?аза? тілі саба?ында ойын ар?ылы о?ушыларды? с?йлеу да?дыларын дамыту
?аза? тілі саба?ында ойын ар?ылы о?ушыларды? с?йлеу да?дыларын дамыту
?аза? тілі саба?ында ойын ар?ылы о?ушыларды? с?йлеу да?дыларын дамыту
Болаша? ?рпа?ымызды білімді,м?дениетті,саналы етіп т?рбиелеуде егеменді елімізде ?аза? тілін о?ыту ?мірлік зор ма?ыз?а ие болып отыр. ?аза? тілі де бас?а ?лт ?кілдеріне шет тіл болып санал?анды?тан, шет тілін, я?ни, ?аза? тілін о?ыту ар?ылы о?ушыларды ?лтты? патриотизмге т?рбиелеуге жол ашады. Олар ?з ?лтын с?юге,?зге ?лттарды сыйлау?а ?йренеді.
М??алімні? ?р саба?ы ?ызы?ты ??рылып, саба?ты? ?р кезені ?дістемелік талап?а сай ж?ргізілуі тиіс. Тіл ?йрену баланы? ойлау ?абілетімен ты?ыз байланысты бол?анды?тан, оларды? ойлау да?дысын жан – жа?ты дамытып, ке?ейтіп отыру ?ажет.
О?ушыны? с?здік ?орын молайтып, жа?а с?здерді ме?герудегі шешуші роль ат?аратын ж?мысты? бірі – с?здік ж?мысы. Осы с?здік ж?мысты ж?ргізуде, бекітуде, оны практикалы? ?олдана білуде ойынны? ат?аратын ролі ерекше. Бала ойнай отырып, тілдік материалды ме?геру ма?сатында с?здерді жаттайды. Саба? баланы? а?ыл – ойына к?ш т?сірмей, ойын т?рінде ?ткізіледі. Балаларды? логикалы? а?ыл – ойын, эмоциялы? еркін, зейінін, ынтасын дидактикалы? ойындар ар?ылы арттыру барысында ойындарды т?рлендіріп, к?рделендіріп отыру?а болады. Ойынны? ?р т?ріне уа?ыт саналы т?рде б?лінуі ?ажет. Б?л – саба?ты? тартымды, ?ызы?ты болуыны? шарты, ?рі балалар ондай саба?ты зейін ?оя тез ??ып алады. Ойындар грамматикалы?,фонетикалы?, лексикалы?,орфографиялы? болады.Оларды? барлы?ы тілдік да?дыны? ?алыптасуына ?сер етеді.
«С?з жа?быры» ойынын кез келген та?ырыпты ?айталау кезінде ойнату?а болады. Мысалы, «Азы? т?лік» та?ырыбын ?ткен кезде ?ш о?ушы та?та?а шы?ып с?здер жазады.Бір о?ушы с?т та?амдарын жазады,екінші о?ушы жеміс-жидектер атауларын жазады,?шінші о?ушы ет та?амдарын жазады, кім бірінші болып жазып бітірсе, сол о?ушы же?імпаз болады. Б?л ойын о?ушылар?а ?те ?найды,о?ушылар белсене ?атысады. «Си?ырлы сандар» ойыны о?ушыларды? с?йлеу да?дылары дамиды, о?ушылар ?ызы?а ойнайды.Б?л ойынды «Жыл мезгілдері»,»?аза?стан Республикасыны? мерекелері» та?ырыптарын ?ткенде ойнату?а болады. Сандарды кеспе ?а?аздар?а жазып, о?ушылар кезекпен та?та?а шы?ып с?йлем ??растырады.Мысалы,365, 12, 8. Бір жылда12 ай бар,бір жылда 365 к?н бар, 8-наурыз -Халы?аралы? ?йелдер к?ні. «Кім к?п біледі?» деген дидактикалы? ойынды с?здер айту, с?з тіркестерін, с?йлем ??растыру ар?ылы ойнатамын.
«?ай дыбыс?» ойынын барлы? сыныптарда ойнату?а болады.Б?л ойын с?здік ?орларын дамытады, дыбыстарды д?рыс табу?а,айту?а ?йретеді. Б?л ойынды кез келген та?ырыпты ?айтала?ан кезде ойнату?а болады. О?ушылар жиі ?олданылатын с?здік ?ордан с?здер табуы тиіс.С?здік ж?мба?ты ?здері ??рау керек.
«Мектеп» та?ырыбын ?айтала?ан кезде; ?аламда бар,?шіргіште жо?,?арындашта бар,сыз?ышта жо?. Б?л ?ай ?ріп? Б?л ?ріп -? «Ойлан, тап» ?ле? жолдарын та?та?а жазып,?ле?дегі ?аза? тіліне т?н дыбыстарды алып тастап,дыбыстарды та?та?а шашыра??ы етіп жазып,сол дыбыстарды к?п н?ктені? орнына д?рыс ?ойып шы?у керек. «Шешуін тап» ойынында ?аза? тіліне т?н дыбыстарды ме?геріп ал?аннан кейін, оларды ?бден бекіту ма?сатында ж?мба?тар, жа?ылтпаштар, оларды? сипаттамасын жат?а айт?ызу?а болады. Ойынны? та?ы бір т?рі -тілдік ойын. Тілдік ойындар?а ситуациялы?, р?лдік, іскерлік ойындар жатады. Б?л ойындарды бастауыш сыныптарда к?птеген лексикалы? та?ырыптарды ?ткен кезде ?олдану?а болады. Б?л о?ушыларды? с?йлеу да?дыларын дамытады, ?ызы?ушылы?тарын арттырады. Мысалы, «Д?рігерде» та?ырыбын алатын болса?,бала мен бала, д?рігер мен д?рігерді? ?абылдауына келген адам болып, ойнайды.Ойын ?дісіні? тиімділігі тілді ?йренуде с?йлеу,ты?дау ж?не к?ру іс- ?рекетіні? ма?ызды екендігін бай?атады. Тіл ?йренуді ойын т?рінде ж?ргізу- о?у мотивациясын арттырады; о?ушыны? кейіпкер с?зін,іс- ?рекетін ?абілетіне ?арай ?айталап (р?лдерде ойнап) ?арым ?атынас?а т?су ?сері жо?ары болады ;о?ушыны? т?сіну ж?не т?сіндіру ?абілеті дамиды.Р?лдік ойын лексикалы? материалды бекіту мен жандандыру ?шін пайдалы. О?ушыны? танымды? белсенділігі,ойын ж?йелі жеткізу да?дысы,я?ни білімге деген жан–жа?ты тере? ?ызы?ушылы?ын,дербес белсенділігін ту?ызады. Саба?та ойын т?рлерін ?олдан?ан кезде уа?ытты шектей білу керек, ?йткені ойын о?ушыларды жалы?тырып жіберуі м?мкін. Бір саба?та ойындарды? бірнеше т?рін біра? ?олдану?а болмайды. ?р саба?ты? та?ырыбына, жатты?у ж?мыстарына сай ойынны? бір екі т?рін ?ана ?олдану?а болады. Сонымен ?атар сергіту ойындарын пайдалану?а болады. Ойын ар?ылы о?ушыны? жеке ерекшеліктері ашылады. Саба? барысында?ы ойын - б?л ?зара к?мек, бірін- бірі ?олдау, жолдасты? сезім, есте са?тау, с?йлеу. Ойын т?менгі сынып о?ушыларыны? топта ж?мыс істеу ар?ылы ?жымдасуына к?п к?мегін тигізеді. Егер ойын саба?ты? басында ?ткізілсе, балалар саба?та ?ызы?а ж?мыс істейді, ?лгерімі т?мен о?ушылар жеткілікті д?режеде белсенділік танытады, саба?ты? ортасында да,со?ында да саба??а ?ызы?ушылы?ы артып, назар аударуы жо?арлайды.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«?аза? тілі саба?ында ойын ар?ылы о?ушыларды? с?йлеу да?дыларын дамыту»
Қазақ тілі сабағында ойын арқылы оқушылардың сөйлеу дағдыларын дамыту
Болашақ ұрпағымызды білімді,мәдениетті,саналы етіп тәрбиелеуде егеменді елімізде қазақ тілін оқыту өмірлік зор маңызға ие болып отыр. Қазақ тілі де басқа ұлт өкілдеріне шет тіл болып саналғандықтан, шет тілін, яғни, қазақ тілін оқыту арқылы оқушыларды ұлттық патриотизмге тәрбиелеуге жол ашады. Олар өз ұлтын сүюге,өзге ұлттарды сыйлауға үйренеді. Мұғалімнің әр сабағы қызықты құрылып, сабақтың әр кезені әдістемелік талапқа сай жүргізілуі тиіс. Тіл үйрену баланың ойлау қабілетімен тығыз байланысты болғандықтан, олардың ойлау дағдысын жан – жақты дамытып, кеңейтіп отыру қажет. Оқушының сөздік қорын молайтып, жаңа сөздерді меңгерудегі шешуші роль атқаратын жұмыстың бірі – сөздік жұмысы. Осы сөздік жұмысты жүргізуде, бекітуде, оны практикалық қолдана білуде ойынның атқаратын ролі ерекше. Бала ойнай отырып, тілдік материалды меңгеру мақсатында сөздерді жаттайды. Сабақ баланың ақыл – ойына күш түсірмей, ойын түрінде өткізіледі. Балалардың логикалық ақыл – ойын, эмоциялық еркін, зейінін, ынтасын дидактикалық ойындар арқылы арттыру барысында ойындарды түрлендіріп, күрделендіріп отыруға болады. Ойынның әр түріне уақыт саналы түрде бөлінуі қажет. Бұл – сабақтың тартымды, қызықты болуының шарты, әрі балалар ондай сабақты зейін қоя тез ұғып алады. Ойындар грамматикалық,фонетикалық, лексикалық,орфографиялық болады.Олардың барлығы тілдік дағдының қалыптасуына әсер етеді. «Сөз жаңбыры» ойынын кез келген тақырыпты қайталау кезінде ойнатуға болады. Мысалы, «Азық түлік» тақырыбын өткен кезде үш оқушы тақтаға шығып сөздер жазады.Бір оқушы сүт тағамдарын жазады,екінші оқушы жеміс-жидектер атауларын жазады,үшінші оқушы ет тағамдарын жазады, кім бірінші болып жазып бітірсе, сол оқушы жеңімпаз болады. Бұл ойын оқушыларға өте ұнайды,оқушылар белсене қатысады. «Сиқырлы сандар» ойыны оқушылардың сөйлеу дағдылары дамиды, оқушылар қызыға ойнайды.Бұл ойынды «Жыл мезгілдері» ,»Қазақстан Республикасының мерекелері» тақырыптарын өткенде ойнатуға болады. Сандарды кеспе қағаздарға жазып, оқушылар кезекпен тақтаға шығып сөйлем құрастырады.Мысалы,365, 12, 8. Бір жылда12 ай бар ,бір жылда 365 күн бар, 8-наурыз -Халықаралық әйелдер күні. «Кім көп біледі?» деген дидактикалық ойынды сөздер айту , сөз тіркестерін , сөйлем құрастыру арқылы ойнатамын. «Қай дыбыс?» ойынын барлық сыныптарда ойнатуға болады.Бұл ойын сөздік қорларын дамытады, дыбыстарды дұрыс табуға,айтуға үйретеді. Бұл ойынды кез келген тақырыпты қайталаған кезде ойнатуға болады. Оқушылар жиі қолданылатын сөздік қордан сөздер табуы тиіс.Сөздік жұмбақты өздері құрау керек. «Мектеп» тақырыбын қайталаған кезде; қаламда бар,өшіргіште жоқ,қарындашта бар,сызғышта жоқ. Бұл қай әріп? Бұл әріп -Қ «Ойлан, тап» өлең жолдарын тақтаға жазып,өлеңдегі қазақ тіліне тән дыбыстарды алып тастап ,дыбыстарды тақтаға шашыраңқы етіп жазып,сол дыбыстарды көп нүктенің орнына дұрыс қойып шығу керек. «Шешуін тап» ойынында қазақ тіліне тән дыбыстарды меңгеріп алғаннан кейін, оларды әбден бекіту мақсатында жұмбақтар, жаңылтпаштар, олардың сипаттамасын жатқа айтқызуға болады. Ойынның тағы бір түрі -тілдік ойын. Тілдік ойындарға ситуациялық, рөлдік, іскерлік ойындар жатады. Бұл ойындарды бастауыш сыныптарда көптеген лексикалық тақырыптарды өткен кезде қолдануға болады. Бұл оқушылардың сөйлеу дағдыларын дамытады, қызығушылықтарын арттырады. Мысалы, «Дәрігерде» тақырыбын алатын болсақ,бала мен бала, дәрігер мен дәрігердің қабылдауына келген адам болып, ойнайды.Ойын әдісінің тиімділігі тілді үйренуде сөйлеу ,тыңдау және көру іс- әрекетінің маңызды екендігін байқатады. Тіл үйренуді ойын түрінде жүргізу- оқу мотивациясын арттырады; оқушының кейіпкер сөзін,іс- әрекетін қабілетіне қарай қайталап (рөлдерде ойнап) қарым қатынасқа түсу әсері жоғары болады ;оқушының түсіну және түсіндіру қабілеті дамиды.Рөлдік ойын лексикалық материалды бекіту мен жандандыру үшін пайдалы. Оқушының танымдық белсенділігі,ойын жүйелі жеткізу дағдысы,яғни білімге деген жан–жақты терең қызығушылығын,дербес белсенділігін туғызады. Сабақта ойын түрлерін қолданған кезде уақытты шектей білу керек, өйткені ойын оқушыларды жалықтырып жіберуі мүмкін. Бір сабақта ойындардың бірнеше түрін бірақ қолдануға болмайды. Әр сабақтың тақырыбына, жаттығу жұмыстарына сай ойынның бір екі түрін ғана қолдануға болады. Сонымен қатар сергіту ойындарын пайдалануға болады. Ойын арқылы оқушының жеке ерекшеліктері ашылады. Сабақ барысындағы ойын - бұл өзара көмек, бірін- бірі қолдау, жолдастық сезім, есте сақтау, сөйлеу. Ойын төменгі сынып оқушыларының топта жұмыс істеу арқылы ұжымдасуына көп көмегін тигізеді. Егер ойын сабақтың басында өткізілсе, балалар сабақта қызыға жұмыс істейді, үлгерімі төмен оқушылар жеткілікті дәрежеде белсенділік танытады, сабақтың ортасында да ,соңында да сабаққа қызығушылығы артып, назар аударуы жоғарлайды.
