Axborot xavfsizligining jamiyatdagi roli

Axborot xavfsizligining jamiyatdagi roli.

Buxoro shahar poletexnikumi

Informatika va axborot texnologiyalari

fani o’qituvchisi Qodirova Oynura Murotovna

Kalit so’zlar: Axborot xavfsizligi,texnik vositalar muammo va kamchiliklar, imkoniyatlar , interfaollik.

Umumjahon axborot globallashuvi jarayonlari axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini nafaqat mamlakatlar iqtisodiyoti va boshqa sohalariga joriy etish, balki axborot tizimlari xavfsizligini ta’minlashni ham taqozo etadi. Axborot va kommunikatsiya texnologiyalari sohasidagi xalqaro xavfsizlik tizimiga Markaziy Osiyoda birinchilardan bo`lib qo`shildi. Axborot xavfsizligini ta’minlash bo`yicha aloqa axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo`mitasi tamonidan quyidagi choratadbirlar amalga oshiriladi: Ma’lumotlar uzatish, telekommunikatsiya tarmoqlari, teleradioefir, hamda axborot tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlashni takomillashtirish va rivojlantirish bo`yicha davlat siyosatini yuritish; Axborot xavfsizligiga oid qonunchilik va me’yoriy-huquqiy hujjatlarining yaratilishini tashkil qilish va bunda ishtirok etish; Axborot tizimlari komplekslari, resurslari va ma’lumotlar bazalarining axborot xavfsizligini ta’minlash; Davlat organlarining axborot tizimlari va resurslari axborot xavfsizligi siyosatini ishlab chiqish va amalga oshirishga ko`maklashish; Davlat axborot tizimlari va resurslarining axborot xavfsizligini ta’minlash yuzasidan monitoring natijalari to`g’risidagi statistik ma’lumotlarni axborotlashtirish va telekommunikattsiya texnologiyalari davlat qo`mitasiga belgilangan tartibda taqdim etish; Telekommunikatsiyalar tarmoqlarining operatorlari va provayderlari bilan hamkorlik qilish, davlat organlarining kompьyuter va axborot texnologiyalaridan foydalanish sohasidagi qonun buzilishlarining oldini olish masalalari bo`yicha birgalikdagi ishlarini tashkil etish va ularning faoliyatini muvofiqlashtirish; Internetning milliy foydalanuvchilarini Internet tarmogi milliy segmentida axborot xavfsizligida paydo bo`layotgan tahdidlar to`g’risida o`z vaqtida xabardor qilish, shuningdek axborotlarni muhofaza qilish bo`yicha konsultattsiya xizmatlari ko`rsatish; qonun buzuvchilarni tahlil qilish, identifikattsiyalashda, axborotlar makonidagi ruxsatsiz yoxud buzuvchi harakatlarni amalga oshirishda foydalaniladigan metodlar va vositalarni tahlil qilishda huquqni muhofaza qilish organlari bilan hamkorlik qilish; Internet tarmogi milliy segmentida axborot xavfsizligi hodisalarining oldini olish bo`yicha o`zaro amaliy ishlarni tashkil etish maqsadida axborot xavfsizligi sohasidagi xalqaro hamkorlikni rivojlantirish. Axborotni tegishli xukuklarga ega blmagan shaxslar yoki jarayonlar orkali tarmokdan ruxsat etilmagan xolda olishga yul kuymaslik; Egasi tomonidan berilayotgan (sotilayotgan) axborot va resurslar faqat tomonlar o`rtasida kelishilgan shartnomalar asosida qo`llanilishiga ishonish kabilar tushuniladi.

Axborot xavfsizligi (inglizcha: Information Security, shuningdek, inglizcha: InfoSec) — axborotni ruxsatsiz kirish, foydalanish, oshkor qilish, buzish, oʻzgartirish, tadqiq qilish, yozib olish yoki yoʻq qilishning oldini olish amaliyotidir. Ushbu universal kontseptsiya maʼlumotlar qanday shaklda boʻlishidan qatʼiy nazar (masalan, elektron yoki, jismoniy) amal qiladi. Axborot xavfsizligini taʼminlashning asosiy maqsadi maʼlumotlarning konfidensialligi, yaxlitligi va mavjudligini muvozanatli, qoʻllashning maqsadga muvofiqligini hisobga olgan holda va tashkilot faoliyatiga hech qanday zarar yetkazmasdan himoya qilishdir. Bunga, birinchi navbatda, asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar, tahdid manbalari, zaifliklar, potensial taʼsirlar va mavjud xavflarni boshqarish imkoniyatlarini aniqlaydigan koʻp bosqichli xavflarni boshqarish jarayoni orqali erishiladi. Bu jarayon xavflarni bos

Xavfsizlikning asosiy yo`nalishlari Axborot xavfsizligi. Axborot xavfsizligining dolzarblashib borishi, axborotning strategik resursga aylanib borishi bilan izohlash mumkin. Zamonaviy davlat infratuzilmasini telekommunikatsiya va axborot tarmoqlari hamda, turli xildagi axborot tizimlari tashkil etib, axborot texnologiyalari va texnik vositalar jamiyatning turli jabhalarida keng qo`llanilmoqda. Iqtisodiy xavfsizlik. Milliy iqtisodda axborotlarni yaratish, tarqatish, qayta ishlash va foydalanish jarayoni hamda vositalarini qamrab olgan yangi tarmoq vujudga keldi. «Milliy axborot resursi» tushunchasi yangi iqtisodiy kategoriya bo`lib xizmat qilmoqda. Davlatning axborot resurslariga keltirilayotgan zarar axborot xavfsizligiga xam ta’sir ko`rsatmoqda. Mamlakatimizda axborotlashgan jamiyatni shakllantirish va uning asosida jahon yagona axborot maydoniga kirib borish natijasida milliy iqtisodimizga turli xildagi zararlar keltirish xavfi paydo bo`lmoqda. Mudofaa xavfsizligi. Mudofaa sohasida xavfsizlikning asosiy ob’ektlaridan bo`lib, mamlakatning mudofaa potentsialining axborot tarkibi va axborot resurslari hisoblanmoqda. Xozirgi kunda barcha zamonaviy qurollar va harbiy texnikalar juda ham kompyuterlashtirilib yuborildi. SHuning uchun xam ularga axborot qurollarini qo`llash ehtimoli katta. Ijtimoiy xavfsizlik. Zamonaviy axborot – kommunikatsiyalar texnologiyalarining milliy iqtisod barcha tarmoqlarida keng qo`llanishi inson psixologiyasi va jamoa ongiga «yashirin» ta’sir ko`rsatish vositalarining samaradorligini yuksaltirib yubordi. Ekologik xavfsizlik. ekologik xavfsizlik – global masshtabdagi muammodir. «Ekologik toza», energiya va resurs tejaydigan, chiqindisiz texnologiyalarga o`tish faqat milliy iqtisodni axborotlashtirish hisobiga qayta qurish asosidagina yo`lga qarish rejasining sam qo`yish mumkin. Axborot xavfsizligi deb, ma’lumotlarni yo`qotish va o`zgartirishga yo`naltirilgan tabiiy yoki sun’iy xossali tasodifiy va qasddan ta’sirlardan xar qanday tashuvchilarda axborotning himoyalanganligiga aytiladi. Ilgarigi xavf faqatgina konfidenttsial (maxfiy) xabarlar va xujjatlarni o`girlash yoki nusxa olishdan iborat bo`lsa, hozirgi paytdagi xavf esa kompьyuter ma’lumotlari to`plami, elektron ma’lumotlar, elektron massivlardan ularning egasidan ruxsat so`ramasdan foydalanishdir. Bulardan tashqari, bu xarakatlardan moddiy foyda olishga intilish ham rivojlandi. Axborotning himoyasi deb, boshqarish va ishlab chiqarish faoliyatining axborot xavfsizligini ta’minlovchi va tashkilot axborot zaxiralarining yaxlitliligi, ishonchliligi, foydalanish osonligi va maxfiyligini ta’minlovchi qatьiy reglamentlangan dinamik texnologik jarayonga aytiladi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:

1. R.X.Alimov , O’.T.Xayitmatov , A.F.Xakimov , G.T.Yulchieva , O.X.Azamatov , U.A.Otajanov. Axborot tizimlari.

2. Toshkent 2013.2. Xodiev.B.Yu , va boshqalar. ‘’Informatika’’ Oliy o’quv yurtlari uchun dasrlik. Toshkent. TDIU , 20103. G’ulomov C.C , Alimov R.X va boshqalar . Axborot tizimlari va texnologiyalari. Sharq. Toshkent 2004.

3. www.ictcouncil.gov.uz5. uz.denemetr.com/docs/769/index-317671-1.html7. znanio.ru/media/multimediyaning tushunchalari

4.http://www.ziyonet.uz – o’quv portali

5.http://www.google.com – qidiruv tizimi.