Статья: Professional ta’lim tizimida dual ta’limni joriy etishning afzalliklari

Professional ta’lim tizimida dual ta’lim tizimini joriy etishning afzalliklari

Buxoro shhar kasb-hunar maktabi o’qituvchisi

Gaybullayeva Gulbahor

Respublikamizda talim sohasida olib borilayotgan islohotlardan biri professional talimda dual ta’lim tizimining joriy etilishidir. Ushbu ta’lim turi  – ixtisoslashgan ta’lim turi bo‘lib, talaba nazariy bilimlarni ta’lim muassasasida, amaliy ko‘nikmalarini esa bevosita ish joyida, ya’ni tashkilotda olish imkoniyatini yaratib beradi. Dual ta’limining asosiy maqsadi ta’lim muassasasi va ish beruvchilarning sa’y-harakatlari amaliy mashg‘ulotlarning asosiy omili sifatida birlashtirib, talabalarning kasbiy tayyorgarlik sifatini oshirishdan iborat.

Dual ta’lim – bu ta’limni o‘z yo‘nalishiga mos tashkilotda mehnat qilish bilan birga olib boruvchi tizimdir.

Dual ta’limni samarali tashkil etish uchun hokimliklar va manfaatdor vazirliklar tomonidan o‘rta bo‘g‘in kadrlariga bo‘lgan ehtiyoj aniqlanadi va taklif tayyorlanadi. Tanlangan ta’lim muassasalari belgilangan kvotalar bo‘yicha o‘quvchilarni qabul qiladi. Ta’lim muassasalari esa kadrlarga ehtiyoji bo‘lgan tashkilotlar bilan shartnoma tuzadi. Shartnoma tashkilot va o‘quvchi o‘rtasida ham tuziladi. Bunda o‘quvchi uchun tashkilotda muayyan ish o‘rni ajratiladi. O‘quvchilar bir haftada kamida ikki kun ta’lim oladi qolgan kunlar ish o’rnida kasbiy ko’nikmalarni egallashadi va o‘quvchiga ishlagan kunlari uchun haq to‘lanadi.

Dual ta’lim tizimida ishlab chiqarish korxona va tashkilotlarida sinf xonalarini tashkil etish, kirish yo’riqnomalari, qo’shimcha nazariy bilimlarni shu sinf xonalarida berib borish ham yaxshi samara beradi.

Kasbiy dual ta’limi tizimining kontseptsiyasi o‘quv va ishlab chiqarish jarayonlarini birlashtirish orqali mutaxassislarni tayyorlashda amaliy yo‘nalishni kuchaytirishga asoslanadi, bu esa o‘quv muassasalari bitiruvchilarining kasbiy harakatchanligini sezilarli darajada oshiradi. Dual ta’lim tizimi samarali va moslashuvchan mexanizm bo‘lib, turli soha korxonalari tomonidan bozor iqtisodiyotining zamonaviy sharoitlarida talab yuqori bo‘lgan malakali mutaxassislarni tayyorlash imkonini beradi.

Dual ta’limning afzalliklaridan yana biri shundaki talaba boshidanoq ishlab chiqarish korxonasi yoki kompaniyaning xodimi bo'lib, uning o'sib borayotgan qobiliyatiga mos vazifalarni oladi. Agar ish beruvchi talaba bilan uning ikki tomonlama o'qish vaqtidan keyin mehnat shartnomasini tuzmoqchi bo'lsa, talaba dqo’shimcha ishlab daromad olishi mumkin bo’ladi. Bundan tashqari, talaba ko'proq tajribali hamkasblarning tug'ma qattiq va yumshoq kompitentsiyalarini egallab borishi mumkin. Talaba haqiqiy sharoitda rivojlanadi. Shuning uchun, u bu ishni faqat imtihonlardan keyin emas, balki juda erta bajarishga qodir ekanligini ko'rishi mumkin. Qolaversa, talaba boshidanoq pul ishlab topadi.

Dual ta'lim tizimidagi talabalar yuqori sifatli kasb-hunar ta'limi va ta'lim olishlarini hisobga olsak, ular yoshligidanoq mehnat bozoriga kirishga yaxshi tayyor va ularning o'qitilishida qatnashadigan firmalar ularni bitirgach, ishga qabul qilishda ikkilanmaydi.

Ushbu talim tizimi asosida o’qitiladigan chet el tajribalaridan kelib chiqqan holda shuni aytish mumkinki yoshlar o’rtasida ishsizlik kamayadi.

Germaniyada ushbu amaliy mashg'ulotlar tomonidan boshqariladigan ustaxonalarda ko'proq amaliy darslar bilan to'ldirilishi mumkin gildiyalar va Tijorat Palatasi, faqat bitta kompaniyada o'qitish natijasida yuzaga kelgan xolislikni qoplash maqsadida. Ushbu qo'shimcha kurslar odatda yiliga uch yoki to'rt hafta davom etadi. Kasb-hunar maktabida o'qish uchun yiliga taxminan 60 kun, yil davomida tarqaladigan bir yoki ikki haftalik bloklar ajratiladi.

Frantsiyada xuddi shunday vaqt amaliy mashg'ulotlar va nazariyalarga sarflanadi, quyidagi mumkin bo'lgan tizimlar bilan:

• 2,5 kun kompaniyada, 2,5 kun maktabda,

• bir hafta kompaniyada, bir hafta maktabda,

• olti oy kompaniyada, olti oy maktabda.

Frantsiya kompaniyalari o'qituvchi yoki talabalar uchun mas'ul bo'lgan boshqa shaxsni taqdim etishi kerak yoki a kadrlar bo'limi ofitser ular bilan ishlash. Ularning vazifalari kundalik repetitorlik va / yoki maqsadli o'qitishni o'z ichiga olishi mumkin. Ikki tomonlama ta'lim kursida frantsuzcha shogirdlarga o'rganayotgan ishi uchun eng kam ish haqining ma'lum foizlari to'lanadi.

Maktab bo'limi

7OPTION

Aberdinlik talaba bir hafta ichida 6432912 daromad oladi

BATAFSIL O'QISH

Dual ta'lim kursining boshqa qismi a da darslarni o'z ichiga oladi kasb-hunar maktabi (Nemischa: Berufschule). Kursning ushbu qismi uchun javobgarlik har birida maktab ma'muriyatiga yuklanadi Germaniya davlati yoki shveytsariyalik kanton. Ikkala umumiy darslar (masalan, nemis, siyosat, iqtisod, din yoki hatto sport) va savdoga oid nazariya o'qitiladi.

Darslarni yarim kunlik (haftada bir yoki ikki kun) yoki bir necha haftadan iborat bloklarda o'tkazish mumkin. Ikkinchisi faqat oz sonli talabalar tomonidan o'rganiladigan kasblar uchun afzaldir, bu erda talabalar o'zlarining mavzusini o'qitadigan eng yaqin kasb-hunar maktabiga borish uchun uzoq masofalarga borishlari mumkin.

Ikki tomonlama ta'lim tizimi odatda namunali deb hisoblansa-da, turli xil sabablarga ko'ra shogird olishga tayyor bo'lmayotganliklari sababli ko'proq yoshlar haqiqiy kompaniyalarda emas, balki o'quv joylarida va maktablarda kasb-hunar ta'limi va o'quv kurslarini o'tamoqda. The Germaniya kabineti firmalarga shogird olish majburiy bo'lishini ko'rib chiqdilar. Savdo uyushmalari ixtiyoriy ravishda o'qitish to'g'risidagi shartnomani qabul qilishganda, bu g'oya bekor qilindi.

O'quvchilarni qabul qiladigan kompaniyalar ko'plab qoidalarga rioya qilishlari kerak va o'qitishning o'zi juda qimmat.

Bir nechta lavozimlarga qo'yiladigan talablar yanada murakkablashdi va ko'plab o'rta maktab bitiruvchilari kerakli darajadagi ta'limni ta'minlamaydilar. Unchalik murakkab bo'lmagan lavozimlarda buni juda kam ma'lumotga ega bo'lgan bitiruvchilar bajarishga tayyor va hatto ular kursni davom ettirishga qodir emaslar.

Shuningdek, kompaniyalar ko'pincha yuqori ixtisoslashgan bo'lib, talab qilinadigan barcha yo'nalishlarda shogirdlar tayyorlashga qodir emaslar.

Hozirgacha ikkita echim - "kontrakt asosida o'qitish" (Auftragsausbildung) va davlat kurslari. Birinchisi, o'zlari ishga olishni rejalashtirmagan o'quvchilarni o'qitadigan kompaniyalarni jalb qilishi kerak edi; shartnoma ham mehnat shartnomasi bo'lmaydi. Ikkinchisi tashqi kompaniyalar: maktab va kollejlarda o'qitishni o'z ichiga oladi.

Shveytsariyada ham tanlagan kompaniyasidan joy olishga qiynalayotgan yoshlar tobora ko'paymoqda.^{[iqtibos kerak]} 2004 yilda konferentsiya bo'lib o'tdi va unda barcha tomonlar ishtirok etishdi Shveytsariya Federal Kengashi; chunki qaysi choralarni ko'rish to'g'risida kelishuvga erishilmagani uchun, yagona natija barcha kompaniyalarni shogird olishga qabul qilish edi.^{[iqtibos kerak]}

Joylarning etishmasligi shogirdlarni qabul qilish sharoitlarini o'zgartirdi. 2004 yilda bitta yangi kompaniya o'quvchilarni jalb qilish to'g'risida reklama ham berdi axborot texnologiyalari bunda o'quvchilar o'qitish uchun o'zlari pul to'lashlari kerak edi. Biroq, g'alayon shu qadar katta ediki, kompaniya ishga tushira olmadi.

Garchi dual ta'lim tizimi kelajakdagi ishchilarni o'z sohalarida potentsial ish joylari bilan sherik qilishda umidvor bo'lib tuyulsa-da, bu har bir mamlakat shunchaki o'z chegaralarida dual ta'lim tizimini yaratishi mumkin degani emas. Tizim Germaniyada muvaffaqiyatli ishlaydi, chunki VET (dual ta'lim modeli) federal hukumat va Germaniya shtatlari tomonidan tartibga solinadi va kuchli moliyalashtiriladi va maksimal muvaffaqiyat uchun nemis sanoati bilan yaqin hamkorlik qiladi.^[13] Model turli sabablarga ko'ra boshqa mamlakatlarda osonlikcha moslashtirilishi ehtimoldan yiroq emas. Birinchidan, yuqori muvaffaqiyat darajasi Germaniyaning uzoq tarixiy shogirdlik madaniyati bilan bog'liq. Ushbu tizim Germaniyada bir muncha vaqt ichida juda aniq sharoitlarda etishtirildi va boshqa zamonaviylashtirilgan mamlakatlarda osongina moslasha olmaydi.^[14] Dual ta'lim tizimining muhim darajalaridan biri Germaniyada Germaniya hukumati tomonidan taqdim etilgan yuqori darajadagi ta'limdir. Bu shogirdlarga nafaqat erta ixtisoslashibgina qolmay, balki kelajakda moslashuvchan munosabatda bo'lish uchun zarur bo'lgan asosiy bilimlarni saqlab qolishlariga imkon beradi. Yana bir muhim jihati shundaki, boshqa rivojlangan yoki rivojlanayotgan mamlakatlarda potentsial dual ta'lim tizimini yaratishga to'sqinlik qiladigan yoki samaradorligini minimallashtiradigan katta ijtimoiy muammolar mavjud. Kollejlarda o'qish xarajatlari va iqtisodiy tengsizlik ma'muriyat ma'muriyat tizimning ishlashi uchun ma'lum bir shaxslar uchun bundan ham ko'proq narsani ta'minlashi kerakligini anglatadi.^[15] Va nihoyat, uzoq yillik shogirdlik madaniyati Germaniyada mantiqan to'g'ri keladi, ammo boshqa xorijiy xalqlarda ijtimoiy tamg'alarni keltirib chiqaradi, chunki bu an'anaviy ta'lim yo'lidan farqli o'laroq pastroq.

Zamonaviy tezkor iqtisodiy va texnologik o'zgarish ishchi kuchida dual ta'lim tizimining rolini kengaytirdi. Borgan sari keksa yoshdagi ishchilar tobora rivojlanib borayotgan mehnat bozorida yangi ko'nikmalarga ega bo'lish uchun tizimdan foydalanmoqdalar.^[17] Bu doimiy kasb-hunar ta'limi yoki CVET deb nomlanadi.^[18] Germaniya, Avstriya va shunga o'xshash boshqa mamlakatlardagi tizimlarning mustahkamligini hisobga olgan holda, dual ta'lim ushbu mamlakatlarga iqtisodiy o'zgarishlarga tezroq moslashishga yordam berishi mumkin.