«Утверждено»: «Согласовано» «Рассмотрено» на заседании
на педагогическом совете Зам. директора по УВР
школы протокол
№ 1 от 26.08.15г. _____________Тугульбаева Л. М.
председатель педагогического
совета
____________Габдулин Х.В.
Рассмотрено на заседании ШМО
___________________
Та?дау курс ба?дарламасы
(курсты? та?ырыбы)
8 «А» сыныптар ?шін
М??алім: Данкенова А.?.
Программа курса по выбору
«Маманды? та?дау негіздері»
для учащихся 8 «А» класса
Учитель: Данкенова А.К.
2015-2016 учебный год
(Т?сініктеме
Мектеп о?ушыларыны? маманды? та?дауда д?рыс ба?ыт алу м?селесі мектепті? психологиялы? ?ызмет аясында ж?ргізілетін аса жауапты да ма?ызды ж?мыстарыны? бірі болып отыр. Бала ?шін болаша? маманды?ты та?дау ?мірлік жолын д?рыс та?даумен бірдей. ?кінішке орай, біз, балаларды? та?дауыны? а?ылмен емес, біреуді? с?зіне ере отырып, немесе ата-анасыны? ы?палымен «?ай жерге о?у?а т?су о?ай» деген к?з?арастармен болып жат?анын бай?аймыз. А?паратты? к?птігі де, ?зін-?зі тануды? ?ліппесі де, оларды ?алай пайдалану керектігін білмегендіктен т?кке жарамсыз болып ?алатын жа?дайлар жиі кездеседі. Бас?аша айт?анда, б?гінгі к?ні жас?спірімдерді? ?зін-?зі тану ар?ылы маманды? та?дауда д?рыс ба?ыт алуы ж?не о?ан бейімделу м?селесі туындауда.
Маманды? та?дауды? ал?аш?ы баспалда?ында ?зін-?зі танып, икемділіктерін дамытып, болаша? маманды??а д?рыс бетб?рыс алып, со?ан ?арай бейімделген, уа?ыт-заман талаптарына тез ?йренетін, ?згені? пікірін сыйлайтын, ??зіретті жеке т?л?а ?алыптастыру?а ы?пал ету.
Тиімділік критерийлері.
Жоспарланып отырыл?ан ж?мысты? басында ж?не со?ында ба?дарламаны? ?серін аны?тау ма?сатымен балаларды? ?зі туралы ж?не ?орша?ан адамдар туралы к?з?арастарыны? ?згергенін, жеке т?л?а ретінде адамгершілік ??ндылы?тары жо?ары саты?а к?терілгенін аны?тайтын, маманды?ты? ішкі ерекшеліктерін саралай алу ?шін бай?ау диагностикалары ?ткізілуі шарт:
Я?ни, маманды? та?дауда о?ушы?а ?з а?ыл ойымен, д?рыс шешім ?абылдау ?шін психолог маманны? к?мегі керек. Осы ма?сатты іске асыру барысында т?мендегі ба?дарламаны 6 негізге с?йеніп ??рап отырмыз:
«Маманды? та?дау?а деген дайынды?»
Б?л б?лімде о?ушыларды курсты? ма?саты, міндеттерімен, курс?а деген ?атынастарын аны?тау?а,ж?мыс формаларымен таныстыру?а негізделген.
«Мен маманды? ?леміндемін»
Маманды?ты а?ыл таразысына сала отырып та?дау ?шін ?мір жолына д?рыс ба?ыт керек. Ал ?мір жолын та?дау жеке басты? ерекшеліктеріне, я?ни ?зін-?зі тере? тану ар?ылы ?ана іске асады.
Маманды?ты? адам ?міріне немесе оны? ?мір с?ру стиліне ?сер етуі туралы балалармен ??гімелесе отырып «Біз ?алай ?мір с?ргіміз келеді?» деген с?ра??а жауап беруіміз керек. Б?л с?ра??а жауап табу ?шін жас?спірімге ?зіні? ерекшеліктерін білу, ?зін-?зі танып т?сіну, ?з тілегіні? б?л ?мірдегі талаптар?а ?айшы келмеуін аны?тау ?шін «?зін тану» ба?ытында ?за? жолды ж?ріп ?туі шарт. Тек сонан кейін барып «сол» ?мірді ??ру барысында ?андай маманды?ты та?дау керектігін шешеміз. Сонда ?ана маманды?ты та?дау на?тылы, ?серлі бола алады.
Осы ба?ытта?ы ж?мыстарды іске асыру ?шін ?зін-?зі тану та?ырыбын маманды? туралы та?ырыппен байланыстырамыз.
«К?сіби ?ызы?ушылы? пен ынта»
«?ажет, істей аламын, керек» деген маманды? та?дау алгоритмдеріні? ішінен «?ажеттілікті» жо?ары ?оямыз. «Ия, мен саясатшы бола алмаймын. Себебі, мені? ?зіме деген сенімділігім аз, біра? ?ажет болса мен бойымда?ы осы ?асиетті дамыта аламын»,-деген мысалдан біз ?ажеттілікті? жеке т?л?а негізін ?алайтынын бай?аймыз. Ендеше, жеке т?л?а айма?ында?ы ж?мыс?а с?йене отырып, сол ар?ылы т?л?аны? мінезін, икемділігін т.с.с жеке басыны? ерекшеліктерін дамытуына ы?пал ету ар?ылы бейімделуді? ?серін арттырамыз.
Осы ба?ытта?ы ж?мысты іске асыру ?шін жеке т?л?а, адамгершілік ??ндылы?тар аума?ында ж?мыстар ж?ргізілуі шарт.
«О?у профилін та?дау ж?не ?абілеттілік»
Маманды? туралы а?параттарды тере? ж?не бейімдей о?ыту т?сілдерін пайдалану о?ушыны? екі ойлы болып, ?обалжуын басады. О?ушы?а ?р маманды?ты? ішкі ерекшеліктеріне ??іліп, оны? салаларын талдап, ?р ?ырынан ?арап к?рсету ар?ылы оны? «сырт?ы ?демі ?абынан» к?ле?келі жа?тарын да айыра алатындай жа?дай жасау керек.
Осы ба?ытта?ы ж?мысты іске асыру ?шін жоспарда шы?армашылы? тапсырмалар?а, талдаулар?а, схема, модельдерге маманды? салаларын талдауда ойын - жатты?уларын ?осу ?ажет.
5.«К?сіби жолды жоспарлау»
Та?дауды белсенді ж?зеге асыру. Маманды? та?дауды?, ?мір жолын та?дауды?, арман мен ?иялдан ?згешелігі сол, оны іс ж?зінде ж?зеге асыру ?ажет.
Жас?спірім «мен кіммін, ?андаймын, мен не істей аламын, не істей алмаймын, мен ?шін ?мірде не ма?ызды?» деген жа?даяттарды «т?л?аны?» де?гейінен ?арай отыра оны? «идеалдан» ж?не «?ажеттіліктен» айырмашылы?ын т?сініп, ?з та?дауын жасауы керек. «?з ?мірі?ді алды?а ма?сат ?оя ??р, немесе ?мір а?ысымен ж?зе бер». Та?дау жасалып, ма?сат к?зделгеннен кейін о?ан жету жоспарлары жасалып, іске асыру?а белсене кірісу керек.
6. «К?сіби білім жолында?ы білім мен біліктілік»
Осы ба?ытта біліктілікті белсенді ж?зеге арттыру ?шін жеке т?л?аны дамыту ба?дарламасы бойынша «Ал?а ма?сат ?ойып, со?ан ?мтылуды жоспарлау» сия?ты тренингтерді пайдаланамыз.
Белсенділікті арттыруды? та?ы бір ?дісі маманды? та?дау барысында?ы «к?нделікті» ж?ргізу болып табылады..
7. ?орытынды
Саба?ты аптасына 1 рет,жылына 34 рет ?теміз.
«Маманды? та?дау негіздері » курсыны?
Та?ырыпты? - к?нтізбелік жоспары
№
Та?ырыбы
Са?ат саны
Мерзімі
І - б?лім. Маманды? та?дау?а деген дайынды? (5 са?ат)
1
Кіріспе
1
2
Маманды?ты? адам ?міріндегі ма?ызы
1
3
Климовты? «Жекелеп диагностикалау» ?дістемесі
1
4
«Сені? к?сіби ой ниеті?» сауалнамасы
1
5
«К?сіби ба?дар» ойыны
1
ІІ – б?лім. «Мен маманды? ?леміндемін»
( 7 са?ат)
6
Маманды? салалары
1
7
«Адам – адам » саласына шолу
1
8
«Адам - техника» саласына шолу
1
9
«Адам – таби?ат » саласына шолу
1
10
«Адам – к?ркем образ» саласына шолу
1
11
«Адам – белгілер ж?йесі » саласына шолу
1
12
Маманды? салаларына арнал?ан жа?даяттарды шешу
1
ІІІ – б?лім. «К?сіби ?ызы?ушылы? пен ынта» (6 са?ат )
«Утверждено»: «Согласовано» «Рассмотрено» на заседании
на педагогическом совете Зам. директора по УВР
школы протокол
№ 1 от 26.08.15г. _____________Тугульбаева Л. М.
председатель педагогического
совета
____________Габдулин Х.В.
Рассмотрено на заседании ШМО
___________________
Таңдау курс бағдарламасы
(курстың тақырыбы)
8 «А» сыныптар үшін
Мұғалім: Данкенова А.Қ.
Программа курса по выбору
«Мамандық таңдау негіздері»
для учащихся 8 «А» класса
Учитель: Данкенова А.К.
2015-2016 учебный год
(Түсініктеме
Мектеп оқушыларының мамандық таңдауда дұрыс бағыт алу мәселесі мектептің психологиялық қызмет аясында жүргізілетін аса жауапты да маңызды жұмыстарының бірі болып отыр. Бала үшін болашақ мамандықты таңдау өмірлік жолын дұрыс таңдаумен бірдей. Өкінішке орай, біз, балалардың таңдауының ақылмен емес, біреудің сөзіне ере отырып, немесе ата-анасының ықпалымен «қай жерге оқуға түсу оңай» деген көзқарастармен болып жатқанын байқаймыз. Ақпараттың көптігі де, өзін-өзі танудың әліппесі де, оларды қалай пайдалану керектігін білмегендіктен түкке жарамсыз болып қалатын жағдайлар жиі кездеседі. Басқаша айтқанда, бүгінгі күні жасөспірімдердің өзін-өзі тану арқылы мамандық таңдауда дұрыс бағыт алуы және оған бейімделу мәселесі туындауда.
« Мамандық таңдау негіздері » бағытындағы 8 - сынып оқушыларымен жүргізілетін бейімделу жұмысына психологиялық жетелеу жоспары
Мақсаты:
Оқушылардың мамандық таңдауда өзін - өзі тану арқылы, дұрыс бағыт алып, бейімделуіне психологиялық көмек көрсету
Міндеттері :
Мамандық таңдаудың алдын алатын алғашқы баспалдақтан, оқушылардың болашақ өмір жолдарының «оң» басталуына ықпал ету мақсатында - өзін-өзі тануды дамыту;
Мамандықты жеке бас ерекшеліктерімен байланыстыратаңдауға көмектесу;
Заман талабына сай икемділікті дамыту - әлеуметтік ортадағы өзгерістерге тез бейімделуіне ықпал ету;
Мақсат қойып , оған ұмтылуға баулу, белсенділікті арттыру.
Күтілетін әсер.
Мамандық таңдаудың алғашқы баспалдағында өзін-өзі танып, икемділіктерін дамытып, болашақ мамандыққа дұрыс бетбұрыс алып, соған қарай бейімделген, уақыт-заман талаптарына тез үйренетін, өзгенің пікірін сыйлайтын, құзіретті жеке тұлға қалыптастыруға ықпал ету.
Тиімділік критерийлері.
Жоспарланып отырылған жұмыстың басында және соңында бағдарламаның әсерін анықтау мақсатымен балалардың өзі туралы және қоршаған адамдар туралы көзқарастарының өзгергенін, жеке тұлға ретінде адамгершілік құндылықтары жоғары сатыға көтерілгенін анықтайтын, мамандықтың ішкі ерекшеліктерін саралай алу үшін байқау диагностикалары өткізілуі шарт:
Яғни, мамандық таңдауда оқушыға өз ақыл ойымен, дұрыс шешім қабылдау үшін психолог маманның көмегі керек. Осы мақсатты іске асыру барысында төмендегі бағдарламаны 6 негізге сүйеніп құрап отырмыз:
«Мамандық таңдауға деген дайындық»
Бұл бөлімде оқушыларды курстың мақсаты, міндеттерімен, курсқа деген қатынастарын анықтауға ,жұмыс формаларымен таныстыруға негізделген.
«Мен мамандық әлеміндемін»
Мамандықты ақыл таразысына сала отырып таңдау үшін өмір жолына дұрыс бағыт керек. Ал өмір жолын таңдау жеке бастың ерекшеліктеріне, яғни өзін-өзі терең тану арқылы ғана іске асады.
Мамандықтың адам өміріне немесе оның өмір сүру стиліне әсер етуі туралы балалармен әңгімелесе отырып «Біз қалай өмір сүргіміз келеді?» деген сұраққа жауап беруіміз керек. Бұл сұраққа жауап табу үшін жасөспірімге өзінің ерекшеліктерін білу, өзін-өзі танып түсіну, өз тілегінің бұл өмірдегі талаптарға қайшы келмеуін анықтау үшін «өзін тану» бағытында ұзақ жолды жүріп өтуі шарт. Тек сонан кейін барып «сол» өмірді құру барысында қандай мамандықты таңдау керектігін шешеміз. Сонда ғана мамандықты таңдау нақтылы, әсерлі бола алады.
Осы бағыттағы жұмыстарды іске асыру үшін өзін-өзі тану тақырыбын мамандық туралы тақырыппен байланыстырамыз.
«Кәсіби қызығушылық пен ынта»
«Қажет, істей аламын, керек» деген мамандық таңдау алгоритмдерінің ішінен «қажеттілікті» жоғары қоямыз. «Ия, мен саясатшы бола алмаймын. Себебі, менің өзіме деген сенімділігім аз, бірақ қажет болса мен бойымдағы осы қасиетті дамыта аламын»,-деген мысалдан біз қажеттіліктің жекетұлға негізін қалайтынын байқаймыз. Ендеше, жеке тұлға аймағындағы жұмысқа сүйене отырып, сол арқылы тұлғаның мінезін, икемділігін т.с.с жеке басының ерекшеліктерін дамытуына ықпал ету арқылы бейімделудің әсерін арттырамыз.
Осы бағыттағы жұмысты іске асыру үшін жеке тұлға, адамгершілікқұндылықтар аумағында жұмыстар жүргізілуі шарт.
«Оқу профилін таңдау және қабілеттілік»
Мамандық туралы ақпараттарды терең және бейімдей оқыту тәсілдерін пайдалану оқушының екі ойлы болып, қобалжуын басады. Оқушыға әр мамандықтың ішкі ерекшеліктеріне үңіліп, оның салаларын талдап, әр қырынан қарап көрсету арқылы оның «сыртқы әдемі қабынан» көлеңкелі жақтарын да айыра алатындай жағдай жасау керек.
Осы бағыттағы жұмысты іске асыру үшін жоспарда шығармашылық тапсырмаларға, талдауларға, схема, модельдерге мамандық салаларын талдауда ойын - жаттығуларын қосу қажет.
5.«Кәсіби жолды жоспарлау»
Таңдауды белсенді жүзеге асыру. Мамандық таңдаудың, өмір жолын таңдаудың, арман мен қиялдан өзгешелігі сол, оны іс жүзінде жүзеге асыру қажет.
Жасөспірім «мен кіммін, қандаймын, мен не істей аламын, не істей алмаймын, мен үшін өмірде не маңызды?» деген жағдаяттарды «тұлғаның» деңгейінен қарай отыра оның «идеалдан» және «қажеттіліктен» айырмашылығын түсініп, өз таңдауын жасауы керек. «Өз өміріңді алдыңа мақсат қоя құр, немесе өмір ағысымен жүзе бер». Таңдау жасалып, мақсат көзделгеннен кейін оған жету жоспарлары жасалып, іске асыруға белсене кірісу керек.
6. «Кәсіби білім жолындағы білім мен біліктілік»
Осы бағытта біліктілікті белсенді жүзеге арттыру үшін жеке тұлғаны дамыту бағдарламасы бойынша «Алға мақсат қойып, соған ұмтылуды жоспарлау» сияқты тренингтерді пайдаланамыз.
Белсенділікті арттырудың тағы бір әдісі мамандық таңдау барысындағы «күнделікті» жүргізу болып табылады. .
7. Қорытынды
Сабақты аптасына 1 рет ,жылына 34 рет өтеміз.
«Мамандық таңдау негіздері » курсының
Тақырыптық - күнтізбелік жоспары
№
Тақырыбы
Сағат саны
Мерзімі
І - бөлім. Мамандық таңдауға деген дайындық (5 сағат)
1
Кіріспе
1
2
Мамандықтың адам өміріндегі маңызы
1
3
Климовтың «Жекелеп диагностикалау» әдістемесі
1
4
«Сенің кәсіби ой ниетің» сауалнамасы
1
5
«Кәсіби бағдар» ойыны
1
ІІ – бөлім. «Мен мамандық әлеміндемін»
( 7 сағат)
6
Мамандық салалары
1
7
«Адам – адам » саласына шолу
1
8
«Адам - техника» саласына шолу
1
9
«Адам – табиғат » саласына шолу
1
10
«Адам – көркем образ» саласына шолу
1
11
«Адам – белгілер жүйесі » саласына шолу
1
12
Мамандық салаларына арналған жағдаяттарды шешу
1
ІІІ – бөлім. «Кәсіби қызығушылық пен ынта» (6 сағат )
13
«Мен » концепциясы
1
14
Темперамент әдістемесі
1
15
КОС әдстемесі
1
16
Жеке дара ерекшеліктерін анықтау әдістемесі
1
17
«Қызығушылық картасы»әдістемесі
1
18
«Мен таңдаған жол» тренингі
1
ІV – бөлім. «Оқу профилін таңдау және қабілеттілік»(6 сағат)
19
Голлонд әдістемесі
1
20
« Табандылықты зерттеу» сауалнамасы
1
22
«Табысқа жету қажеттілігі» сауалнамасы
1
23
«Қарым – қатынасты бағалау» сауалнамасы
1
24
«Аяқталмаған сөйлем», «Менің әлемім» әдістемелері
1
25
Шығармашылық жұмыс
1
V-бөлім. Кәсіби жолды жоспарлау (5)
26
«Сәтті болашағыма қадам» тренингі
1
27
Мамандықтың өзіндік ерекшеліктері
1
28
Мамандық өрісіндегі «еңбек» түсінігі
1
29
Мамандық стереотипі
1
30
Сауалнама
1
VІ-бөлім. «Кәсіби білім жолындағы білім мен біліктілік»
Дөңгелек үстел « Мамандық таңдаудағы алғашқы қадам»
1
33
Қорытынды
1
34
Курсты қорытындылау
1
Қолданылған әдебиеттер:
Бектаев Қ. Үлкен қазақша – орысша, орысша – қазақша сөздік. Алматы: алтын қазына. 1999.-704 б.
Божович Л.И. Личность и ее формирование в детском возрасте. М., 1968.
Журнал «Мектеп психологы». Баспа үйі «Первое сентября». РФ, Москва. 2006-2007 ж.ж.
Кон И.С. Психология юношеского возраста. М.,1979.
Қазақстан Республикасы 12 жылдық орта жалпы білім берудің жалпыға міндетті мемлекеттік стандарты. Негізгі ережелер.- Астана, 2006.-73 б. Ресми басылым.
Мольц М. Я - это Я, или как стать счастливым. М. , 1994.
«Мир профессий»: Человек – человек, М.:Молодая гвардия, 1986.-300с.
«Мир профессий»: Человек – художественный образ, М.:Молодая гвардия, 1987.-383с.
«Мир профессий»: Человек – знаковая система, М.:Молодая гвардия, 1988.-351с.
«Мир профессий»: Человек – техника/ М 63-М.Мол.гвардия, 1988. -335 с.
Пряжников Н.С.Профоринтационные игры, упражнения в школе. М.,2006.
Путеводитель по профессиям. Краткий справочник для молодежи, выбирающей специальность и работу. Алматы: Аль-Фараби.1998.-192с.
Резапкина Г.В. Я и моя профессия: Программа профессионального самоопределения для подростков:учебно-методическое пособие для школьных психологов и педагогов.-М.: Генезис,2004.
Ресми – іскери тіл: Қазақша – орысша тіркесімдер сөздігі. Алматы.Арман ПВ. 2005,-376 б.
«Руководство практического психолога». Психологические программы развития личности в подростковом и старшем школьном возрасте. Издательский центр «Академия». Москва, 1998г.
Профориентоционный тренинг старшекласников «Твой выбор» род редакцией Н.В.Афанасьевой
