Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Орыс мектебінде ?аза? ?дебиеті п?ні бойынша саба? ж?ргізу барысында м??алімдер жалпы ?дебиетті о?ыту ?дістерін ?станады. П?н ?ызметіне орай, о?ушы дайынды?ыны? де?гейлерін ескере отырып, та?ырып пен саба? т?ріне с?йкес м??алім оларды ?з ?алауынша ?олданады.
Белгілі ?діскер ?алымдар А.Кешімбаев, Т.А?шола?ов, ?.Бітібаева е?бектерінде ?аза? ?дебиетін о?ыту ?дістері мынадай т?рлеріне б?лінген.
Баяндау ?дісі. ?дебиет саба?тарында баяндау ?дісі деп м??алімні? монологті с?зі ар?ылы о?у материалдарыны? т?сіндірілуін айтады. Мысалы, а?ын, жазушыны? ?мірбаяны, ?тілгелі т?р?ан шы?арма жайында?ы тарихи-?дебиеттік т?сініктеме, т?сініксіз с?здер мен ??ымдарды т?сіндіру, к?ркем шы?арманы талдау, т.б. жа?дайларда баяндау ?дісі к?бірек ?олданылады.
К?ркем с?з м?нін м?нерлеп о?у ?дісі - к?лемі ша?ын шы?армаларды (?ыс?а ?ле?-жырлар, ??гімелер, келемді шы?арманы? ?зінділері, мысал ?ле?дер) м?нерлеп о?у (ал?аш?ы о?у, талдау барысында?ы о?у, ?айталап о?у).
Т?сініктеме бере отырып о?у ?дісі. Б?л ?діс к?лемі ша?ын шы?армаларды немесе ?ыс?а ?зінділерді м?тінні? мазм?н жігіне ?арай б?ліп о?и отырып, жол-женекей талдау жасап отыру ма?сатымен ?олданылады. М?нда м?нерлі ?уез екінші орын?а шы?ады да, бірінші кезекте к?зделген ма?сатты ашу ?шін ?ажетті т?сіндіру ат?арылады.
??гіме ?дісі. ??гіме ?дісінде ?ойылатын с?ра?тар ?ш ж?йеге б?лінеді.
Шы?арманы? та?ырыбын, жоспарын, кейіпкерлеріні?, образдарыны? ??рамын, сюжетін ай?ындау?а арнал?ан с?ра?тар - бір ж?йе.
Б?ларды багдарлау с?ра?тары деп атайды. Шы?арманы? жалпы идеялы? ма?ынасын, образ-характерлерін, оларды? ?зара байланысы мен ?арым-?атынасын, композициялы? ??рылысын, тіл ерекшеліктерін ай?ындау?а, талдау?а арнал?ан с?ра?тар - бір ж?йе. Б?лар - шы?арманы талдауда?ы аса ма?ызды орын алатын с?ра?тар. Сонды?тан олар талдау сипатындагы с?ра?тар делінеді. Ал та?ы бір ж?йе шы?арманы? ?о?амды?, ?дебиеттік
ма?ызын а?ын, жазушыны? стилі мен к?ркемдік шеберлігіні? ерекшеліктерін, жалпы шыгарманы талдау ж?мысын жина?тап, ?орытындылау?а арнал?ан с?ра?тардан ??ралады. Сонды?тан б?лар жина?тау с?ра?тары деп аталады. ?дебиет п?нін о?ытуды? осы ?ш
ж?йесіне арнал?ан с?ра?тар тарихи-?дебиеттік курсты? ма?сат-міндеттері мен талаптарына сай болуы шарт.
Тарихи-?деби шолулар, а?ын-жазушыны? ?мірі мен шы?армашылы? ?ызметіне сипаттама, ?дебиетті? тарихи мен теориясына байланысты м?селелерді жина?тап ?орыту к?ркем шы?арманы т?тастай т?сіндіру, т.б. т?рлерде о?ушыларды? дайынды? де?гейіне ?арай
та?далынып алынады.
Лекциялы? саба?тарды? бір т?рінде м??алім лекциялы? материалды? к?рделі жоспарын тізеді жоспар не?ізгі б?ліктер мен тарма?-тарма?шалар?а б?лінеді. Жоспарда баяндалатын м?селелер айтылу рет т?ртібіне ?арай ж?йеленіп тізіледі, ?ажетті даталар мен цитаттар, т.б. жоспарды? тиісті жерлерінде к?рсетіледі.
Енді бір т?рінде м??алім лекциялы? материалды? ?ыс?аша тезисін жазады. М?нда да, жо?арыда?ы сия?ты - айтыл?ан ой мен пікірді д?лелдеуге, т?жырымдау?а ?ажетті фактілер мен даталар, цитаттар мен к?ркем шы?армалардан келтірілетін ?зінділер, т.б. тезисті? тиісті жерлеріне енгізіліп отырады.
Лекциялы? материалды баяндау барысында т?рлі цитаттар, ша?ын шы?армалар, ?зінділер ?олдан?анда, б?ларды? ?ай-?айсысы да о?у материалыны? мазм?нын байытады ж?не м??алімні? пікірлеуі мен с?зіне ажар, к?рік береді.
Кейде о?ушырарды олар?а таныс емес шы?арманы? идеялы? та?ырыпты? мазм?нымен жол-ж?некей таныстырып кетуі ?ажет болып ?алады. Б?л ретте де м??алім ондай шы?арманы? мазм?нын к?ркемдеп ??гімелеу т?рімен ?ыс?аша айтып беруге тиіс.
Кейбір а?ын, жазушыларды? ?мірі мен ?дебиеттік ?ызметін етуде оларды? лирикалы? ?ле?-жырлары айры?ша орын алады. ?йткені, б?л сала?а жататын лирикалы? шы?армалар суреткерді? д?ние тану к?з?арасты?, стилін, творчествосыны? ?о?амды? ж?не тарихи-?дебиеттік ба?асын таныту?а кемектеседі. Демек, о?у материалын баяндауды? барысында б?л сия?ты лирикалы? ?ле?-жырларды немесе оларды? ?зінділерін м?нерлеп
о?ып беру ете орынды ж?не ?ажетті деп саналады. Кейде м?ндай шы?армаларды к?ні б?рын дайындап ?ой?ан о?ушылар?а да келістіріп о?ыту?а болады.
Мектепте ?дебиетті о?ытуда ?діс-амалдарды? б?лардан бас?а да т?рлері бар. Мысалы, с?з жарысы, пікірталас баяндама жасау, теріп мазм?ндау проблемалы баяндау-??гімелеу жазба ж?мыстар, т.б. Кернекілікті?, дидактикалы? ж?не техникалы? ??ралдарды? ?р алуан т?рлерін пайдалану, ?ажетті н?рселерді та?та?а жазып, сызып, суретін салып керсету, с?здік, кино-теле саба?тар ?йымдастыру, ?дебиеттік сипаты бар т?рлі серуен, экскурсиялар жасау, сыныптан тыс о?у, ?деби-шы?армашылы? драмалы? м?нерлеп о?у сия?ты ?йірмелер, т.б. о?ытуды? ?діс-т?сілдерні? кешенін ??райды.
Б?ларды? ?айсысын ?ашан, ?айда ж?не ?алай ?олдану ?дебиет м??аліміні? еркіне беріледі.
Ба?дарламалы? са?аттарды? ша?талып, шектеулі берілуіне байланысты орыс мектептеріндегі ?аза? ?дебиеті саба?тары, негізінен, аралас саба? т?рін ?ажетсінеді. Солай бол?ан к?нде де, м??алімдерді? ?азіргі саба?ты? алуан т?рлілігін пайдалануына болады. Оны шы?армашылы? ізденісіне шек ?ойылмайды. Осы орайда, ?діскер-?стаз ?.Бітібаева ж?йесі бойынша, ?аза? ?дебиеті п?нін о?ытуда ?азіргі т?жірибеде д?ст?рлі саба?тармен ?оса, мынадай саба? т?рлері жиі пайдаланылуда:
Сыныптан тыс уа?ытта ж?ргізілетін ж?мыстар ?р алуан. Олар: т?рлі ?йірмелер, ?дебиет газеті мен ?олжазба журналдар, ?деби-к?ркем кештер, спектакльдер, ?деби к?рмелер, серуен, экскурсиялар, театр?а бару, кино, м?ражайлар?а бару, сыныптан тыс к?ркем шы?армаларды о?у, ?дебиеттік музыкалы? клубтар, о?ырмандар конференциялары т.б. с?з
?неріне тарту, к?ркем шы?армалар?а деген ?ызы?ушылы?ын арттыру,эстетикалы?
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт