МЕКТЕП КІТАПХАНАСЫНЫ? КІТАПХАНАЛЫ? ?ЫЗМЕТ К?РСЕТУ НЫСАНДАРЫ МЕН ?ДІСТЕРІНІ? ЕРЕКШЕЛІГІ

МЕКТЕП КІТАПХАНАСЫНЫҢ КІТАПХАНАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ НЫСАНДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ

 «Артық білім кітапта, ерінбей оқып көруге», – деп Абай атамыз айтпақшы барлық адам баласы үшін кітап – рухани азық. Осы рухани азығымызды жетілдіруде, кітапхананың барлық қауымға тигізері мол.

Кітапханадағы оқырмандарға қызмет көрсету бағытының басымдылығы: мектептегі оқу процесіне белсенді ықпал ету; оқырмандар деңгейіне қарай сұраныстарға дифференциялық қызмет көрсету; жаңа оқырманға ақпараттарды қалай алу керектігін, анықтама ақпаратымен қалай қолдану керектігін, түсіндіріп үйрету (каталог, картотекалар).

Қызмет көрсету бөлімдерінің негізгі міндеттері – балаларға қызмет көрсету жүйесінің деңгейін көтеру. Оқырман сұранымдарын тез және сапалы етіп орындау.

 Қызмет көрсету бөлімдеріндегі қорды сәбилер, мектеп оқушылары, ата-аналар, балалар, оқу жетекшілері және кітапхана қызметкерлері пайдалана алады. Оқушылар мен мектеп жасына дейінгі балалар – біздің кітапхананың негізгі оқырмандар тобы. Оқушылар кітапхана қызметін түрлі мақсатта қолдана алады. Оқушылардың орындайтын жұмыстары үйге берілген тапсырма, ақпараттарды іздеп  – тауып қолдану.

 Қызмет көрсету бөлімінің істейтін күнделікті жұмыстары – кітаптарды жөнімен қою, берілген, қайтарылған кітаптарды тіркеу, оқырмандарды  ақпарат жаңалықтарымен хабардар ету, ақпараттық білімнің жоғары болуына ықпал ету.Қызмет көрсеу бөлімдерінде оқырмандар үшін атаулы даталарға , еске алынатын күндерге, өзекті мәселелерге арналған кітап көрмелері өткізіледі. Кітапханаға бірінші рет келген оқырман кітаптар үйіне қонаққа келгендей сезінеді, оны кітапханашы күтіп алады. Кітапхананың пайдалану тәртіптерімен таныстырады. Ең басты тәртіп, кітапты күтіп оқу және басқа оқырмандарға ізетті болу. Кітапханашы кітапханада тек кітап береді деген тар ұғым орнына, қоғамда кітапханшы мамандығының қажеттілігін мойындататын, оң пікірлер мен көзқарастар қалыптастыру керек. Ол үшін арнайы орта білімді, я жоғары білімді кітапханашыларды даярлауды ұйымдастыру жүйесі бір-бірімен тығыз байланыста болуы қажет. Ең бастысы, кітапханашы мамандығы туралы түсінік, жарнама терең мәнді, мазмұны түсінікті, қажеттілігі жоғары болуына көңіл бөлінуі тиіс. Осы орайда болашақ кітапханашыларда даярлау шарасы мектептен басталғаны дұрыс.  «Неге?» деген сұрақ туындауы да заңды. Себебі, бүгінгі күнде кітапхана ісіне кездейсоқ келе салып, оның қыр-сырына немқұрайлы қараса, білікті де, білімді маман даярлау сәтсіз болар еді. Сондықтан айта кетер ұсынысымыз – лицей, гимназия, орта мектепте «кітапханашы» немесе «кітапхана қызметі», я болмаса, «кітапхана әлемі» атты пәндер енгізілсе, ЖОО-на келетін талапкерлердің көбі болмаса да, бірсыпырасында осы мамандыққа келу мүмкіндігі, себебі болар еді. Неге десеңіз, бүгінгі таңда бұл мамандыққа аз грант бөлініп жатқанда, оған қоса бұл мамандық мазмұнына ақпарат тапшы болып тұрғанда айтып кеткен ұсынынсымыздың пайдасы тиер еді.

Білім беру ұйымының басшысы мектеп кітапханасының оқулықтар қорын жасау мен оны уақытылы толықтыру жұмысын ұйымдастыруға жауап береді. Ал педагогика ұжымы басшысының оқу-тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары кітапханашымен бірлесіп білім алушылар мен тәрбиеленушілердің оқулықтарға ұқыптылықпен қарауын қалыптастыру жөніндегі қызметін бағыттайды, кезекті оқу-тәрбие процесін жоспарлау кезінде осы жұмысты жетілдіру шараларын көздеп, оның орындалуына жүйелі бақылауды қамтамасыз етеді.

 Оқырманды жазу жеке құжат арқылы іске асады. Жасы 16-ға дейінгі балалардың  ата-аналардың немесе жауаптымын дейтін туысының құжаты арқылы жазылады. Жауапты адам толтыратын (арыз) құжаттағы тәртіптер мен міндеттерді дұрыс оқып танысуы қажет, одан соң өзіне жауапкерщілікті алады. Оқырман үйіне 15 күн мерзіміне берілетін 3 дана кітапты алуына болады. Егер белгіленген мерзімде оқып үлгермесе кітапханаға келіп, басқа оқырман сол кітапты қажет етпесе, тағы созуына болады. Оқырман кітапханада абонемент және оқу залының  қызметін пайдалануына болады.

Мұнда жас сәби де, жасөспірім де, бүкіл жанұя болсын, оқығысы келетін барлық басылымды алып қана қоймай, түрлі іс-шараларға, байқаулар, қызықты танымал адамдармен (жазушылар, суретшілер, әншілер, т.б.) кездесу кештеріне қатысып, өзі үшін көп жаңалықтарды біле алатын энциклопедиялар, көп мазмұнды әрленген кітаптармен, көрмелермен, стендтермен, буклеттермен танысуға мүмкіндік алады.

  Кітаптар арқылы көптеген сұрақтарға жауап табасыз, мектеп тапсырмасы бойынша жұмыстарды да орындауға болады. Реферат, баяндама, қызықты журнал беттерін парақтауға, жай демалуға, қызықты ойындар ойнауға үлкен мүмкіндк жасалған.

 Кітапхана –  ғасырдан-ғасырға адамзат тарихының керуенін сүріндірмей алып келе жатқан шырағы биік парасаттылық пен білімділіктің, байлық пен біліктіліктің киелі ордасы. Заманымыздың әр кезінде кітапханашы қызметі туралы ұғым жоғары болуы тиіс. Олай болса жоғарыдағы ойларымызды түйіндей келе, көп жылғы тәжірибесі бар кітапханашыларымыздың білімін жетілдіруіне, тереңдетуіне арналан кәсіби шеберлік жөніндегі байқау – слеттер өткізуге әдістемелік көмек, ал жас кітапханашы даярлау ісінде заман талабына сай мамандыққа баулудың ғылыми негізіқалануы қажет. Сонда ғана білгірлер мен ұлылардың өзі аңсап келетін білімнің қасиетті ордасы «кітапхана» мәңгі өмір сүреді.

 «Артық білім кітапта, ерінбей оқып көруге», – деп Абай атамыз айтпақшы барлық адам баласы үшін кітап – рухани азық. Осы рухани азығымызды жетілдіруде, кітапхананың барлық қауымға тигізері мол.

Кітапханадағы оқырмандарға қызмет көрсету бағытының басымдылығы: мектептегі оқу процесіне белсенді ықпал ету; оқырмандар деңгейіне қарай сұраныстарға дифференциялық қызмет көрсету; жаңа оқырманға ақпараттарды қалай алу керектігін, анықтама ақпаратымен қалай қолдану керектігін, түсіндіріп үйрету (каталог, картотекалар).

Қызмет көрсету бөлімдерінің негізгі міндеттері – балаларға қызмет көрсету жүйесінің деңгейін көтеру. Оқырман сұранымдарын тез және сапалы етіп орындау.

 Қызмет көрсету бөлімдеріндегі қорды сәбилер, мектеп оқушылары, ата-аналар, балалар, оқу жетекшілері және кітапхана қызметкерлері пайдалана алады. Оқушылар мен мектеп жасына дейінгі балалар – біздің кітапхананың негізгі оқырмандар тобы. Оқушылар кітапхана қызметін түрлі мақсатта қолдана алады. Оқушылардың орындайтын жұмыстары үйге берілген тапсырма, ақпараттарды іздеп  – тауып қолдану.

 Қызмет көрсету бөлімінің істейтін күнделікті жұмыстары – кітаптарды жөнімен қою, берілген, қайтарылған кітаптарды тіркеу, оқырмандарды  ақпарат жаңалықтарымен хабардар ету, ақпараттық білімнің жоғары болуына ықпал ету.Қызмет көрсеу бөлімдерінде оқырмандар үшін атаулы даталарға , еске алынатын күндерге, өзекті мәселелерге арналған кітап көрмелері өткізіледі. Кітапханаға бірінші рет келген оқырман кітаптар үйіне қонаққа келгендей сезінеді, оны кітапханашы күтіп алады. Кітапхананың пайдалану тәртіптерімен таныстырады. Ең басты тәртіп, кітапты күтіп оқу және басқа оқырмандарға ізетті болу. Кітапханашы кітапханада тек кітап береді деген тар ұғым орнына, қоғамда кітапханшы мамандығының қажеттілігін мойындататын, оң пікірлер мен көзқарастар қалыптастыру керек. Ол үшін арнайы орта білімді, я жоғары білімді кітапханашыларды даярлауды ұйымдастыру жүйесі бір-бірімен тығыз байланыста болуы қажет. Ең бастысы, кітапханашы мамандығы туралы түсінік, жарнама терең мәнді, мазмұны түсінікті, қажеттілігі жоғары болуына көңіл бөлінуі тиіс. Осы орайда болашақ кітапханашыларда даярлау шарасы мектептен басталғаны дұрыс.  «Неге?» деген сұрақ туындауы да заңды. Себебі, бүгінгі күнде кітапхана ісіне кездейсоқ келе салып, оның қыр-сырына немқұрайлы қараса, білікті де, білімді маман даярлау сәтсіз болар еді. Сондықтан айта кетер ұсынысымыз – лицей, гимназия, орта мектепте «кітапханашы» немесе «кітапхана қызметі», я болмаса, «кітапхана әлемі» атты пәндер енгізілсе, ЖОО-на келетін талапкерлердің көбі болмаса да, бірсыпырасында осы мамандыққа келу мүмкіндігі, себебі болар еді. Неге десеңіз, бүгінгі таңда бұл мамандыққа аз грант бөлініп жатқанда, оған қоса бұл мамандық мазмұнына ақпарат тапшы болып тұрғанда айтып кеткен ұсынынсымыздың пайдасы тиер еді.

Білім беру ұйымының басшысы мектеп кітапханасының оқулықтар қорын жасау мен оны уақытылы толықтыру жұмысын ұйымдастыруға жауап береді. Ал педагогика ұжымы басшысының оқу-тәрбие жұмысы жөніндегі орынбасары кітапханашымен бірлесіп білім алушылар мен тәрбиеленушілердің оқулықтарға ұқыптылықпен қарауын қалыптастыру жөніндегі қызметін бағыттайды, кезекті оқу-тәрбие процесін жоспарлау кезінде осы жұмысты жетілдіру шараларын көздеп, оның орындалуына жүйелі бақылауды қамтамасыз етеді.

 Оқырманды жазу жеке құжат арқылы іске асады. Жасы 16-ға дейінгі балалардың  ата-аналардың немесе жауаптымын дейтін туысының құжаты арқылы жазылады. Жауапты адам толтыратын (арыз) құжаттағы тәртіптер мен міндеттерді дұрыс оқып танысуы қажет, одан соң өзіне жауапкерщілікті алады. Оқырман үйіне 15 күн мерзіміне берілетін 3 дана кітапты алуына болады. Егер белгіленген мерзімде оқып үлгермесе кітапханаға келіп, басқа оқырман сол кітапты қажет етпесе, тағы созуына болады. Оқырман кітапханада абонемент және оқу залының  қызметін пайдалануына болады.

Мұнда жас сәби де, жасөспірім де, бүкіл жанұя болсын, оқығысы келетін барлық басылымды алып қана қоймай, түрлі іс-шараларға, байқаулар, қызықты танымал адамдармен (жазушылар, суретшілер, әншілер, т.б.) кездесу кештеріне қатысып, өзі үшін көп жаңалықтарды біле алатын энциклопедиялар, көп мазмұнды әрленген кітаптармен, көрмелермен, стендтермен, буклеттермен танысуға мүмкіндік алады.

  Кітаптар арқылы көптеген сұрақтарға жауап табасыз, мектеп тапсырмасы бойынша жұмыстарды да орындауға болады. Реферат, баяндама, қызықты журнал беттерін парақтауға, жай демалуға, қызықты ойындар ойнауға үлкен мүмкіндк жасалған.

 Кітапхана –  ғасырдан-ғасырға адамзат тарихының керуенін сүріндірмей алып келе жатқан шырағы биік парасаттылық пен білімділіктің, байлық пен біліктіліктің киелі ордасы. Заманымыздың әр кезінде кітапханашы қызметі туралы ұғым жоғары болуы тиіс. Олай болса жоғарыдағы ойларымызды түйіндей келе, көп жылғы тәжірибесі бар кітапханашыларымыздың білімін жетілдіруіне, тереңдетуіне арналан кәсіби шеберлік жөніндегі байқау – слеттер өткізуге әдістемелік көмек, ал жас кітапханашы даярлау ісінде заман талабына сай мамандыққа баулудың ғылыми негізіқалануы қажет. Сонда ғана білгірлер мен ұлылардың өзі аңсап келетін білімнің қасиетті ордасы «кітапхана» мәңгі өмір сүреді.