Жаңа әліпби - жастар үшін тарихи қадам.

Жаңа әліпби - жастар үшін тарихи қадам.

Бүгінде Тәуелсіз Қазақстан Тұрақтылық пен гүлденудің символы, латын графикасына көшуді енгізіп жатыр. Ал тілді жаңарту үрдісі бүкіл әлемнің елімізге қызығушылығын арттыруды қамтамасыз етеді. Мұның екі жағы бар: ол -біздің болашағымыз, ол - біздің тарихымыз. Бұл қазақ тілін үйренуге және ақпарарттық коммуникация үшін де өте тиімді.

Біз әлемдік тарихта әліпбилердің жаңартылған үлгілері аз емес екенін білеміз. Бәріміз, кез келген ұрпақты алсақ та, мектепте ағылшын, неміс, француз тілдерін оқыдық. Яғни, біздің көзіміз латын әріптеріне үйренген. (Яғни латын әріптері бізге мектептен таныс.) Оның бәрі латын графикасы негізінде жасалған. Латын тілінде жазылған сөз тез қабылданады. Тіпті біздің электрондық пошталарымыз да латын әрпімен жазылады. Тағы бір басымдылығы - мемлекеттік тілді латын тілінде оқи отырып, әлемдік қоғамдастық сөйлейтін, жазатын ағылшын тілін де тез меңгеруге болады.

Сондықтан да біздің ұрпақтарымыз үшін латын әліпбиіне көшу қиындық тудырмайды деп ойлаймын. Мүмкін біздер үшін қиынырақ болар тез жаза алмаспыз, тез оқи алмаспыз, бірақ оның бәрі уақыт өте келе орнына келеді. Әрине әлі де латын әліпбиінің өзгеруі мүмкін. Ол - заңды үрдіс, тілдің жетілдірілуінің, өмірдегі өзгерістерге бейімделуінің белгісі. Дамымайтын тілдер біртіндеп жоғалып кетеді. Бүгінде латын әліпбиі бүкіл әлем халықтары арасында қазіргі коммуникация құралына айналды. Бұл қазақстан жастары үшін өте маңызды. Латын әліпбиіне көшу - басқа шет тілдерді білуді жеңілдетеді. Қазіргі өмірде ағылшын тілінсіз кез келен бағытта дамуды елестете алу қиын. Ал латын әліпбиіне көшу елімізді алдыңғы жетістіктерге жақындатады, өмірдің әр түрлі саласында тиімді дамуына ықпал етеді.

Біздің қоғам үшін латын әліпбиін қолдану жаңалық емес, ол бұрын да 1929 – 1940 жылдары қолданыста болған. Тәуелсіздік алғанан кейін, қазақ тілінің дамуына көп көңіл аудару керек екенін айта отырып, Н.Ә.Назарбаев өзінің «Төртінші өнеркәсіптік революция жағдайындағы дамудың жаңа мүмкіндіктері» атты мақаласында қазақ әліпбиін латын графикасына көшіру Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін туған идея екенін атап көрсетті, және бұл бағыттағы келесі қадамдарды белгілеп берді. Яғни бұл латын графикасының қайта оралуы.

Біз ақпараттық технологиялар заманында өмір сүріп жатырмыз. Сондықтан біз латын әліпбиін коммуникация құралы ретінде қолданып қана қоймай, бүгін мемлекеттік тілдің байлығын, мүмкіндігін көрсету үшін, мемлекеттік тілді жаңартуды іске асыру керек.

Кеңес уақытында кириллица графикасын дайындауда қазақ тілінің фонетикалық ерекшеліктері ескерілмеді, көп сөздер мен терминдер қазақ тіліне орыс тілінен ене бастады. Қазақ тілі бай, таза деп бәріміз де айтамыз. Бірақ құр бай, таза деумен тіліміз өздігінен сақталып, әдебиетіміз өрбіп кете ала ма? Қай жұрттың тілі болса да басында біздікі секілді таза да, бай болған. Бірақ олар көрші жұрттардың сөзі қосыла-қосыла, жүре бұзылған. Біздің қазақ тілі бұрын ылғалсыз таза болса да, бұл кезде басқа жұрттармен араласа бастадық, басқа жұрттардың оқуын оқыдық. Тілімізде шет жұрттардың тілі аңқи бастады. Қазақ тілінің жаңа графикасын жасағанда бұл қателіктерді ескеру керек деп ойлаймын.

Жаңа әліпби - жастар үшін тарихи қадам, қазіргі уақыт талабы. Біздің еліміз тек алға жүру керек, сондықтан бұл қадамды жасауымыз керек. Мен латын әліпбиіне көшуді жақтаймын.

«Фрунзе орта мектебі» КММ қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі К.Дауренбекова