Ашы? саба?. Та?ырыбы: "Ма?ал - м?телдер. Ж?мба?тар" 9 сынып

1-то?сан №6

Айы-к?ні ____________________________________________

Саба?ты? та?ырыбы: Ма?ал- м?телдер. Ж?мба?тар.

Саба?ты? ма?саты:

А) Интерактивті та?таны пайдалана отырып ма?ал- м?телдер, ж?мба?тар т?рлерін, ??рылымды? ерекшеліктерін ме?геру. Ма?ал- м?телдерді к?нделікті ?мірде ?олдана білу. Оларды? тіліміздегі с?зді? к?ркі екенін ??ындыру.

?) Т?рбиелік: Ма?ал- м?телдер ар?ылы о?ушылырды адамгершілікке, отаншылды??а, елжандылы??а, жа?сыдан ?йреніп, жаманнан жиренуге т?рбелеу.

Б) Дамытушылы?: О?ушылырды с?здік ?орын, тіл байлы?ын арттыруына ы?пал жасау. Шы?армашылы? ж?мыстар ар?ылы ойлау ?абілетін арттыру.

Саба?та ?олданылатын ?діс: т?сіндірмелі, с?ра?- жауап, интерактивті, топтастыру.

П?н аралы? байланыс: тарих, ?аза? тілі

Саба?ты? т?рі: Жа?а саба?

Саба?ты? типі: Жа?а саба?ты ме?геру.

Саба?ты? к?рнекілігі. Сызба ж?мба?ты суреттер. С?зж?мба?.

Саба?ты? барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау, ?орыту.

І. С?ра?- жауап ?дісі ар?ылы. (о?ушы бір- біріне)

1. Халы? ауыз ?дебиеті дегеніміз не?

2. Ауыз ?дебиеті? жазба ?дебиетінен айрмашылы?ы неде?

3. Жанрды? неше т?рі бар еді?

4. Ауыз ?дебиетіні? т?рлері ?андай жанрлардан т?рады?

5. Халы? ауыз ?дебиетіні? т?рлері.

ІІ. Т?рмыс- салт жырларды? т?рлерін топтастыру.

Баланы? д?ниеге келуіне байланысты
?йлену салтына байланысты
К??іл- к?йді білідретін ?ле?- жырлар
Бата- тілектер

ІІІ. К?рініс

ІІІ. Жа?а саба?.

І. Ма?ал- м?телдер туралы жалпы т?сінік. Ма?ал- м?телдер, ж?мба?тар бір ?асырды? ?ана жемісі емес. Оларды? ал?аш?ы ?лгілері есте ?алма?ан ерте заманда туып, ?зіні? ?алыпта су, даму, ?су процесінде талай ?асырмен бірге жасас?ан. Б?л жолда ?рт?рлі ?о?амды?, топты? ?згерістерге сай ?згеріп жа?арып отыр?ан.

ІІ. Ма?ал- м?телдер т?рлері.

Отан, ту?ан жер, атамекен туралы.
Е?бек туралы
Ерлік батырлы??а арнал?ан
Ынтыма?, бірлік, татулы??а арнал?ан
Досты?, жолдасты? туралы
О?у, білім, ?нерге арнал?ан
Адамгершілікке ж?не жа?сы- жаман мінезге байланысты.
Отбасын, ата- ананы ?адірлеу, ?лкенді сыйлау?а байланысты.
Т?р т?лік мал?а, к?сіпке, егіншілікке байланысты.

ІІІ. Ма?ал- м?телдерді? ??рылымды? ерекшеліктері

А) Ма?ал- м?телді? ?н бойында поэзия?а т?н жина?алы?, ?нділік, саздылы?, ?й?ас, ыр?а?тылы? бай?алады.

Ерді? ісі- келіс, езді? ісі керіс

?) Ма?ал- м?телдерде халы? с?зді барынша ?нем деген

С?з тастап кетіп те отыр?ан

«А?ыл- жастан, асыл- тастан» дегенде «шы?ады» с?зі ?алып ?ой?ан. Біра? т?сіп ?ал?ан с?з ?зінен- ?зі ой?а оралып, ишарамен білінеді.

«А?аш тамырымен, адам досымен мы?ты»

Б) Ма?ал- м?телдер тура ж?не ауыспалы ма?ынада ?олданылады.

«?нер алды, ?ызыл тіл», «Ер ?анаты- ат», «Елін с?йген ер болар»

Ауыспалы ма?ынады.

«?ызым са?ан айтам, келінім сен ты?да», «Не ексе?, соны орасы?»

В) Ма?ал- м?телдерде бейнелі к?ркем с?з айшы?тарыны? нелер асылы кездеседі.

V. Ж?мба? адамны? д?ниетану жолында?ы ойыны?, ?иялыны? шамасын білдіреді. Ж?мба?- ауыз ?дебиетіні? ертеден келе жат?ан т?рі. Ол баланы жастайынан ?иялдай білуге, таби?атты, ?орша?ан ортаны ба?ылап, а??арымпазды??а, тап?ырлы??а баулуды к?здеуден ту?ан.

Ж?мба?ты? та?ырыбы алуан т?рлі болып келеді.

Ж?мба? шашу

?обдиында ?айырлы

?азынаны? б?рі бар

Тауысса? к?з майы?ды

?ала?аны? табылар (кітап)

Тал басында т?ндіксіз отау (?я)

?ал?иып ?зын ??ла?ы

Еле?деп ыл?и т?рады. (?оян)

К?зі?е к?рінбейді

?олы?а ілінбейді

Біра?- та ??ла?ы?а

?дайы к?бірлейді (жел)

?мірді ?лшейді, ешкімнен с?рамайды

Тілі?ді алмайды, тетігін б?рмай (са?ат)

Он к?зі бар ?зінде,

Он цифр бар к?зінде

К?зіне сауса? саласы?

Жыра?тан хабар аласы? (телефон)

Те?ізді шай?айды,

Егісті жайпайды (жел)

Е? биікке шы?ады

Кешке ?арай б??ады (к?н)

Та? ?аламын кейде мен

Шалбарыммен жейдемді

Т?сірді ?а?аз?а

?згертпей бейнемді (фотоапарат)

VІІ. Шы?армашылы? ж?мыс

О?ушылар ?здері ж?мба? жасырады.

VІІІ. «Жал?асын тап» ма?ал- м?тел айт?ызу

«Мен білемін» ойыны

2 о?ушы кезек- кезек ма?ал айтады.(2минут)

Саба?ты ?орыту:

Ма?ал- м?телдерді? та?ырыптары ?андай болады?
Ма?ал- м?телдер бізге не ?шін ?ажет?
Ма?ал- м?телдерді? ?зіне т?н ?андай ерекшеліктері бар?
Ма?ал мен м?телді? ?андай айырмашылы?ы бар?
Ж?мба?ты? адам ?міріндегі орны ?андай?

?й тапсырмасы: М.?лімбаев «?рнекті с?з- орта? ?азына» кітабын о?у реферат жазамыз.

?здері? ж?мба? ??растыры?дар

Ба?алау

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба?. Та?ырыбы: "Ма?ал - м?телдер. Ж?мба?тар" 9 сынып»

Айы-күні ____________________________________________

Пән: Қазақ әдебиеті

Сынып: 9

Сабақтың тақырыбы: Мақал- мәтелдер. Жұмбақтар.

Сабақтың мақсаты:

А) Интерактивті тақтаны пайдалана отырып мақал- мәтелдер, жұмбақтар түрлерін, құрылымдық ерекшеліктерін меңгеру. Мақал- мәтелдерді күнделікті өмірде қолдана білу. Олардың тіліміздегі сөздің көркі екенін ұғындыру.

Ә) Тәрбиелік: Мақал- мәтелдер арқылы оқушылырды адамгершілікке, отаншылдыққа, елжандылыққа, жақсыдан үйреніп, жаманнан жиренуге тәрбелеу.

Б) Дамытушылық: Оқушылырды сөздік қорын, тіл байлығын арттыруына ықпал жасау. Шығармашылық жұмыстар арқылы ойлау қабілетін арттыру.

Сабақта қолданылатын әдіс: түсіндірмелі, сұрақ- жауап, интерактивті, топтастыру.

Пән аралық байланыс: тарих, қазақ тілі

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгеру.

Сабақтың көрнекілігі. Сызба жұмбақты суреттер. Сөзжұмбақ.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, қорыту.

І. Сұрақ- жауап әдісі арқылы. (оқушы бір- біріне)

1. Халық ауыз әдебиеті дегеніміз не?

2. Ауыз әдебиетің жазба әдебиетінен айрмашылығы неде?

3. Жанрдың неше түрі бар еді?

4. Ауыз әдебиетінің түрлері қандай жанрлардан тұрады?

5. Халық ауыз әдебиетінің түрлері.

ІІ. Тұрмыс- салт жырлардың түрлерін топтастыру.

Баланың дүниеге келуіне байланысты
Үйлену салтына байланысты
Көңіл- күйді білідретін өлең- жырлар
Бата- тілектер

ІІІ. Көрініс

ІІІ. Жаңа сабақ.

І. Мақал- мәтелдер туралы жалпы түсінік. Мақал- мәтелдер, жұмбақтар бір ғасырдың ғана жемісі емес. Олардың алғашқы үлгілері есте қалмаған ерте заманда туып, өзінің қалыпта су, даму, өсу процесінде талай ғасырмен бірге жасасқан. Бұл жолда әртүрлі қоғамдық, топтық өзгерістерге сай өзгеріп жаңарып отырған.

ІІ. Мақал- мәтелдер түрлері.

Отан, туған жер, атамекен туралы.
Еңбек туралы
Ерлік батырлыққа арналған
Ынтымақ, бірлік, татулыққа арналған
Достық, жолдастық туралы
Оқу, білім, өнерге арналған
Адамгершілікке және жақсы- жаман мінезге байланысты.
Отбасын, ата- ананы қадірлеу, үлкенді сыйлауға байланысты.
Төр түлік малға, кәсіпке, егіншілікке байланысты.

ІІІ. Мақал- мәтелдердің құрылымдық ерекшеліктері

А) Мақал- мәтелдің өн бойында поэзияға тән жинақалық, үнділік, саздылық, ұйқас, ырғақтылық байқалады.

Ердің ісі- келіс, ездің ісі керіс

Ә) Мақал- мәтелдерде халық сөзді барынша үнем деген

Сөз тастап кетіп те отырған

«Ақыл- жастан, асыл- тастан» дегенде «шығады» сөзі қалып қойған. Бірақ түсіп қалған сөз өзінен- өзі ойға оралып, ишарамен білінеді.

«Ағаш тамырымен, адам досымен мықты»

Б) Мақал- мәтелдер тура және ауыспалы мағынада қолданылады.

«Өнер алды, қызыл тіл», «Ер қанаты- ат», «Елін сүйген ер болар»

Ауыспалы мағынады.

«Қызым саған айтам, келінім сен тыңда», «Не ексең, соны орасың»

В) Мақал- мәтелдерде бейнелі көркем сөз айшықтарының нелер асылы кездеседі.

V. Жұмбақ адамның дүниетану жолындағы ойының, қиялының шамасын білдіреді. Жұмбақ- ауыз әдебиетінің ертеден келе жатқан түрі. Ол баланы жастайынан қиялдай білуге, табиғатты, қоршаған ортаны бақылап, аңғарымпаздыққа, тапқырлыққа баулуды көздеуден туған.

Жұмбақтың тақырыбы алуан түрлі болып келеді.

Жұмбақ шашу

Қобдиында қайырлы

Қазынаның бәрі бар

Тауыссаң көз майыңды

Қалағаның табылар (кітап)

Тал басында түндіксіз отау (ұя)

Қалқиып ұзын құлағы

Елеңдеп ылғи тұрады. (қоян)

Көзіңе көрінбейді

Қолыңа ілінбейді

Бірақ- та құлағыңа