бақылау үшін белгіленетін орын қандай талаптарға сай болуы керек?
бақылаушы жергілікті жерді қалай зерделейді?
бақылаушы қарсыластың пайда болуын қалай баяндайды?
