5 сынып. ?аза? ?дебиеті п?нінен ?алма?ан ?бді?адыров «?ажым??ан» хикаяты.

Пәні: Қазақ әдебиет Сыныбы: 5

Сабақтың тақырыбы: Қалмақан Әбдіқадыров «Қажымұқан» хикаяты
Мақсаты: :, Қалмақан Әбдіқадыров «Қажымұқан» хикаятындағы дүние жүзі чемпионы Қажымұқан Мұңайтпасұлының өмірімен таныстыру,
Білімділігі:
Қалмақан Әбдіқадыров «Қажымұқан» хикаятындағы дүниежүзі чемпионы Қажымұқан Мұңайтпасұлының өмірімен таныстыру, бөлімдерінің мазмұнын игерту;алған білімдерін бекіту.
Дамытушылығы:
Оқушылардың іскерлік, өз бетімен жұмыс жасай білу дағдысын жетілдіру. Ойлау қабілетінің дамуына ықпал ете отырып, шығармашылыққа баулу, өзіндік көзқарасын қалыптастыру
Тәрбиелігі:
«Көп бейнеттің зейнеті болатындығын» ұғындыру арқылы шыдамдылыққа , басқаға жақсылық жасау, қамқор болу, қайырымды, әділ болуға тәрбиелеу
Сабақтың түрі: Бекіту сабағы
Сабактың әдісі: Стратегиялық бағыттар бойынша жүргізіледі. «Түсіну», «Еркін жауап», «Танып білу», «Кубизм», «Кейіпкерлер стратегиясы», «Түсініктеме күнделігі» стратегиясы
Сабақтың көрнекілігі: Интербелсенді тақта. Жазушы портреті, Қажымұқан портреті, кеспе қағаздары, слайд,қосымша ақпараттар, медалдар,
Пәнаралық байланыс: тарих, дене тәрбиесі, география
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Сабақтың мақсатымен таныстыру
1. Қызығушылығын ояту стратегиясы.

I топ: 1.Заңғар күш иесі
2.Батылдық , алғырлық ,
3.Қайратты , күшті
4. Алып күш
5. Күш атасы

II топ: Өжет , табанды, Ер , батыр, Ерлік

Балалар , «Балуан» деген сөзді айтқанда ойларыңызға не түседі , оның мағынасын қалай түсінер едіңдер ?

- Ал,енді балалар, әр топ бір-біріңнің есімдеріңе сөз тіркесін қосып айтып, бүгінгі сабақты бастайық. (Гүлдей Гүлсезім, Ақылды Асылан, т.б)
Жетек сұрақ :
Өткен сабақта біз сіздермен Қалмақан Әбдіқадыровтың Қажымұқан ағаларың жайлы хикаятымен танысқан болатынбыз.Бүгін біз сабақта осы әңгімені топқа бөлініп тапсырмалар орындап, толық қорытындылаймыз.
Жеке жұмыс. «Сұрақ қою» стратегиясы - ЛЕЗДЕМЕ.(үй тапсырмасын сұрау)

Балалар, қазір лездеме, мен қойған сұраққа жылдам жауап беріңдер!

Дұрыс жауап берген оқушыға медаль беріп отырамын. Топтың топбасшысының міндеті: топтағы мүшелерінің әрқайсысының жауап беріп алған медалдарының сандарын жазып отыру, жалпы сабақтың соңында топ болып ең көп жинаған медалды топтың жеңісі деп білесіңдер.

Хикаяттың басты кейіпкері------- Қажымұқан.

1903 жылы Қызылорда облысы, Шиелі ауданында дүниеге келген жазушы ------Қ.Әбдіқадыров.
Қажымұқанның әжесі ------Айсары
Қажымұқан неше мемлекетте күрескен? -28
Көркем шығармадағы кейіпкерге тән мінездерін,ой –пікірін, адамдармен қарым-қатынасын , сөйлеу әдебін, іс-әрекетін жинақтап айту ------------- мінездеме
Кейіпкерлердің өзара тілдесуі -------диалог
Хикаяттағы саудагер -----Иван Ногич
Хикаятта Ұлы дәрежелі Дядя Иван Лебедевке хат жазған -----Добрый –Рабый
Ал, енді сөздік бойынша, талдың қабығынан тоқылған аяқ киім -----шабата
Кейде жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адамға, жан иесіне ұқсатып, жандандыра, құлпырта суреттеу -------кейіптеу.
Қажымұқан лом темірді бұрап, галстук ету өнерін қай қалада көрсетті?------Парижде

Мұғалімнің формативті бағалауы.

Мұғалім:
Қазақ әдебиетінде балуан бейнесін алғаш сомдаған ,өз аузынан көп оқиғаларды жазып алған жазушы Қалмақан Әбдіқадыров «Қажымұқан»атты хикаятында французша күрестен дүние жүзінің чемпионы Қажымұқан Мұңайтпасұлының өмірін, спорттағы жолын қызғылықты баяндаған екен .
Жұптық жұмыс. 1.« Серуендеу» стратегиясы

А)Қ.Әбдіқадыровтың өмірінен хронологиялық кесте
Мерзімі Болған оқиғалар
1903 жыл Қазіргі Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, Шиелі кентінде дүниеге келген
1925 жыл Алғашқы “Сырдария” деген өлеңі “Еңбекші қазақ” газетінде жарияланған
1928 жыл Тұңғыш өлеңдер жинағы “Жалшы” деген атпен жарық көрді
1935-51 ж.ж. “Май”, “Батыр”, “Сәтбаев”, “Еділ-Дон”, “Келес қызы” поэмалары жарық көрген
1954, 1956, 1959 ж.ж. “Қажымұқан” повесі қайта басылды
1970 жылы “Қажымұқан” повесі орыс тілінде жарық көрді
1935, 1936, 1937ж.ж. “Алатаудың бауыры”, “Амантай”, “Тапқыш” кітаптары жарық көрді.

Бармақ арқылы бағалау.

Топтық жұмыс.2. «Ыстық орындық» стратегиясы
I топ: - Мұқанның балалық шағы қайда, қандай жағдайда өтті?
- Отыз пұт май қатырған кеспекті бала шанаға қалай салды?
- Мұқан бір шана шөпті бай үйіне қалай жеткізді?
- Мұқанның ерекше күшін байқап, оған достық көмекке келгендер кімдер?
II топ: - Добрый-Рабый, Лебедев дегендер кімдер?
- Лебедев мектебі Мұқанға нелерді үйретті?
-Қазақтың ата-анаға мейірімді болу өнегесі шығармада қалай берілген?

-Мұқан бойында тағы қандай үлгі қасиеттер көрінеді?

1. Үш рет шапалақ соғу арқылы бағалау
   
   4. «Кубизм» стратегиясы
   1-топ Талдаңыз. Шығарманы композициялық құрылымына талдаңыз

2. 1. Басталуы: Мұқанның саудагер Иван Ногичке жалданып жұмыс жасау

3. 2. Дамуы:  Орлий Масликовтың  қызметіне ауысуы

4. 3. Шиеленісуі: Бір шана шөпті бай үйіне жая сүйретіп келуі

5. 4. Шақыртау шегі: Иван Лебедевтің мектебінен дәріс алуы, өзіне жақын дос табуы

6. 5. Шешімі:  Париж сахнасында өнерін көрсетіп, құрметке бөленуі
   2-топ Суреттеңіз Мұқанның сыртқы түрі, мінез құлқын суреттейтін тұстарды шығарманың әр тұсынан іріктеп алып, балуанның өсу жолына мінездеме бер
   1-топ Қолданыңыз. Қазақтың ата-анаға мейірімді болу өнегесі шығармада қалай бейнеленген ? Мұқан бойынан тағы қандай үлгілі қасиеттер көрінеді? «Қажымұқан» сөзін қолданып бес жолды өлең құрастырыңыз

1. Зат есім: Қажымұқан

1. Сын есім:  мықты, епті

2. Етістік: күресті, чемпион болды, Парижге барды.

3. Сөйлем құра: Қажымұқан әлем чемпионы атанды.

4. Синоним: Мықты, палуан, күшті

2-топ Салыстырыңыз.  Қазіргі чемпиондармен Қажымұқанды салыстыр.
Мұғалімнің формативті бағалауы.

5. Топтық жұмыс «Кейіпкерлер» стратегиясы
Мақсаты: Кейіпкерлер бейнесін кесте арқылы жинақтау.
1-топқа Мұқан, Орлий Масликов,

2-топқа Иван Лебедев, Дубный
Іс-әрекеті Мінезі Кейіпкер мінезін толықтыру
Смайлик арқылы бағалау

6. «Түсініктеме күнделігі» стратегиясы
Қажымұқанның өмірі туралы қысқаша түсініктеме беру
Қажымұқан Мұңайтпасұлы — қазақ халқының тарихындағы тұңғыш кәсіпқой балуан. Тұтас ғұмырын күрес өнеріне арнап, ұланғайыр жері мен өршіл халқын бірінші болып өзге жұртқа паш еткен, өзінен бұрынғы қандастары баспаған топырақты басып, көрмеген елді көріп, өзге қазақ тақпаған алтын, күміс медальдарды мойнына тұңғыш ілген.
Орасан күштің иесі, күрестің бірнеше түрінен әлем чемпионы атанған тұңғыш қазақ алыбы! Теңдессіз өнерімен жер шарын аралаған, 28 мемлекетте күреске түсіп, 56 медаль олжалаған Қажымұқандай мықты ХХ ғасырдың басында түркі халықтарының ішінде қазақта ғана болды.Дүние жүзінің чемпиондары Иван Поддубный, Иван Шемякин, Алекс Аберг, Иван Заикин, Георг Лурих, Поль Понс сынды жампоздармен қатар жүру, боз кілемдегі айқастарда осы балуандарды шетінен жығып, бәйге алу — сол заманда нағыз ерлік еді.
Тарихи деректерге сүйенсек ол 1871 жылғы 7 сәуірде Ақмола уезі, Сарытерек болысына қарасты Жәдік деген жерде дүниеге келген.Қажымұқан кедей шаруаның баласы болғандықтан, орыс байларына және дәулетті адамдарға жалданған. Сөйте жүріп, күреске түсіп, той томалақтарда елге көрініп, бала балуан деген атқа ие болған
Қажымұқанның тұңғыш рет әлемдік деңгейде көрінген шағы — 1906 жыл. Алманияда өткен дүниежүзілік сайыста ол әлем чемпионы атанады. Бірақ орыс әкімшілігіне бұратана халықтың атын шығарған палуан онша ұнай қоймайды. Сол үшін де Қажымұқан орыс палуандарының атымен күресуге мәжбүр болды. Қажымұқанға неше түрлі лақап аттар беріледі. Қажымұқанды «Ямагата Мухунури» деген лақап атпен күрестіреді. Сонымен қатар, Мухан, «Иван Чёрный» сияқты лақап есімдері болған.

Шығармашылық жұмыс: Қажымұқан ағаға хат.

7. «Пікір алысу» стратегиясы
Шығарма несімен ұнады? Сүйікті кейіпкерлерің

Кері - байланыс әдістерінің бірі: «Тазалық» ойыны 
• Кеспе қағазда мыналар салынған: 
1. Чемодан(суреті) 
2. қоқыс жәшігі (суреті) 
3. еттартқыш (Суреті) 
- Құрметті оқушылар, бүгінгі тақырып бойынша алған керекті ақпараттарыңызды чемоданға салыңыздар (жазыңыздар), бүгіні сабақтағы керек емес болған, артық дүниені қоқыс жәшігіне салыңыздар (жазыңыздар). Ал бүгіні ақпараттың ішінде әлі оқуым керек, толықтыруым керек дегендері болса, еттартқышқа салыңыздар (жазыңыздар) 

Үйге тапсырма беру:
Ақын-жазушыларымыздың Қажымұқан атамыз туралы жазған өлеңдерін жаттап келу

1-топ: Мен-балуанмын

2-топ: Қалмақан ағаға хат

Бағалау

13-20 медаль-5
9-12 медаль-4

5-8 медал-3