Туохтуур. Хатылааһын

Туохтууру хатылааһын

Үөрэнээччи аата ____________________

Күнэ-дьыла ______________________

1) Бэриллибит тыллары оҥкулга наардаа: баай, харалаа, бис, бус, хаардаа, быс, бүт, хаастаа, биэр, харахтаа, хааннаа, аах, хотонноо, үөр, хоннохтоо, көт.

2) Бэриллибит тыллары саҥа чааһынан наардаа. Дьиэлээ, харалаа, аһаа, астаа, тууһаа, тойомсуй, хааннаа, хараар, кыратый, араҕастый, кэрэтий, өйдөөҕүмсүй, чуумпур, олустаа, наһаалаа, хойутаа, ырааҕырҕаа, киэһэр,иккилээ, үстээ, иккистээ, төһөлөө, миигиннээ, ыччалаа, ноолоо, уруйдаа, айхаллаа, чэлээ.

3) Туохтуурдары наардаа: оонньоо-көрүлээ, бар-кэл, ыллаа-туой, бил-көр, ытаа-соҥоо, муҥнаа-сордоо, киир-таҕыс, сыт-олор, ыл-биэр, ытаа-ыллаа, тур-олор, иэй-куой, саҥар-иҥэр, хаамп-сиимп, мун-тэн.

4) Тус туохтууру булан ааспыт кэмҥэ уларыт:

Доҕоруом, бу курдук нарыннык

Мин ыраах айаммын эн алҕаар,

Бу курдук уйаннык, ураннык

Мин чугас бэйэбин абылаар...

5)  Туохтууру кыччатар халыыпка уларыт:

Ааспыт кэмим ол кэрэ

Өйдөбүлүн бэрийэ

Өспөт санаа күүһүнэн

Төннөн кэллим эйиэхэ.

6) Туохтууру үгэс  буолбут хайааһын киэбигэр уларыт:

Тапталтан айманар, сандаарар, талбаарар

Санаабар маарынныыр хаар түһэн кыыдамныыр.

Эмиэ биир сааскыбын сайыммын, күһүммүн

Саҥа хаар мэлдьэһэн намыҥныыр, намыҥныыр...

7) Хоһоонтон туохтуурдары булан үлүбүөй формаҕа уларыт:

Сайыспакка хаалар

Санаа хаһан ситэрий,

Самныбакка күүтэр

Сааһым хаһан туоларый?

8) Бэриллибит тыллары оҥкулга наардаа: Хомуйсар, хомуйар, хомуйтарар, оңорор,хомуйуллар, хомунар, ылларар, ылар, оҥорторор, оңорсор, биэрэр,бэринэр, бэрдэрэр, ылсар, бэрсэр оҥостор, ылынар, ылыллар, бэриллэр.

9) Бэриллибит туохтуурдары киэптэрин быһаар:

барыах этилэр –

аһыы иликпин –

үлэлээччилэр –

сүүрбэтиннэр –

үөрэнимээйэҕит –

турдахтара –

көрүөх тустаахпын –