1990 жылы 25 ?азанда Жо?ар?ы Ке?есті? сессиясында т???ыш рет ?аза? мемлекеттілігіні? егемендігі туралы м?селе ?аралады. Онда мемлекетті? егемендігін бекітетін тарихи ма?ызды ??жат – «?аза? КСР-іні? Мемлекеттік егемендігі туралы» Декларация ?абылданды. ?ысылтая? ша?та егемендік туралы Декларацияны ?абылдау о?ай?а т?спеді. ?йткені Ода? пен коммунистік партияны? билігі ?лі де к?шті болатын. 1990 жылы 16 ?ырк?йекте «Мемлекеттік егемендік туралы Декларацияны?» жобасы ал?аш рет БА?-та жарияланды. Сол кезде одан ?зге «Азат» азаматты? ?оз?алысы да Декларацияны? балама н?с?асын ?зірлепті. ?алай дегенмен де егемендікті жария еткен ??жатты ?абылдау барысында егемендікке ?арсы кейбіреулер «мемлекеттік тіл – ?аза? тілі», «?аза? ?лты та?дырыны? жауапкершілігін сезіне отырып» деп келетін т?жырымдар?а келіспеушілік танытты. Сонымен бірге сессияда «бас?арушы ж?не негізгі к?ш коммунистік партия болып табылады» деген 6-бапты алып тастау туралы батыл ?сыныс?а егемендікті ?аламайтын «?ызыл коммунистер» к?п ?арсылы? білдіріпті. Тіпті кейбіреулерді? болаша? ?шін аса ма?ызды ??жатты ?абылдауды кейінге ?алдырма? ойы да бол?ан. Осындай сын с?тте Салы? Зиманов, С?лтан Сартаев сынды а?аларымыз ??лды?ты к?ксейтіндерге батыл у?ж айтып, ?лт м?селесін т?тесінен ?оя білді. Буыр?ан?ан егемендік рух пен ??лды? сана арпалыс?ан сессияда Декларацияда?ы 17-бап сегіз са?ат бойы тал?ы?а т?сті. Ке?естер Ода?ыны? тал?аны таусылмай жатып, ода?тас республикаларды? кейбірі т?уелсіздік туралы за?дарды ?абылдап ?лгерген-ді. С?йтіп, КСРО дейтін ?ара??ы ?апастан егемендікті? 15 г?лі ?ауызын жарып, б?ршік атты. Мемлекеттік егемендік туралы ??жат республиканы? егемендігін баянды еткен т???ыш за?намалы? акт болды. Б?л ??жат бойынша ?аза?стан елі халы?аралы? ?атынастарда дербес толы??анды объекті ретінде сырт?ы саясатта ?зіні? м?дделерін ай?ындап, халы?аралы? ?йымдарды? ?ызметіне ?атысу?а м?мкіндік алды. Еліміз егемендік Декларациясы ар?ылы таби?и байлы?ымызды, экономикалы? ж?не ?ылыми-техникалы? ?леуетін толы? меншігіне алды. ?аза?стан территориясында?ы барлы? ?скери ??рылымдар мемлекет ?арама?ына ?теді. Декларация бойынша ?аза?стан территориясында егемендікке ?айшы келетін КСРО за?дарыны? к?ші жойылды. Декларация орталы??а ба?ынышты к?йден арылтып, М?скеумен жа?а жа?дайда те? ?ріптес ретінде ынтыма?тасты??а ?ол жеткізді. Сонымен, Мемлекеттік егемендік Декларациясы – егемендікті білдіретін ??р м?лімдеме амбиция ?ана емес, шын м?нінде, за?ды? к?шке ие ма?ызды ??жат. Сонды?тан да егемендік туралы Декларациясы, кейін 1991 жылды? 16 желто?санында?ы ?аза?стан Республикасыны? Т?уелсіздігі туралы Декларациясымен тере? ?ндестік тапты.
Кейбір саясаткерлер пікірінше б?л к?нді т?уелсіздік к?ні деуден г?рі желто?сан ??рбандарын еске алу к?ні десе бол?андай. ?йткені 1986 шы жылды? желто?санны? 16-сы к?ні кешінде ?аза? жастарыны? ?лкен к?реске шы??ан к?ні, алайда биліктегілер б?л к?нді ?мыттыру ?шін ?дейі т?уелсіздік к?ні деп жариялап отыр.
Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Желто?сан ??рбандары
Просмотр содержимого документа
«Желто?сан ??рбандары»
Мағжан Жұмабаев ағамыз айтқандай дүниені дүр сілкіндіріп, қазақ елінің бостандық туын көтерген ерлеріміз мәңгі есте қалары сөзсіз.
- Ерлерді ұмытса да ел, сел ұмытпас,
- Ерлерді ұмытса да ел , жел ұмытпас,
- Ел үшін жанын қиып, жауды қуған
- Ерлерді ұмытса да ел, бел ұмытпас
- Ел үшін төккен ерлер қанын жұтып,
- Ерлерді ұмытса да ел, жер ұмытпас
- Арқаның селі, желі, шөлі, белі, -
- Ерлерді ұмытпаса ел ұмытпас!
Бұл ерлік пен өрлік, қайғы мен қасіретті күн еді. Бұл күні Ләззат Асанқызы, Сәбира Мұхамеджанқызы, Қайрат Ноғайбайұлы, Ербол Сыпатайұлы сынды көптеген қыршындарымыздың қанатын қиып түскен озбырлық, өктемдік күні еді.
- Қайрат Рысқұлбеков Ноғайбайұлы- 1966 жылы наурыздың 13-де Жамбыл облысының Мойынқұм ауданында дүниеге келді .
- Желтоқсан оқиғасына қатысқандарының ішінен Қайрат Рысқұлбеков, Ербол Сыпатаев, Ляззат Асанова, Сәбира Мұхамеджанова сияқты жастар жақсыз өктем биліктің құрбандары болды. Біраз уақыттан кейін сол кезде айыпталған 99 адамның 46-ы ақталды, 83 адам 1,5 жылдан 15 жылға дейін бас бостандығынан айырылды, 52 адам партия қатарынан, 787 адам комсомол қатарынан шығырылды. 1138 адам комсомолдық сөғіс алды, жоғары оқу орындарының 12 ректоры қызметінен алынды, 271 студент оқудан шығаралды, ішкі істер министрлігінен 1200 адам, денсаулық сақтау және көлік министрлігінен 309 адам жұмыстан шығарылды. Желтоқсан құрбаны Қайрат Рысқұлбеков 1988 жылы мамырда қайтыс болды. 1996 жылы 9 желтоқсанда оған «Халық каһарманы» атағы берілді. 1987 жылғы КОКП ОК-ті Алматыдағы 1986 жылғы желтоқсан оқиғасын «Қазақ ұлтшылдығының көрінісі» деп бағалады.
“ Қайрат деген атым бар,
- Қазақ деген затым бар
- Еркек тоқты құрбандық
- Атам десең атыңдар!”
- Ия, бұл жазықсыз құрбан болған қазақ азаматы Қайраттың соңғы күні. Ол 1987 жылдың 1-қаңтар күні үйінде жаңа жылды тойлау үстінде тұтқындылған еді.
(1970 ж. Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданы Ақмектеп ауылы – 26.12.1986 ж. Өскемен қаласы) - 1986 жылғы Желтоқсан көтерілісінің құрбаны. 1985 жылы Шығыс Қазақстан облысы Тарбағатай ауданы Ақмектеп аулының «Ленин жолы» сегізжылдық мектебін үздік бітіреді. Сол жылы облыс орталығы Өскемен қаласындағы педагогикалық училищеге оқуға түседі. 1986 жылғы 17-18 желтоқсанда Алматы қаласында болған қазақ жастарының отаршылдық және әміршілдік жүйеге қарсы көтерілісін қуаттап 22 желтоқсанда Өскемен қаласында бірге оқитын студент жастармен бірге наразылыққа шығады. Студент қыздардың бұл әрекеттері барып тұрған ұлтшылдық деп бағаланып, сол күні кештен бастап партия, кеңес, комсомол, мемлекеттік қауіпсіздік, құқыққорғау орындары тарапынан тергеу, олардан жауап алу басталады. Нәтижесінде орынсыз қорлау мен жала жабу мен тергеуге шыдай алмаған Сәбира Мұхамеджанова барлығын ұйымдастырған мен деп мәлімдеп, жатахананың бесінші қабатынан секіріп, мерт болады. Сөйтіп ол Желтоқсан құрбаны, батырына айналды.
Желтоқсанда шындық жырын шырқаймын деп шарқ ұрдың,
Желтоқсанда егеменді ел болсақ деп талпындың
Айналайын, айналайын, жас өркені халқымның
Ерте айтылды, сондықтан да келте айтылды бұл әнің
- Ләззат Асанова 1970 жылы қазіргі Алматы облысы Жаркент ауданына қарасты Айдарлы ауылында дүниеге келген.
1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы қазақ халқына, қазақ жастарына ауыр тидi. Қанша азамат жұмыстан қуылды, үйдiң кезегiнен алынып тасталды, қаншама студенттер оқудан шығарылды. 99 адам сотталды. Қайрат Рысқұлбеков, Ербол Сыпатаев, Ляззат Асанова, Сәбира Мұхамеджанова құрбан болды.
- (10.03.1964 ж. Алматы облысы Панфилов ауданының еңбекші ауылы - 23.12.1986 ж. Алматы) – 1986 жылғы Желтоқсан көтерілісінің құрбаны. Орта мектепті бітіргеннен кейін 1981-1982 жылдары кеңшарда жүргізуші болып істеді. 1982-1984 жылдары Кеңес Армиясы қатарында болды. 1985 жылы Алматыдағы энергетика институтына оқуға түсті. 1986 жылдың 17-18 желтоқсанында болған қазақ жастарының отаршылдық және әміршілдік жүйеге қарсы көтерілісіне белсене қатысты. 18 желтоқсан күні ауыр жараланып ауруханаға түсіп, сонда қайтыс болды.
1991жылғы 12- желтоқсанда оқиғаға қатысқаны үшін жауапкершілікке тартылған азаматтарды ақтау туралы және 17желтоқсанда «ҚР-ның демократиялық жаңару күні деп жариялау туралы» Республика Призидентінің жарлығы шықты.
- Қанша жыл, қанша ғасыр өтсе де ұмытылмайтын оқиғалар болады. Ұмытылмайтын себебі ол оқиғалардың халық тағдырымен байланыстылығында. Қоғам құрсағында жетілген қайшылықтардың салдары ретінде көрінген мұндай құбылыстардың талайы тарихтан белгілі. Соның бірі, дүниені дүр сілкіндіріп тәуелсіздік туын ең алғаш көтерген әйгілі – 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы. Халқымыздың тәуелсіздігі, егемендігі жолында өз өмірлерін қиған құрбандардың рухына құрмет көрсету исі қазақ азаматтарының игі борышы.
- Тәуелсіздік - еліміздің өз алдына шаңырақ көтеріп, ешбір елге, ешбір мемлекетке тәуелсіз, дербес Қазақстан Республикасы болып құрылуына байланысты ұғымды білдіреді. Тәуелсіздік – теңдік, бостандық, еркіндік, бүкіл адамзат баласының қаншама мыңдаған жылдар бойы аңсаған арманы, мақсаты, ұраны болып келе жатқаны белгілі.
Қазақстанның жаңа тарихының беті ашылғанына он сегіз жыл. Өткенге көз жіберсек, сөз жоқ, ауыз толтырып айтар жетістіктеріміз бар. Басты байлық жай ұлттық мүдде емес, ол яжеке азаматтардың мүддесі мен қажеттілігі болып табылады. Бүгінгі таңда экономикалық саясаттағы тиімділік барлық халықтың ауқаттылығымен өлшенуі тиіс. Сондықтан біздің стратегиялық міндетіміз ең бірінші тұрғындардың өмірінің сапасы мен тұрмыстық деңгейін көтеру болып табылады. Тәуелсіздік сияқты ұлттық мерекені бүгінгі жастарымыз жанындай сезінуі керек. Өйткені, жастар жасампаздықты жалғастырушылар.Олардың алдында осыдан он сегіз жыл бұрын басталған Жаңа Қазақстанның болашақ шежіресін жазу міндеті тұр. Жастар – экономиканы, ғылымды, мәдениетті, көтеріп, дамытуы тиіс. Қазір біздің мемлекетіміз не істесе де, не атқарса да – бәрін ел болашағы жастарға арнап жатыр. Демек, бүгінгі жас ұрпақ туған Отаны Қазақстан оттан да ыстық екендігін білулері тиіс. Өткен 18 жыл елес емес, ол – ұлы белес. Тәуелсіздік – ту, тәуелсіздік – ауа, жер, су, тәуелсіздік – ел дәулеті. Олай болса, Тәуелсіз тудың астында тәуелсіз күн кешуді сезінуден артық бақыт бар ма?
Полезное для учителя
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт