Та?ырыбы: «?ызы?ты грамматика»
Ма?саты: - о?ушыларды? ?аза? тілінен білімдерін тексеру, сынау;
- тілдерін дамыту;
- о?ушыларды ?аза? тілін ?йренуге баулу, ?ызы?тыру.
К?рнекі ??ралдар: на?ыл с?здер, тіл туралы ма?ал-м?телдер, ?нтаспа, ?лестірме материалдар, интерактивті та?та.
Саба?ты? т?рі: сайыс.
І.?йымдастыру кезе?і. ?р сыныпты ?з топтарымен с?йкес орналастырып, ?олайлы жа?дай ту?ызу.
Саба?ты? барысы:
1-ж?ргізуші: Армысыздар ??рметті ?она?тар, ?атысушылар! Б?гінгі «?ызы?ты грамматика» сайысына ?ош келді?іздер!
Ана тілі? біліп ?ой,
Бостанды?ы?, те?дігі?.
Ана тілі? біліп ?ой,
Ма?танышы?, елдігі?.
Ана тілі – ?аза? хал?ыны? мемлекеттік тілі, я?ни дамы?ан, бай, икемді тілді? бірі – ?аза? тілі. Тіл ?ай ?лтта, ?ай елде болса да ?астерлі де ??діретті.
Ана тілін білмеген-
А?ылы жо? желікбас.
Ана тілін с?ймеген-
Хал?ын с?йіп жарытпас, - деп, Байділда Сарно?аев сіздерді ана тілін білуге, ?йренуге, дамыту?а ша?ырады. Ол ?шін біз к?п о?ып, ?аза? тіліні? ?ызы?ты да ??нарлы грамматикасын білуіміз керек.
Осымен «?ызы?ты грамматика» интеллектуалды? ойынын ашы? деп жариялаймыз.
2-ж?ргізуші: Біріншіден, ойынды бастамас б?рын, сіздер ?здері?ізді таныстырып шы?ы?ыздар.
1-ж?ргізуші: Жа?сы, жарайсы?дар!
2-ж?ргізуші: ??рметті ?она?тар, ойыншылар, ойын шарттарымен таныс болайы?:
1. Ойын 7 кезе?нен ж?не ж?лде ойыннан т?рады;
- 1-кезе? «Жарыс» 25 с?ра??а жауап беру;
- 2-кезе? «??растырушы» - ма?ал-м?телдерді? сы?арын табу керек;
- 3-кезе? «Екі жа?тылы ма?ыналы с?з» уа?ыт?а (есек-кесе) с?здерді жазу;
- 4-кезе? «?ОНА?ЖАЙЛЫ?ТАРЫ?ЫЗБЕН» с?зінен тек зат есімдерді ??растыру.
- 5-кезе? «С?з баспалда?ы» - с?здерді? аудармасын жазу;
- 6-кезе? «Б?л кім?» м?тіннен кім екенін аны?тау;
- 7-кезе? «Ойлан да тап» - с?зж?мба?ты шешу;
2. ?р тапсырма 5 ?пай бойынша ба?аланады;
3. ?р тур сайын е? аз ?пай жина?ан 1 ойыншы ойыннан шы?у?а м?жб?р болады;
4. Берілген с?ра?тар?а ?олдары?ды к?теріп жауап беру керек;
5. Сайысты? ж?лдегеріне ж?лде ойыны ?сынылады, ол ойыншыны? ?алауы бойынша.
- Міне шарттарымен де танысты?, сіздерге айтарым, ?атысушылар, с?т-сапар!
ІІІ. Ойынны? ж?ру барысы:
1-ж?ргізуші: Ал, сайыскерлер берілетін с?ра??а жауап дайында?ыздар.
1-кезе?. «Жарыс» 20 с?ра??а жауап беру.
- Мемлекеттік тіліміз ?андай ж?не ?ай жылы ?абылдан?ан?
- Абай ?ай руынан?
- Кім? Не? деген с?ра?тар?а жауап беретін с?з табы?
- ?аза? тілінде неше дыбыс бар?
- Буынны? неше т?рі бар? Ата.
- Балалар ?дебиетіні? атасы?
- Жа?сы с?з -.
- Тіл ?ылымыны? атасы?
- «Білімді» с?зіне антоним?
- ??майда бар, суда жо?.
Т?манда бар, буда жо?. (? - ?рпі)
- Биікте бар, ойда жо?,
Киікте бар, ?ойда жо?. (и, і-дыбыстары)
- «Ер ж?рек» т?ра?ты с?зіне антоним?
- Сын есім дегеніміз не?
- ?аза? тіліне т?н дыбыстарды ата.
- Дауысты дыбыстар неше т?рге б?лінеді?
- ?ліпбидегі алтыншы ?ріпті ата?
- ?ай ?ріптерден, дыбыстардан с?здер жазылмайды?
- «Д?птер,г?л, к?л» осында?ы омоним с?зі ?айсысы?
- С?йлем ??рылысына ?арай ?андай т?рлерге б?лінеді?
- С?йлем ??рау?а негіз болатын м?шелер.
Е? аз ?пай жина?ан о?ушы ойыннан шы?ады.
2 ж. 2-кезе?. «??растырушы» - ма?ал-м?телдерді? сы?арын табу.
1. Жа?сы с?з жан семіртеді.
2. С?з тап?ан?а ?ол?а жо?.
3. Тіл – ?ылыштан да ?ткір.
4. Тілін білмеген – т?бін білмейді.
5. О?у – инемен ??ды? ?аз?андай.
6. К?п с?з – к?міс, аз с?з – алтын.
7. Ойнап с?йлесе? де, ойлап с?йле.
8. Жа?сы с?з – жарым ырыс.
9. Аталы с?з – баталы с?з.
10. ?нер алды – ?ызыл тіл.
?діл ?азылар?а с?з беріледі.
1 ж. 3-кезе?. «Екі жа?тылы ма?ыналы с?з».
Мысалы: надан-надан, алаш-шала, есек-кесе, т.б.
2-ж?ргізуші: Ойыншылар жазып жат?анша, к?рермендеріміз та?тада?ы ма?ал-м?телдерді? ма?ынасын талдасын.
Ма?ал-м?телдер:
Жеті ж?ртты? тілін біл, жеті т?рлі білім біл.
Е? ащы да тіл, е? т?тті де тіл,
Е? ?атты да тіл, е? ж?мса? та тіл.
Тіл тас жарады, тас жармаса бас жарады.
Тіл – хал?ыны? жаны.
А?ылдасыны? с?зін сыйласа, жасы ?лкенні? ?зін сыйла. т.б.
2 ж. 4-кезе?: «?ОНА?ЖАЙЛЫ?ТАРЫ?ЫЗБЕН» с?зінен тек зат есімдерді ??растыру.
Мысалы: ?она?, жал, ?ожайын, жала?ы, жа?а жылы?ызбен! т.б.
1-ж?ргізуші: Ойыншылар жазып жат?анша, біз сіздерден, ??рметті ?она?тар, келесі с?ра?тар?а жауап алайы?:
- С?йлем дегеніміз не?
- Синонимге мысал келтір.
- С?йлемні? м?шелерін ата.
- Антонимнен мысал келтір.
- Абайды? неше ?ара с?зі бар?
- Етістік дегеніміз не?
- К?ре-к?ре к?сем боласы?,..
- С?з тап?ан?а..
- С?з тіркесіні? ??рылысы?
- С?з таптарын ата.
- Ма?ал дегеніміз не?
- Жарайсы?дар, ойыншыларымыз жаз?ан тапсырмаларды ?діл ?азылар тексеріп те ?лгерген сия?ты, н?тижесін ты?дайы?.
?діл ?азылар н?тижесін айтып, кейбір ойыншылар ойыннан шы?у?а м?жб?р болады.
2 ж. 5-кезе?. «С?з баспалда?ы» орыс тілінде с?здерді жазып с?з баспалда?ын толтыру.
Сіздерді? алдары?ызда (с?з баспалда?ын ?р ойыншы?а ?лестіреді) с?з баспалда?ы бар, сол баспалда? ?аза? ?ліпбиіні? ал?аш?ы ?ріпінен басталады, ?ал?андарын аудармаларымен толтырумен керекм\сіздер.
1. Первая буква казахского алфавита 1. *
2. Лошадь 2. *
3. Дедушка 3. *
4. Яблоко 4. *
5. Небо 5. **
6. Груша 6. *
7.Желудок 7. **
8. Больница 8.**
9. Шестигранник 9. **
10.Казахская нац-я игра «Скинь меня» 10.** аударыспа?)
6-кезе?. «Б?л кім?» - берілген м?тіннен кім екенін табу.
1-ж?ргізуші: Сіздерге к?мек ретінде с?йлемдер о?ылады, сіздер олар?а с?йеніп мен кім туралы айтып жат?анымды табуы?ыз?а тиістісіздер. Егер жауабын 1-ші с?йлемнен кейін тапса?ыз, 5 ?пай, 2-ші с?йлемнен кейін – 4 ?пай, 3-ші с?йлемнен кейін – 3 ?пай, 4-ші с?йлемнен кейін – 2 ?пай, ал 5-ші с?йлемнен кейін – 1 ?пай аласыз. Ал, с?т-сапар!
1-ші м?тін: Оны? ?кесі ерте ?айтты. Бол?ожа биді? ?ам?орлы?ында бол?ан. «?аза? хрестоматиясы», «?аза?тар?а орыс тілін о?ыту ??рал» кітапты? авторы. ?аза? балалары ?шін, мектептерді ашып, жа?а мектептерді салдырды. 1941 жылы Тор?ай облысында туыл?ан а?артушы-педагог.
( )
2-ші м?тін: Ол «Манас» жырын ал?аш рет хат?а т?сірген. Жиырма екі жасында Орыс география ?о?амына м?ше болып сайланды. Он екі жасында Омбыда?ы кадет корпусына о?у?а т?скен. ?аза?тан шы??ан е? бірінші ?алым, саяхатшы, зерттеуші.
( )
3-ші м?тін: Ол орыс мектебінде ?ш жыл о?ып, Пушкинні?, Лермонтовты?, Крыловты? шы?армаларын о?ып шы?ты. Шы??ыстау ??іріндегі тобы?ты руынан шы??ан. Балалы? кезінде Зере ?жесі мен ?лжан анасыны? ??гімелерін ?нат?ан. ?аза? жазба ?дебиетіні? негізін салушы,аудармашы, философ.
( )
4-ші м?тін: ?останай ??ірінде туыл?ан. ?останайда осы кісіні? атында филормония бар. ?аза?ты? т???ыш фильмінде басты р?лді ойна?ан. «Амангелді» р?лін ойна?ан актер ж?не ?ртіс.
( )
5-ші м?тін: Ол ?абандар?а (до?ыздар?а) ?арсы ?мтыл?ан. 1691-1769 жылы ?мір с?рген.
Шын аты – Ерасыл. ?йгілі батыр, ?олбасшы.
( )
2 ж. 7-тур. «Ойлан да тап» - с?зж?мба?ты шешіп, негізгі с?зін аны?тау.
Берілген с?ра?тарды? жауабынан к?рделі с?з шы?у керек.
?
А
З
А
?
Т
І
Л
І
1.Т?бірден кейін жал?анатын тілді? б?лшегі?
2.Баяндауыштарды тияна?ты, те? д?режеде байланыс?ан ??рмаласты? т?рі?
3.Ерін мен езуді? арт?а ?арай шегінуі ар?ылы жасалатын дыбыстар?
4.Ауаны? ?кпеден кедергісіз шы?уы ар?ылы жасалатын дыбыстар?
5.Тілді дамытатын, байлы?ын, к?рсететін с?здік.(не?)
6.С?йлем мен с?з тіркесін ?арастыратын тіл біліміні? саласы?
7. «?ылым» с?зіні? синонимі?
8.Публицистикалы?, ?ылыми, к?ркем шы?арма.(несі?)
9.Бас?а тілден енген с?здерді ?алай атайды?
1-ж?ргізуші: Ойыншыларымыз ойланып жат?анша, біз сіздермен ?уен ты?дайы?.
?нтаспамен ?уен ?осылады.
І?.Марапаттау кезе?і.
2-ж?ргізуші: ??рметті ?она?тар, ойыншыларымызды? жина?ан ?пайларын білу ?шін ж?не де ойынны? ?орытындысымен танысу ?шін ?діл ?азыларымыз?а с?з берелік.
?діл ?азылар же?імпазды ??тты?тап, ?з тілектерін айтады.
?. ?орытынды: «Білімді мы?ды жы?ады, білекті бірді жы?ады» дегендей, ж?лдегелерді ??тты?тап, барлы? ?атысушыларымыз?а ж?не де ?она?тар?а тілейтініміз: алда?ы ?мірлері?із с?тті болсын, ?нерлері?, білімдері? к?бейіп, биіктен к?ріне білі?дер!
«Білімділікті? е? басты факторы ту?ан тілінде с?йлеу мен оны сыйлаудан басталады» - дейді Г.Гегель.
Жа?сы с?зді жанына азы? етіп, ?аза? хал?ы ж?йелі с?зге то?тап, орнын тап?ан екі ауыз с?зді ер ??нымен те? к?рді. Тіл ?нерін ?адірлеп, ??рметтеді. Ана тілімізді? м?ртебесі ас?а?тай берсін!