?ке к?рген о? жонар, ана к?рген тон пішер

Мұнда ағаш бұтағы салынған сурет толық аяқталмаған, өз көзқарасыңызбен бөліктерін керегімен толықтырыңыз, тек ұзақ ойланбаңыз, алдымен ойыңызға не келеді, соны салыңыз. Суретте өзіңіздің қазіргі сезіміңізді ашып көрсете біліңіз.
Тесттің кілті
Егер сіз ағаштың бұтағын Ашық түспен жүріп өтсеңіз және суретке басқа ешнәрсе қоспасаңыз, онда осы мезеттегі өмірлік сәтіңізде сіз бір жағдаймен өте қиын күйзеліс үстіндесіз. Бәрінен бұрын сіздің мәселеңіз тек жеке басыңыздың өмірімен емес, өзіңіздің мамандығыңызбен немесе оқумен байланысты.
Егер сіз ағаштың барлық бұтағын түгелімен бояп шықсаңыз, онда сіз бірдеңеге қатты ренжідіңіз немесе сондай күйге сізді жеткізді. Сіз күйзелесіз де ренжисіз, сіздің ағашыңыз соны анық көрсетіп тұр. Егер сіз ағашқа қосымша бұталар қоссаңыз, онда сіздің ішкі жан дүниеңіз қажетсіздерден қайнап тұр. Сізді ренжіткендер болмаса да жаныңызға келгендерге сіз өз сезіміңізді төңкеріп жіберуге дайын тұрсыз.
Егер сіз ағаштың бұталарына жапырақ салсаңыз, онда сіздің іщкі жан дүниеңіз өз қалпында. Егерде бұтақтың төменгі жағында көп жапырақ орналасса, онда сіз осы уақытта әсер етуге емес, ойлануға және талдауға бейімсіз. Егерде бұтақтың төменгі жағына қарағанда жоғарғы жығында жапырақтар көп болса, онда сіздің іске белсене кірісуге дайындығыңызды көрсетеді, сіз күшіңіздесіз және іс жүзінде күтудесіз.
Егер сіз бұтаққа жапырақ салсаңыз, әр жапырақты бөлек-бөлек көрсетпесеңіз, онда сіз көңілді және бақытты болу үшін көп күш жігеріңізді бөлудесіз, осы уақытта сіз бір нәрсеге пысықтануға зауқыңыз жоқ, өз ойыңыздан шаршадыңыз.
Егер сіз ағаштың қабығына негізгі күш жігеріңізді салсаңыз, онда сіздің жұмысқа берілгендігіңіз өте керемет, уақытты босқа өткізбей іспен айналысыңыз. Сізде бәрі орындалады.
Егер сіз бұтаққа құсты не жануарларды салсаңыз, онда сізге адамдармен араласу жетіспейді, сіз ет жақын туыстарыңызбен әңгімелескіңіз келеді, өз ойларыңызбен сезімдеріңіз жөнінде біреулермен бөліскіңіз келеді. Сіздің салған жануарыңыз немесе құсыңыз ұсақ болса, онда ол қобалжудың белгісі, онда мүмкін сізді бір жағдай мазалайды және қинайды. Қандай жағдай болса да, сізге ой бөлісуіңізге тура келеді. Егер сіз бұтаққа бірнеше жануарлар мен құстарды салсаңыз, онда сіздің жаныңыз жайлы жер іздейді, бірақ оны таба алмайды. Ойларыңыз көбейіп сыйыспауда, сіз оларды өзіңіз реттей алмайсыз.
Тақырыбы:Отбасы-өмір аясы
Сабақтың мақсаты : қазіргі кездегі баланың дамуына , жеке тұлға болып қалыптасуына ата- ана тәрбиесінің әдіс- тәсілдерін жетілдіре отырып, қарым –қатынас орнату және ұлттық сананы бойына сіңіру.
Міндеттері: ата-аналардың мектеппен ,мұғаліммен тығыз байланысын арттыру,
Балалармен бірге мейірімділікке, ұстамдылыққа тәрбиелеудің жолдарын көрсету.бала тәрбиелеу сапасының аз да болса жоғарлауына ықпал ету.
Қажетті құрал- жабдықтар: үлестірмелі қағаздар,А4 формат,қалам, Әдістері: пікір алмасу, сұрақ-жауап, тест, психологиялық жаттығулар.
Тренинг бағдарламасы:
1. «Танысу » жаттығуы.
2. Шаттық шеңбері
3. Ой жинақтау.
4.Тренинг «Сиқырлы қоржын»
5. Ұлттық құндылықтарымызды ұғындыр
6. Ситуациялық сұрақтар.
7. Ата-аналарға кеңес
8. Қорытынды.
Тренинг Бағдарламасы:
Мұғалім сөзі:
-Сәлеметсіздер ме, құрметті ата-аналар!
Бүгінгі біздің «Отбасы-өмір аясы» атты тренинг – сабағымызға қош келдіңіздер! Ата-ананың тілегі –баласының жақсы адам болуы, еңбексүйгіштігі,оқу мен еңбектегі табыстары.
Баланы бастан бақпасаң,
Жамандықтан қақпасаң,
Қадірден жұрдай қасқа боп,
Кешкенің өмір босқа тек, - дегендей, баланың ыстық-суығына күймейтін,жақсылығына сүйінбейтін ата –ана жоқ шығар.
Бүгінгі ұл –ертеңгі әке, ол әкеге қарап өседі.Бүгінгі қыз –ертеңгі ана,ол шешеге қарап өсіп, бой түзейді. Балаға білім,тәрбие беруде басты тұлға ұстаз болса, оны жалғастырушы, демеуші –ата –ана.
1. «Танысу» жаттығуы.
Ата-аналар шеңбер бойымен тұрып, әрқайсысы өзінің есіміне сын есім қосып және өз бойындағы үш қасиетін кезекпен айтып шығады. Өмірлік ұстанымын да айтады. Талқылау: Қандай әсер алдыңыздар ? Не қиындық келтірді ?
2.Ой жинақтау .
Ата-аналар ортаға шығып, берілген сұрақтарға тез жауап береді.
3.Тренинг «Сиқырлы қоржын»
Ойлауға арналған сұрақтар. Әр адам қоржыннан аяқталмаған сөйлемі бар үлестірмелер алады да өз сөздерімен сөйлемді аяқтайды.
1. Ең үлкен қорқыныш бұл – ....
2. Мен мынадай адамдарға сенбеймін.....
3. Мен ренжимін, егер....
4. Мен қуаныштымын, себебі.....
5. Баланы үнемі қолдап отырса.....
6. Мен үшін бақыт деген.....
7. Отбасының қорғаны кім?
8. Балаңыз сізге қасқыр мен түлкі туралы ертегі айтып беруін өтінді, сіздің әрекетіңіз

9. Мақалды жалғастыр. Бала жас шыбық... (қалай исең, солай иіледі)
10. Ана бауырындағы бұлақ.... (бала жағасындағы құрақ)
11. Балаңыздың қандай да бір іске өнері, қызығушылығы байқалса не істер едіңіз?

12. Сіздің балаңыз сізге түн неге қараңғы? Күн қайда кетті ? деген сұрақтар қойса, қалай жауап берер едіңіз
13. Балаңызды еркелеткенде қандай сөздер айтасыз?
14. Балаңыз сізді ренжітті, сіздің іс – әрекетіңіз

5. Ұлттық құндылықтарымызды ұғындыр
Отбасымда ең сыйлы ______________________________________
Ең қымбатты _____________________________________________ 
*Ең ақылды _______________________________________________ 
*Ең сүйкімді ______________________________________________ 
*Ең құрметті ______________________________________________ 
*Ең құнды ________________________________________________
* Ең бағалы ________________________________________________
* Ең қажет-------------------------------------------------------------------------

4.Ситуациялық сұрақтар.
Ата-аналар үстел үстінен үлестірмелі қағаздарды бөліп алып, сұрақтарға жауап береді.
. Баламен сөйлесе білу де үлкен өнер,4-6 жастағы бала күніне көптеген сұрақтар қоятын көрінеді.Мысалы:түн неге қараңғы, күн қайда кетті,ұшақ қалай ұшады,.....деген сияқты таусылмайтын сауалдар көп . Сіздің балаңыз да сондай сауалдарды көп қоятын болса, жауап беруге тырысасыз ба, әлде елеусіз қалдырасыз ба?
2. Сізге мектептегі мұғалімдерден «Сіздің балаңыз басқа балаларды ұрады» деген бірнеше шағым айтылады. Тағы көрші ата-аналардан да «Біздің баланы ұрды» деген сөз естуге тура келеді дейік .Не істейсіз? Балаңызды қалай тәрбиелейсіз? 
3. Кейбір ата-аналардың баласының әрбір іс-әрекетіне көңілі толмай:»Сен сала алмайсын ,сен істей алмайсың», -деп айтып жататынын байқаймыз.Бала іс –әрекетіне теріс баға беруге қалай қарайсыз?
4 .Балаңыз күнде бірінші сабаққа кешігіп келеді. Қалай жөнге келтіресіз?
5 .Сіздің балаңыз сыныптағы жақсы оқитын оқушылардың бірі ,алайда бір күні сынып жетекшісі үлгерімі нашар оқушылармен алып қалды,сіздің іс-әрекетіңіз?
6 . Балаңыздың сабағы,тәртібі жайлы білгіңіз келіп,мектепке келіп тұрасыз. Сынып жетекшісі сізді қатулы қабақ,ашулы күймен қарсы алды.Сіздің әрекетіңіз?
7.Биыл сіздің балаңыздың сыныбында оқитындардың бәрінде ұялы телефон бар,тек сіздің балаңызда жоқ. Күнде «әпер» деп мазаңызды алады,сабаққа барғысы келмейді.Сіз жұмыссызсыз,не істейсіз?
8.Сіздің тұңғышыңызды атасы мен әжесі бауырына басқан.Сабағы қиындап кеткен соң, өздерің қадағалаңдар деп әкеп тастады. Ал балаңыз тәрбиеңізге көнер емес, не істейсіз?
7. Ата-аналарға кеңес
Есте сақтаңыз: 
Баланың еріктік және адамгершілік қасиеттерін сіз қалыптастырасыз. Оның мінезі, талғамы, ақыл-парасаты, білім аясы, қызығушылық әлемі, дағдылары мен әдеттері, мінез артықшылығы мен кемшілігі сізге байланысты. Жақсы қасиеттер балаға ақыл үйретумен, тыйым салумен, жазалау мен қорқытумен емес, әкесі мен анасының үлгілі өмірлік тәжірибесімен, отбасы ошағының жылуы мен жақсылық арқылы беріледі.

8. Қорытындылау.
Халқымыздың аяулы ұлы зиялы азаматы Б.Момышұлы былай деген екен: «жаудан да,даудан да қорықпаған қазақ едім.Енді,қорқынышым көбейіп жүр.Балаларын бесікке бөлемеген,бесігі жоқ елден қорқам.Дәмді,дәстүрді сыйламайтын балалар өсіп келеді,оның қолына қылыш берсең, кімді де болса шауып тастауға даяр Қолына кітап алмайды.Үйреніп жатқан бала жоқ , үйретіп жатқан әке , шеше жоқ»
Бауыржан атамыз бүгін де арамызда жоқ , ол кісі көтерген мәселе бәрімізді де алаңдатуы тиіс . Бұл ата – анаға да , ұстазға да ой салады деп ойлаймын .
«Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші , баланы бірлесе отырып тәрбиелейік дей келе бүгінгі пікір алысу кешімізді аяқтаймыз.

Тақырыбы: Отбасы бақытты ол...../дөңгелек үстел/

Мақсаты: Бала тәрбиесіндегі ата ананың алатын орнының ерекше екенін түсіндіру. Баламен дұрыс тіл табысуға, сөйлеу мәдениетін үнемі қолдауға ой салу. Ата ана,ұстаз, оқушы арасындағы ынтымақтастықты нығайту.
Көрнекілігі: Отбасы туралы мақалдар, нақыл сөздер
Түрі: дөңгелек үстел, пікір алмасу
Барысы:
1 Кіріспе сөз
2 Танысу жаттығуы
3 Ой қозғау
4 Сөйлемді жалғастыру
5 Бүгінгі менің ойым
6 «Жанұя» ойыны
7 Қорытынды

1 Кіріспе сөз
Құрметті ата-аналар, ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі біздің мектебімізде «Ата-ана тәрбиедегі басты тұлға» атты ата-аналар апталығы аясында класта өткелі отырған «Отбасы бақытты ол....» атты дөңгелек үстелге қош келдіңіздер! 
Ата-ананың тілегі баласының жақсы адам болуы, еңбексүйгіштігі, оқу мен еңбектегі табыстары.
Баланы баптап бақпасаң.
Жамандықтан қақпасаң
Қадірден жұрдай қасқа боп.
Кешкенің өмір босқа тек- дегендей баланың ыстық суығына күймейтін, жақсылығына сүйінбейтін ата - ана жоқ шығар. Бүгінгі ұл ертеңгі әке, ол әкеге қарап өседі, бүгінгі қыз ертеңгі ана, ол шешеге қарап өсіп, бой түзеді. Балаға білім, тәрбие беруде басты тұлға ұстаз болса, оны жалғастырушы демеуші ата- ана
Отбасы адамзат бесігін тербеткен ұя болса, баланың бас ұстазы ата-ана. «Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деген ата- бабамыздың қалған асыл сөздің сырына үңілер болсақ, бала әкеден ақыл, анадан мейір алады.
Балаң жақсы тәрбиелі болса, о дүниеде Алла Тағаланың алдында ,бұл дүниеде адамзат арасында да жүзің жарқын болады дейді сүйікті пайғамбарымыз Мұхаммед хадистерінің бірінде, біздің балаларымыз әлі жас шыбық тәрізді, түбі нәрлі болса, мәуелі болып өседі, нәрі әлсіз болса, жапырағы қураған ағаш тәрізді білімсіз, ғасыр індетіне айналған азғындық жолына түсіп, соның құрбаны болуы өсуі үшін ата-аналардың азаматтық борышы өте зор.
2 Танысу жаттығуы
Ата-аналар мен оқушылар шеңбер бойымен тұрып, әрқайсысы өзінің есіміне сын есім қосып және өз бойындағы үш қасиетін кезекпен айтып шығады. Өмірлік ұстанымын да айтады.
Талқылау: Қандай әсер алдыңыздар? Не қиындық келтірді?
3 Ой қозғау: Ата-аналарға арналған сұрақ
Балаңыздың білім алуына көп көңіл бөлесіз бе?
Ұстаздарға арналған сұрақ
Баламен қарым -қатынаста ата- ананың қызметі сізді қызықтыра ма?
Оқушыларға арналған сұрақ
Білім алуда саған жауапты кім деп ойлайсың?
4 Сөйлемді жалғастыру
Бүгінгі сіздерді «Отбасы бақытты ол....» деп аталатын тақырып төңірегінде ойымызды топтастырып, әрі қарай жалғастырайық /оқушыларға да ата- аналарға да мына ойларды жалғастыру беріледі/
Ата-аналарға
Отбасы бақытты ол....
Келешектегі отбасымның бақыты үшін мен....
Оқушыларға
Бақыт дегеніміз не....?
Борыш дегеніміз не...?
5 «Бүгінгі менің ойым» деп аталады. Оқушыларға мынандай сұрақтар беріледі.
Ой мама, қойыңызшы осы, сіз оны түсінбейсіз?
Мұны дұрыс істеген жоқсың, сол үшін анаң ұрсып жатыр. Ұрысқаны үшін анаң кінәлі ме, дұрыс істемегені үшін сен кінәлісің бе?
Ата- аналарға сұрақ
Балаңыздың «ой, қойшы мама» деген сөздері сізге ауыр тие ме?
Сенің кез келген жақсы ісің үшін қуанатын да анаң, кез келген дұрыс емес ісің үшін ренжитін де анаң. Ана жүрегі енді ғана қауызынан ашылар гүл. Сенің бір ауыз сөзің гүлдей болған ана жүрегін тырнап алуы мүмкін. Ана жүрегі ренішті де, ауруды да, қайғыны да бәрін бәрін көтереді. Бірақ әрбір тырнаудың ізінен мәңгілікке жара қылып кетеді осыны ұмытпа. Оқушылар сендерге осы жерде айтылған сөздер тек анаға арналады, яғни әкені ренжітуге болады деген ой тумасын, анасын сыйлаған бала әкесін де сыйлайды.
Енді оқушыларға алфавит бойынша әріптерді қойғанда шығатын сөздердің бірнешеуі беріледі.
Мына сандардың астында бір әріп тұр, соны тауып сөйлетіп көрейік.
Қадірменді оқушы, ата-анаңа ақыл қосар ақылшы екеніңді, қиындығын жеңілдетер көмекші екеніңді, яғни ертеңгі күнгі үміті екеніңді ұмытпа. Әрбір отбасы бақыты сол отбасынан құрап отырған мүшелердің барлығына тікелей байланысты.
1, 18, 1
10 ,28, 23 ,8 ,5 ,38,
18 ,2, 11, 38, 14,

5,28, 15,
20 ,18, 37,
10, 1, 23, 1, 16, 1, 17, 1.
Тапсырма жауабы: әрбір тұрған сан алфавит бойынша сандардың ретін береді. Сонда «Ана жүрегі нәзік гүл, оны жаралама» деген сөз шығады.
6 «Жанұя» ойыны
1 Балаңыздың туған күні?
2 Сынып жетекшінің толық аты- жөні?
3 Балаңыздың парталас көршісі кім?
4 Балаңыз қандай өлшемді аяқ киім киеді?
5Балаңыздың сүйікті асы қандай?
6 Балаңыз кеше қандай баға алды?
7 Балаңыз қандай түсті жақсы көреді?
8 Балаңыз бірінші сыныпқа қай жылы барды?
9 Балаңыз спорттың қандай түрін жақсы көреді?
10 Балаңызды еркелетіп қандай сөздер айтасыз?
11 Балаңызға ашуланғанда ең алдымен аузыңызға қандай сөз түседі?
12 Балаңыздың ең жақын досы кім?
Құрметті ата-аналар, оқушылар! Біз сіздермен жанұядағы ата-ана мен оқушы арасындағы қарым-қатынастың түрлі жақтарын тануға, жан-жақты талқылауға тырыстық. Отбасы, ұшқан ұя жылылықтың, жылулықтың мекені. «Отбасы» атауының мәніне терең үңілер болсақ, оттың да үлкен маңызы бар екенін сеземіз. Сондықтан оттың басы, ошағымыздың түтіні түзу болуы үшін «Тілек шамы» жаттығуын тілек айта отырып жүргізейік. Бір-бірімізге мына шамды бере отырып, бүгінгі кездесуден алған әсерлеріңізбен бөлісіп, тренинг барысында айта алмай қалған ойларыңыз болса барлығыңыз да осы жерде айтуларыңыз сұралады.
7 Қорытынды: Қадірменді ата-ана Макаренконың «Біздің балаларымыз біздің қартайған шағымыз. Дұрыс тәрбие бұл бақытты қарттық, нашар тәрбие бұл біздің болашақтағы сорымыз, бұл біздің көз жасымыз, бұл біздің басқа адамдар мен бүкіл ел алдындағы кінәміз» деп айтқандай бақытты қарттық көргіміз келсе, балаларымызды жақсылап тәрбиелейік.

Тақырыбы: «Бала бағдаршамы –ата-ана» танымдық психологиялық сабақ.
Мақсаты: Қазіргі таңда баланың дамуына, жеке тұлға болып қалыптасуына ата- ана 
тәрбиесінің әдіс-тәсілдерін жетілдіре отырып, қарым-қатынас орнату.

Сабақтың жүрісі

Танысу сәті (сабаққа қатысушы ата-аналар өздерін таныстырады)

«Менің бейнем» жаттығуы
Ата-аналар ақ парақты төртке бөліп, төмендегі төрт бөлім бойынша сурет салулары керек. 
1бөлім: бос уақытты қалай өткізгенді ұнатасыз
2бөлім: жақын арада жасаған, мақтан ететін әрекеттер
3бөлім: басқаларға қарағанда менің қолымнан жақсырақ келетін іс
4 бөлім: алдағы 6 айға арналған менің жоспарым.
Жаттығу орындалғаннан кейін ата-аналардан қай бөлімді орындау қиынға соққандығын сұрау. Көпшілігіне төртінші бөлімді орындау қиынға түседі, себебі алдағы жарты жылға жоспар жасау кімге де қиындық туғызады.Ал, кез келген табыстың кілті нақты анықталған мақсат пен оған жетудің айқын жоспары екендігін көпшілігіміз ескере бермейміз. Барлық жетістіктердің басты себебі- мақсаттарды анықтау және оларға жете білу. Ата-аналарға баланың бойына жастайынан осы дағдыны қалыптастыруға кеңес беру.
Мұны да білген жөн !
(Ата-аналарды пайдалы ақпаратпен таныстыру) 

Банканың ішін алдымен тастармен толтыру. Одан кейін ас бұршағын салып араластыру, бұршақтар тас арасындағы бос жерлерге орналасады.Оның үстіне құмды, одан кейін суды құю. Су банкадағы құмды ерітіп жібереді.
Мағынасын түсіндіру: «Біздің өміріміз мына банка секілді. Тастар өміріміздегі ең маңызды нәрселер. Жанұямыз, балаларымыз, денсаулығымыз, яғни бізді бақытты ететін нәрселер. Ас бұршақтары жеке сіз үшін маңызды болған нәрселер: қызмет,мансап, көлік т.б. Ал құм қалған ұсақ түйектер. Егер банкаға алдымен құмды толтырсақ, онда тасқа да, ас бұршаққа да орын болмас еді. Өмірде дәл осындай: егер барлық уақытыңыз бен күш жігеріңізді ұсақ түйекке кетірсеңіз, маңызды нәрселер үшін орын қалмайды. Өмірде тек маңызды деген нәрселермен айналысыңыз.Ең басты сізге не қажет, соған уақыт бөліп сол мақсат мүддеңізді орындауға асығыңыз. Ал қалғандары жәй құм ғана. Өмірімізді құм секілді ұсақ түйекке кетіріп алмай, ең маңызды нәрселердің бірі бала тәрбиесіне маңызды көңіл бөлейік.» 
Сергіту сәті «Қызықты сұрақтар»
1.Балаңыздың туған күні?
2. Сынып жетекшісінің толық аты жөні?
3. Балаңыз қандай өлшемді аяқ киім киеді?
4. Балаңыздың парталас көршісі кім?
5. Балаңыздың сүйікті асы қандай?
6. Балаңыз қандай түсті жақсы көреді?
7. Балаңыз спорттың қандай түрін жақсы көреді?
8. Балаңыз 1 сыныпқа қай жылы барды?
9. Балаңызды еркелетіп қандай сөз айтасыз?
10. Балаңыз сізді ренжіткенде, ең алдымен қандай сөз аузыңызға түседі?

«Бірлесіп сурет салу» жаттығуы 
Мақсаты: Ата-аналар мен балалар арасында жақындық сезімдерін, бір-бірлерін қабылдауларын қалыптастыру, қарым-қатынас дағдыларын дамыту.
Қатысушыларға жұпта бір қаламмен сурет салу ұсынылады, бірақ өзара сөйлесіп, келісім жүргізуге болмайды.
Аяқтап болғаннан кейін әр жұп өз шығармасы туралы әңгімелейді: сурет қалай салынды, қиындығы, қызығы т.б.

«Жүрек жылуы» жаттығуы
Ата-аналарға жүрекшелер таратылады.Сол жүрекшеге балаларына деген жақсы лебіздерін жазып, ұсыну.

Қорытындылау
Сабақ соңында қатысушыларға алғыс білдіру және қатысушылардың пікірін тыңдау.

Тақырыбы: “Әке көрген оқ жонар, шеше көрген тон пішер”

Тренинг мақсаты: Ата-ана мен баланың арасындағы қарым-қатынастың ерекшеліктерін психологиялық жаттығулар арқылы көрсету.

Сабақтың түрі: тренинг

 Көрнекіліктері: Тақырып, қағаздар, жұмсақ ойыншық,  газет, доп.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, баяндау, сұрақ-жауап, ойын-жарыс

Тренинг бағдарламасы:
1.«Менің есімімді ата» жаттығуы.

2.«Бақытты отбасы» коллаж

3.«Көпір» жаттығуы.

4.«Жар» жаттығуы.

5.«Балаңызды танып біліңіз» жаттығуы.

6. Күн қорытындысы жаттығуы.
Тренинг барысы:
Кіріспе
Мейірімі мол ананың,

Жүрегі жылы, қолы кең.

Кең пейілді атаның,

Жүзі жылы, жолы кең.

Балалардың тілегі. (Балалар ата –ана жайлы тақпақтар айтады)
Тренингке бес отбасы қатысады.

Бағдарламамен танысу.

1.«Менің есімімді ата» жаттығуы.

Мақсаты: топты таныстыру, бір – бірімен жақындастыру.

Нұсқау: Қазір мына көңілді доп сендердің қолдарыңа тиеді. Бұл доп келген адам өз есімдерін айтуы тиіс. Доп барлығына  тиген соң, доп бір қайта айналады. Сол кезде әрбір қатысушы тренингте қолданатылатын есімін айтуы тиіс.

Жаттығуды талдауы:

Бұл жаттығу қандай сезімдерді тудырды?

Қалай ойлайсыздар, біз не үшін бұл жаттығуды бірінші жүргіздік?

Гүлдердің суреттерін құрастыру:
Мақсаты: гүлдерді кұрастыру арқылы топтың атын шығару.

1-ші  Бәйшешек  тобы
2-ші  Қызғалдақ  тобы
3-ші  Раушан тобы

4-ші  Нәркес тобы
5-ші  Түймедақ тобы

2.«Бақытты отбасы» коллаж

Нұсқау: Түрлі үй, тал, машина, ойын алаңы, гараж  түрлі –түсті суреттерді алып, 5 топқа бөлініп, суреттермен плакатқа өз көзқарастарың бойынша «бақытты отбасын» бейнелеу қажет.

Талдау :

– Қай топтың отбасы бейнесі жақсы шықты?

– Бейнелеу уақытында қандай көңіл – күйде болдыңыздар?

– Қай топтың бейнеленген отбасы ұнады?

3.«Көпір» жаттығуы.

Мақсаты: Отағасы мен отанасын біріктіріп, өзара сенім жағдайын жасау.

Барысы: Ортаға бір сызық сызылады. Сол сызықтың  Отағасы мен отанасын қарама –қарсы жүреді, екеуі сәлемдесіп, сызықтан шықпастан, келісіп, сызықтың аяғына дейін мейрімді сөздер айтып жүріп өтуі тиіс.

Соңында қандай көңіл- күйде болғанымен бөліседі.

4.«Жар» жаттығуы.

Мақсаты: Қарым – қатынасын нығайту, ұйымшылдыққа үйрету, жанашырлық сезімін дамыту.

Барысы: Ортаға бір сызық сызылады.  Сызықтың оң жағында 4–5 бала тізбектеліп тұрады, ал сол жағынан бір бала балалардың қолдарынан ұстап, аяқ ұшымен жүріп өтуі қажет.

Талдау:

Соңында балалар мен жар шетінен жүріп өткен бала алған әсерлерімен бөліседі.

5.«Балаңызды танып біліңіз» жаттығуы.

Мақсаты: Белсенділерді анықтау.

Жүргізуші әкелерді ортаға шақырады.

Қатысушылардың көздері матамен таңылады. Содан соң әкелердің алдарына балаларын қойып денесіндегі киімдерін сипап-сезу арқылы табу.

Талдау:
1.Сізге балаңызды табуға не көмектесті?
2.Балаңыздың денесін  ұстағанда не сезіндіңіз?

6.“Күн қорытындысы” жаттығуы.

Мақсаты: өткен тренинг туралы топ қатысушыларынан көңіл-күйге  байланысты алған әсерлерін білу.

Нұсқау: Жайлы отырыңыздар, қазір біз бір – бірімізге жұмсақ ойыншық беріп, бүгінгі сабақ туралы әсерлеріңізбен бөлісеміз. Отағасы отанасына 8 наурызға байланысты тілегін айтсын, өз ойын бөліскісі келсе, мүмкіндік беру қажет.

Талдау:

Бүгінгі сабақтан қандай әсер алдыңыздар?

Өзіңізге қандай жаңалықтар аштыңыздар?

Нені болашақта қолданар едіңіздер?

Тақырыбы: «Әке көрген – оқ жонар, шеше көрген тон пішер»
Мақсаты:   ата – бабамыздан ұрпақтан – ұрпаққа беріліп келе жатқан ұлттық тәрбие туралы түсінік беру. Жанұя  арасындағы  байланыс, әкенің  ұлға, шешенің
қызға тәрбиесінің ықпалын айтып, балаларды бірін – бірі сыйлай білуге, қамқор-лыққа, әдептілікке тәрбиелеу.
Түрі: отбасылық сайыс
Көрнекілігі: қанатты сөздер, мазмұнды суреттер, асық, сандық т.б
І. Кіріспе
    Құрметті ұстаздар, ата – аналар, қонақтар. Бүгінгі «Балапан» тобы ата – аналарының «Әке көрген – оқ жонар, шеше көрген – тон пішер» атты отбасылық сайысына қош келдіңіздер!
    Атам қазақ «Бала – адамның бауыр еті», «Балалы үй - базар» дейді. Өйткені, бала- өмірдің  жалғасы, отбасының жеміс берер гүлі. Отбасы – бұл қоғамның негізі. Баланың болашақта жақсы азамат болып өсуі, жан – жақты тәрбиелі болуы отбасында берілетін ұлттық тәрбиегі тікелей байланысты.
    Отаға бүгінгі сайысымыздың құрметті қонақтарын шақырамыз.
«Балдырған» отбасылық топ
«Бәйшешек» отбасылық топ
«Раушан» отбасылық топ

Әр жанұя иесі сайыста бағын сынамақ
Салт дәстүрді  меңгеріп, сайыс тобын құрамақ
Әділқазы алқасы, өнерлерін көріңіз
Үлкен сенім іздерге, әділ үкім беріңіз- деп,
бүгінгі сайысты әділ бағалайтын, қазылар алқасымен танысайық
Әкелеріміз мына сандық ішінен асық алу арқылы реттік сандарын алады.
Байқаудың шарттарымен таныс болаңыздар

Байқау 6 бөлімнен тұрады.
«Жеті атасын білген ер, жеті жұрттың қамын жер» 
        ( әр топ өзін таныстырады)
«Ата мұраң – асыл қазының»
             ( мақал – мәтелдің жалғасын табу)
«Әке көрген – оқ жонар, шеше көрген – тон пішер»
                                 (шеберлік сайысы)
          (Әкелер қамшы өріп, аналар ою ояды)
«Халық тәлімі – тәрбие бастауы»
            (сұрақтарға жауап беру)
«Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда»
               (әр отбасы өз өнерлерін көрсету)
«Сән үлгісі»
   (әр отбасы балалары сән үлгісін көрсетеді)
Аяқтау

Құрметті ата – аналар сайысымызды бастамас бұрын тілек  ағашына жылы  жүректен  шыққан тілектерімізді жапырақтарға жазып, ағашқа ілейік.
Кері кету есігін біз ашпайық,
Отбасында біз ұранды тастайық
Ең бірінші кезегіміз – танысу
Ал, кәнекей, сайысымызды бастайық
І кезең.  «Жеті атасын білген ер,
                 Жеті  жұрттың қамын жер»
Әр отбасы өзін – өзі таныстырады

ІІ кезең.  «Ата мұраң – асыл қазынаң»
   Әр отбасы тақтада  ілулі тұрған шарды жару арқылы, ішіндегі мақал – мәтелдің жалғасын табу.

Ойын: Аналар өздерінің балаларын  көздерін жұмып, сипау арқылы тауып беру

ІІІ кезең. «Әке көрген – оқ жонар, шеше көрген – тон пішер»

Асқар таудың шыңдарына өрлер кім,
Аттанайық қиясына белдердің
Оу, халайық, көрейік біз ендеше,
Үлгі берер әкелер мен шешелердің сайысын

(Әкелер қамшы өріп, аналар ою ояды)
Әр отбасының өздерінің қол өнерлерінің көрсетіп, таныстырады.

ІV кезең  «Халық тәлімі – тәрбие бастауы»
                               (сұрақтарға жауап беру)
Әдет – ғұрып, салт – дәстүрді қазақтың
Жарасымды,ұнасымды ғажап шық
Ұмыт болған дәстүрлерді сақтайық,
Насихаттап  жаңартудан қашпайық!

           Әкелер асық иіріп, аналар сұрақтарға жауап береді.

       V кезең   «Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда »
Ат өнері білінбес,
Бәйгеге  түсіп жарыспай
Ер өнері білінбес
Қоян қолтық алыспай

Әр отбасы өз өнерлерін ортаға салады.
Ойын: «Кім жылдам?»
Әкелер картоптың қабығын үзбей аршып беру.

      
                VІ кезең   «Сән үлгісі»
Жарайсыңдар барлығың да өренім,
Асты бір төселсінші кемелің
Ырза болып, біздер қане көрелік
Тамашалап  бөбектердің  сән үлгісін

Аналар балаларына арнап тіктірген киім үлгілерін кигізіп сән үлгісін көрсетеді.

Білімнің мініп алып тұлпарына,
Қиналмай шықтым бүгін шыңдарына
Отбасы сайысы аяқталды
Сөз кезегі  әділқазы алқасында –
деп,  қорытынды сөзді әділқазыларға береміз

Әділқазылар қорытындысын шығарып, жеңімпаздар  «Алғыс хатпен» марапатталды. 

Аяқтау
Осымен бұл қызықты тамамдасақ,
Бұл жайды айтамыз ба жаман болсақ
Үйрендік білмегенді осы жерден
Тағы да үйренерміз аман болсақ

Жеңістеріңіз құтты болсын! Сау – саламатта болыңыздар! Алтын уақыттарыңызды қиып, қатысқандарыңызға көп – көп рахмет!

Мына сандардың астында бір әріп тұр, соны тауып сөйлетіп көрейік.
Қадірменді оқушы, ата-анаңа ақыл қосар ақылшы екеніңді, қиындығын жеңілдетер көмекші екеніңді, яғни ертеңгі күнгі үміті екеніңді ұмытпа. Әрбір отбасы бақыты сол отбасынан құрап отырған мүшелердің барлығына тікелей байланысты.
1, 18, 1
10 ,28, 23 ,8 ,5 ,38,
18 ,2, 11, 38, 14,

5,28, 15,
20 ,18, 37,
10, 1, 23, 1, 16, 1, 17, 1.
Тапсырма жауабы: әрбір тұрған сан алфавит бойынша сандардың ретін береді. Сонда «Ана жүрегі нәзік гүл, оны жаралама» деген сөз шығады.
6 «Жанұя» ойыны
1 Балаңыздың туған күні?
2 Сынып жетекшінің толық аты- жөні?
3 Балаңыздың парталас көршісі кім?
4 Балаңыз қандай өлшемді аяқ киім киеді?
5Балаңыздың сүйікті асы қандай?
6 Балаңыз кеше қандай баға алды?
7 Балаңыз қандай түсті жақсы көреді?
8 Балаңыз бірінші сыныпқа қай жылы барды?
9 Балаңыз спорттың қандай түрін жақсы көреді?
10 Балаңызды еркелетіп қандай сөздер айтасыз?

Құқық - әділет пен парасат жолы
Мақсаты:
Білімділік – оқушыларға адам құқықтары мен бостандықтары жайлы баптардан түсінік қалыптастыру, құқықтық білімдерін толықтыру;
Дамытушылық – оқушылардың саяси саналығы мен таным белсенділігін арттыру, заңдарды талдай отырып, өз беттерімен салыстыра білуге, өмірде қолдана білуге, ойлау қабілетін дамыту;
Тәрбиелік – адамгершілік, ізгі қасиеттер мен ар – ождан бостандығына, адалдық пен мейірімділікке баулу арқылы құқықтық тәрбие беру.
Көрнекілігі: Қазақстан Республикасының Конституциясы, «Бала құқығы»конвенциясы, заңдар жинағы слайд.
Сабақтың кезеңдері:
I. Кіріспе
II. Құқық туралы жалпы түсінік
III. Өткенге көз жіберсек...
(Тәуке ханның “Жеті жарғысы”)
IV. Балалар құқығы туралы халықаралық конвенция
V. Көкейде жүрген сауал
VІ.«Ойлан, тап»;
VІІ. Мұны әрбір оқушы білуге тиіс
VІІІ. Қорытынды

Қанатты сөздер:
«Ата заң әркімнің бойтұмары болып, оның әрбір қағидасы мүлтіксіз орындалғанда ғана ортақ мақсатқа қол жеткіземіз».
Н. Назарбаев.
«Бала бол, басқа бол – бәріне заң біреу - ақ»
«Тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ».
Ж. Баласағұн.
I, Мұғалімнің кіріспе сөзі:
«Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» деген аталы сөзді атамыз бекер айтпаған. Әр адам мемлекеттік заңдарды құрметтеп, ата – бабамыздың тәжірибесін үнемі назарда ұстап отыруы тиіс. Халқымыз 13 жастағы баланы «отау иесі» деп атады. Ал қазіргі Қазақстан Республикасының Ата заңы бойынша, қылмыс жасаған баланы 14 жастан жауапқа тартады. 16 жастан бастап толық әкімшілік, қылмыстық жауапкершілік басталады, азамат жеке куәлік алады.
II. Конвенцияда адам құқығын құрметтеуге, баланы ата – анасынан, олардың мәдениетіне, тіліне, өзі тұратын елдің ұлттық байлығына, қоршаған ортаға, табиғатқа құрметпен қарауға тәрбиелеу жөнінде айтылған.
Біз тәуелсіз, егеменді елміз. Өзімізге тән елтаңба, әнұран, туымыз бар. Соның маңыздыларының бірі – 1995 жылдың 30 тамызында Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы қабылданған.
Конституция 98 бапты біріктіріп 9 бөлімнен тұрады. Адамның құқықтары, бостандықтары мен міндеттері осы бөлімдерде жазылған. Әр адам өз құқықтары мен міндеттерін білуі керек. Бүгін осы мәселелерді қарастырдық. «Заң білу – заман талабы». «Бала құқығы». «Заңға бағыну – адамзат міндеті».
Заңды білу – заман талабы. Бүгінде Қазақстан Республикасында демократияға бағытталған құқықтық мемлекет құру идеясы жүзеге асырып, ондағы әрбір азаматтың өз құқықтарын жете біліп, соған сай сана – сезімдерін қалыптастыру. Азаматтың міндеті – заң талаптарын бұзбау, екінші жағынан, өзіне жүктелген міндетін орындау. Өйткені заң дегеніміз - өмірдің нәрі. Заңның мықтылығы – атында емес, адалдығы мен әділдігінде. Заңның ең басты мақсаттарының бірі – қоғамдағы алуан мінезді адамдарды салауатты өмір салтына тәрбиелеу.

III. Кішкене тарихи шегініс жасайық. 15 ғасырдың орта шенінде қазақ мемлекетінің негізі қаланды. Жәнібектің баласы Қасым ханның тұсында қазақ хандығы күшті мемлекетке айналды. Тарихта тұңғыш рет құқықтық ғұрыптар мен нормалар жүйеге келтірілді. Халық оны «Қасым ханның қасқа жолы» деп атады. Ол бес бөлімнен құралды.
Қасым ханнан кейін қазақ қоғамының құқықтық жүйесін дамытуға айтарлықтай үлес қосқан Есім хан болды. Ол әскери міндетті атқару ережелерін күшейтті, әскери тәртібін бұзу - шыларға қолданылатын жазаны қатайтты. Қалған мәселелерде Есім хан бұрынғы құқықтық ғұрыптар мен заңдарды сақтап қалды. Сондықтан оларға халық «Есім ханның ескі жолы» деген ат берді.
Қазақтың құқық жүйесіне үшінші және соңғы рет елеулі өзгерістер енгізген Тәуке хан (1680 - 1718) болды. Бұл құқық нормалары жазба түрде сақталып, жүздеген жылдардан кейінде мінсіз күйде қағазға түсу мүмкін болған. Бұл кодексті «Тәуке ханның жеті жарғысы» деп атаған.
Жеті жарғыдағы мәселелер былай топтасты:
1 бап - Мемлекеттік мәселелеріне байланысты
2 бап - Әскери іс мәселелеріне байланысты
3 бап - Шаруашылық іс мәселелеріне байланысты
4 бап - Қылмыстық іс мәселелеріне байланысты
5 бап - Діни мәселелеріне байланысты.
6 бап - Жұртшылық мәселелеріне байланысты
7 бап - Отбасы және неке мәселелеріне байланысты

Сондай - ақ, қазақ даласында Сот қызметін билер атқарған. Қазақ билері арасында бір заманда өмір сүрген және өздерінің ерекше қасиеттері мен көзге түсіп, тарих беттерінде қалған Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би.
Міне, балалар өздерің байқап отырғандай құқық дегеніміз – заң рұқсат ететін адам табиғатына, жаратылысына сай әрекеттер жасау мүмкіндігі екен.
ҚР - ң Конституциясы – елдің басты саяси құқықтық құжаты. Конституция латынның «constitutio» сөзінен шыққан «құрылым» деген мағына береді. Еліміздің Конституциясы - адамның құқықтары, бостандықтары, қадір - қасиетінің гуманистік тұжырымдамасы және қоғамның даму деңгейіне сәйкес келетін әділетті заң жиынтығы. ҚР Конституциясы 1993ж 28 қаңтарда, кейін 1995ж 30 тамызда қабылданды. Заңды парламент шығарады. ҚР Конституциясы 9 бөлім 98 баптан тұрады. Ал бала құқығы туралы конвенция 1989 ж 20 қарашада Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы қабылдады. Екі бөлім 54 баптан тұрады.

IV. Әлемде 1979 жылы Халықаралық балалар жиынын өткізу кезінде «Балалар құқығы туралы халықаралық конвенцияны» дайындау жөнінде топ құрылды. 1989 жылы 20 қарашада конвенцияны БҰҰ бірауыздан қабылдады. Конвенция - әлем балаларының құқығын қорғау туралы және оларға тәрбие беру жөніндегі бірнеше баптан тұратын маңызды құжат. Онда: «Қатысушы мемлекеттер әрбір баланың өсіп – жетілуі қажетті тұрмыс дәрежесін қамтамасыз етеді және оның құқығын мойындайды» делінген.
«Балалар құқығының» заңдары.
Ой – талқы
- Бала деп кімді айтамыз?
- Баланың қандай құқығы бар?
- Еңбек етуге;
- Өз пікірін білдіруге;
- Баланың өз атын, әкесінің атын алуға;
- Мүлікке ие болу;
- Қорғалуға;
- Отбасында өмір сүруге, тәрбиеленуге;
- Ұлтын таңдауға;
- Дем алуға;
- Денсаулығын сақтауға құқылы.
«Бала құқығының» заңдарынан баптарды ұсыну.
1 – бап
Бала сипаттамасы.
18 жасқа толмаған жеткіншек бала деп саналады. Ал кейбір жағдайда жергілікті ұлттық заңдар бойынша кәмелеттік жас одан ерте көрсетілуі мүмкін.
2 - бап
Дискриминацияны, яғни зорлық – зомбылықты болдырмау.
Барлық құқық барлық балаға бірдей тарайды. Мемлекет баланы зорлық – зомбылықтың барлық түрінен қорғауға және оның құқығын қорғау үшін тиісті шараларды қолдануға міндетті.
3 – бап
Бала құқығын анағұрлым толық қамтамасыз ету.
Балаға қатысты жасалатын барлық іс - әрекет оның мүддесін толық көлемде ескеруі қажет. Егер ата – ана немесе басқа тұлға балаға керекті қамқорлықты көрсете алмаса, онда бұл жауапкершілікті мемлекет өз мойнына алуы тиіс.
4 - бап
Құқықты іске асыру.
Мемлекет осы Конвенцияда көрсетілген құқықтарды жүзеге асыру үшін қолдан келгеннің барлығын жасауы керек.
5 – бап
Отбасындағы тәрбие және бала қабілетінің дамуы.
Мемлекет баланың жан – жақты дамып келе жатқан қабілетін ескере отырып, оның тәрбиесі жолында ата – аналар мен кеңейген отбасылардың құқығы мен жауапкершілігін құрметтеуі тиіс.
6 - бап
Өсу мен даму.
Әрбір бала өмір сүру құқығына ие және мемлекет оның өсуі мен дамуын қамтамасыз етуге міндетті.
7 – бап
Есім мен азаматтық.
Бала дүниеге келген соң өзіне есім алуға құқылы. Бала сондай - ақ азаматтық алуға, мүмкіндігі барынша өз ата – анасын танып білуге, олар тарапынан қамқорлық көруге құқылы.
8 - бап
Жеке тұлғалықты сақтау.
Мемлекет баланың өзіндік қайталанбас тұлғалылығын сақтауға, тіпті керек болған жағдайда оның негізгі қасиеттерін қайтадан қалпына келтіруге міндетті. Ал негізгі қасиеттердің қатарына есім, азаматтық және отбасылық қарым – қатынас жатады.
9 – бап
Ата – анадан ажырау.
Бала өз мүддесіне қарама – қайшы келетін жағдайда ғана болмаса, ата – анасымен бірге тұруға құқылы. Сондай – ақ бала ата – анасының екеуінен немесе біреуінен ажыраған жағдай да олармен байланыс жасап тұруға құқылы.
10 - бап
Отбасының қосылуы.
Бала мен ата – ана отбасын біріктіру немесе өзара қарым – қатынастарын нығайту мақсатында кез – келген елден шығын өз еліне келуге құқылы.
11 – бап
Заңсыз орын алмастыру және оралмау.
Мемлекет ата – ананың немесе үшінші бір жақтың баланы шет елде заңсыз ұстап тұруына болмаса ұрлауына жол бермеуге және бұл жағдайда тиісті шаралар қолдануға міндетті.
12 - бап
Баланың көзқарасы.
Бала өз ойын, пікірін еркін жеткізуге құқылы және балаға қатысты мәселелерді шешу барысында бұл пікірлерге тиісті назар аударылуы лайық.
13 – бап
Пікір айту еркіндігі.
Бала қандай шекара болмасын өз ойларын ашық жеткізуге, ақпарат алуға, сондай – ақ ақпараттарды, идеяларды беруге, таратуға құқылы.
14 – бап
Ой, ар – намыс және дін бостандығы.
Ата - ананың балаға тиісті деңгейде жетекшілік етуі барысында мемлекет сол баланың ой еркіндігін, ар – ұяты мен дінін құрметтеуге міндетті.
15 – бап
Ассоциация бостандығы.
Бала басқа адамдармен кездесуге және ассоциаларға кіруге болмаса оны құруға құқылы.
16 - бап
Жеке өмір сүру құқығын сақтау.
Балалар өздерінің жеке, жанұялық және отбасылық өміріне қол сұғушылар еттерін қайтадан қалпына келтіруге міндетті. Ал негізгі қасиеттердің қатарына есім, азаматтық және отбасылық қарым – қатынас жатады.

Ой талқы. Берілген сұраққа әр топ өз ой - тұжырымдарын білдіруі керек.
Уақыт – 3 минут.
Тақырып: «Жастар және қылмыс»

І топ: Жастар арасындағы қылмысқа жол бермеу үшін не істеу керек?

ІІ топ: Мектеп жасындағы жастардың құқықтық норма бұзу шарттары қандай деп ойлайсыңдар?

79 - бап. Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері.
1. Кәмелетке толмағандарға тағайындалатын жаза түрлері:
• Айыппұл;
• Белгілі бір қызметпен айналысу құқығынан айыру;
• Қоғамдық жұмыстарға тарту;

. Қазақстан Республикасының азаматтарының міндеттері:
1. Заңдарға бағыну;
2. Басқа азаматтардың құқықтарын, бас бостандықтарын, арын құрметтеу;
3. Мемлекет рәміздерін құрметтеу;
4. Қаржы, салықты төлеу;
5. Тарихи және мәдени байлықтарды сақтау;
6. Табиғатты және табиғи байлықтарын сақтау;
7. Ата – аналардың балаларына қамқорлық етуі, алдындағы міндеттерін орындау;
8. Орта мектеп білімін алу;
9. Қазақстан Республикасын қорғау;

Осымен біздің сынып сағатымыз өз мәресіне жетті. Бүгінгі сабақтан алған мәліметтер өте керекті деп ойлаймын. Келген қонақтарымызға рахмет айтамыз.
Өмірің болсын десең сенің сәнді
Ойланып, айналаңа қара мәнді.
Адам бол! Білімі тасқан, өнері асқан
Өзіңе сүйсіндірер басқа жанды.
Салауатты мақсатың - өмір сүру,
Өмірдің мағынасын керек білу.
Ішімдік, нашақорлық сенің жауың
Пайдасы сол – бұл жолдан аулақ жүру.
Мен жігіт 15 - 30 арасында,
Бұл шақта көп бересі, аларымда.
Жан жағым толған мақсат, толған таңдау,
Алайын анасын ба, мынасын ба, - деп арқалы ақын Сұлтанмахмұт Торайғыров жырлағандай болашақта шалыс қадам баспай, өз өмірлеріне жауап беретін ата - анасының емес бүкіл алаштың азаматтары болады деген сеніммен бүгінгі сабағымызды аяқтаймыз.

Қонаев Дінмұхамед Ахметұлы (1912-1993) - аса көрнекті мемлекет және қоғам қайракері, үш мәрте Социалистік Еңбек Ері, Қазақ КСР Ғылым академиясының  академигі, техника ғылымының докторы, КСРО, шет ел  ордеңдері мен медальдерінің иегері.

Верный (қазіргі Алматы) қаласында, қызметкердің отбасында өмірге келген. Орта мектепті бітіргеннен кейін, Қазақстан

Өлкелік комсомол комитеті оны Москваның Түсті металл ал-тын институтына оқуға жібереді. Институтты ойдағыдай бітіріп, тау-кен инженері мамандығын алған Д. Қонаев Балқаш мыс қорыту комбинатының Қоңырат руднигіне жұмысқа орнала-сып, онда бұрғылау станогының машинисі, цех бастығы, руднигтің бас инженері және оның директоры болып істейді.

Екінші дүниежүзілік соғысының қиын күндерінде ол тыл-дағы жұмысты ұйымдастыруда іскерлігімен көзге түседі. "Ал-тайполиметалл" комбинаты бас инженерінің орынбасары, Рид-дер руднигінің және КСРО қорғасын-мырыш өнеркәсібінің ең ірі кәсіпорындарының бірі — Ленингор кен басқармасының директоры қызметтерін атқарады. 1942-52 жылдары Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасының орынбасары болып қыз-мет етеді. Осында жүргенде Қазақстан ғалымдары оған зор сенім көрсетіп, оны Қазақ КСР Ғылым академиясының академигі және оның президенті етіп сайлайды. Тау-кен ісі саласының ірі ғалымы Д.Қонаев республика ғылымының дамуы жолында зор еңбек сіңіреді. Ғылыми-ұйымдық жұмыстарды жақсарту, ғылыми-зерттеулердің негізгі салаларын білікті кадрлармен ны-ғайту шаралары оның басшылығымен жүзеге асырылады.

Д. Қонаев 1955-60 және 1962-64 жылдары Қазақ КСР Жо-ғарғы Кеңесінің төрағасы, 1960-62 және 1964-1986 жылдары Қазақстан коммунистік партиясының Орталық комитетінің бірінші хатшысы болды. Ол Қазақстанның экономикасы мен мәдениетін өркендету жолына өзінің білімін, мол тәжірибесін және ұйымдастырушылық қаблетін аянбай жұмсай білді.

Ол бірнеше мәрте КСРО Жоғарғы Кеңесінің депутаты бо-лып сайланды. СОКП-ның 19 съезінен бастап кейінгі съездерінің бәріне делегат болды. Парламент және партия де-легациясын басқарып, әлденеше рет шетелдерде болып қайт-ты. 1956 жылдан бастап СОКП Орталық комитетінің мүшесі. Партияның 23 съезінде ол СОКП Орталық Комитетінің Саяси Бюросының мүшелігіне кандидат, ал 24 съезде мүше болып сайланды. КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының және Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Президиумының мүшесі болды.

Д. Қонаев өз заманының ұлы саясаткері бола білді. Ол билік басында болған уақыт қаншалықты күрделі, қарама-қайшылықты болғанымен, елдің экономикасын, әлеуметтік саласын, ғылымын, ұлттық мәдениетін дамыту ісіне айтулы еңбек сіңірді. Түрлі деңгейдегі партия және кеңес қызметін атқара жүріп, Орталықтың өктем саясатының ығымен кете бермей, ел мүддесін, болашақ қамын да бір сәт естен шығарған жоқ. Ал-пысыншы жылдардың басында Н.С.Хрущевтің озбырлығымен Өзбекстанға беріліп кеткен қазақ жерінің біраз бөлегін қайта қайтарып алуы соның айқын бір дәлелі еді.

1986 жылы СОКП Орталық Комитетінің Бас Хатшысы бо-лып М.С.Горбачевтің келуіне байланысты Д.Қонаев Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшылығынан босатылды. Орталықтың жүргізіп отырған әділетсіз саясатына қарсы республика жастары өз қарсылықтарын білдіріп алаңға шықты. Бұл әйгілі Желтоқсан оқиғасына ұласты.

Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев Республика партия ұйымын басқарған ширек ғасырға жуық уақыт ішінде өзінің үлкен мәдениеттілігімен, иманжүзді ізеттілігімен танылып, халық дәстүрін жақсы білетін, тағылымы терең, ой өресі биік жан екенін көрсетті. Кейін мемлекет ісінен қол үзген кезде де ол білімдар білікті жан ретінде елде жүріп жатқан реформа бағыт-тарын, қоғамды демократияландыру қажет екенін терең сезініп, қолдай білді.

Өзі өмір сүрген күрделі уақыттың адал перзенті бола білген абзал азамат 1993 жылғы тамыздың 22-сінде, 82 жасқа қараған

шағында кенеттен қайтыс болды.