Презентация к открытому уроку по казахскому языку "?аза? отбасында?ы музыкалы? аспаптар"

Қазақ отбасындағы

музыкалық аспаптар

Сабақтың мақсаты:

• оқушыларды қазақтың ұлттық аспаптарымен таныстыру, аспаптық музыкаға деген қызығушылығын ояту;
• әр аспаптың шығу тарихы жайлы түсінік беру, жасалу ерекшелігі, дыбыс бояуын түсіндіріп, ұлттық аспап туралы білімдерін жетілдіру;

“ Ш а т т ы қ ш е ң б е р і ”

Үй тапсырмасын сұрау

• 6-тапсырма.

• Берілген қатардағы артық сөзді алып тастап, көшіріп жазыңдар

Шаңырақ, күлдіреуіш, уық, кереге, төбе .

Түндік, ши, қабырға , желбау, белдеу.

Сандық, тоңазытқыш , кебеже, жүкаяқ, жастықағаш

Бөстек, басарқан, диірмен, асық , әбдіре, көсеу.

Күй тыңдайық!

• “ Аққу” күйі. Орындайтын Айгүл Үлкенбаева
• https://www.youtube.com/watch?v=wIUyf_7yN4w

Ой шақыру

• Күйді кімдер тартады?
• Күйді қандай аспапта орындайды?
• Қандай күйшілерді білесіңдер?
• Қандай ұлттық музыкалық аспаптарды білесіңдер?

1-тапсырма.

• Мәтінді аудармасымен сәйкестендір

Сөздік

ұлы мұра – великое наследие шертпелі аспап – щипковый национальный музыкальный инструмент ыспалы аспап – смычковый инструмент үрмелі аспап – духовный инструмент ұрмалы- сілкімелі аспап –ударный инструмент ұлттық болмыс –национальное естество тылсым сыр –волшебный, таинственный, загадочный таңғажайып аспап – удивительный, восхитительный инструмент

• Ұлттың ұлы мұрасының бірі ғалымдар қазақ жерінде сақталған жеті қазынасының біріне есептепті. Дұрыс шешім деп бас иіп қосыламыз.

• Ученые считали что семь сокровищ является великим наследием, которое сохранилось на казахской земле. Мы считаем что это правильное решение.

• Казахские музыкальные инструменты ( домбра, адырна, жетіген, шертер) можно разделить на группы, смычковые инструменты ( қобыз, қылқобыз, нарқобыз, сазген), духовые инструменты ( сыбызғы, сазсырнай, шаңқобыз), ударные ( дабыл, даңғыра, дауылпаз, асатаяқ, тоқылдақ) и др.

• Қазақтың музыкалық аспаптар ( домбыра, адырна, жетіген, шертер), ыспалы аспаптар ( қобыз, қылқобыз, нарқобыз, сазген), үрмелі аспаптар (сыбызғы, сазсырнай, шаңқобыз), ұрмалы-сілкімелі аспаптар

( дабыл, даңғыра, дауылпаз, асатаяқ, тоқылдақ, т.б.) деп топтауға болады.

шертпелі

домбыра, адырна, жетіген, шертер

қобыз, қылқобыз, нарқобыз, сазген

ыспалы

ұлттық музыкалық аспаптар

сыбызғы, сазсырнай, шаңқобыз

үрмелі

дабыл, даңғыра, дауылпаз, асатаяқ тоқылдақ

ұрмалы- сілкімелі

• Домбыра – қазақ халқының ұлттық болмысын, жан дүниесінің тылсым сырларын сыртқы дүниеге паш еткен таңғажайып аспап. 

• Домбра – это инструмент, который прославил национальное естество и внутренний мир казахского народа.

• Домбыраның пайда болуын археолог ғалымдар тасқа салынған суреттердің ішінде домбыраның бедері кездескеніне қарап, неолит дәуіріне ( б.з.д 4000 мың-жылдық) жатқызады.

• Ученые археологи относят историю появления домбры по каменным рисункам, которые были в эпохе неолита ( 4000 тысячелетие до н.э.)

• Домбыра тым ерте пайда болып, уақыт озған сайын түрленіп, дамып отырған екі шекті, 9-16 пернелі болып келетін жұмсақ қоңыр үнімен ерекшеленетін, әр қазақтың үйінің төрінде тұрған аспап.

• Домбра появилась очень давно, со временем усовершенствовалась, сейчас она двухструнная, 9-16 перне, которая стоит на почетном месте в каждом казахском доме отличается своим мягким звуком.

Мәтінмен жұмыс

• І деңгей.

• «5 қатарлы өлең» әдісімен домбыра, күй сөздерін сипаттау
• Не?
• Қандай?
• Не істейді?
• Синоним (ұқсас сөз) cөз, сөз тіркестерін жазу.
• Жалпы ойды қорытатын бір сөйлем жазу

ІІ деңгей. Тірек сызбаға сүйеніп диалог құрау

Домбыра

ұлттың ұлы мұрасы

жалпы сипаттамасы:

қазақ халқының

жеті қазынаның бірі

екі ішекті

ұлттық болмысы

әр қазақ үйінің төрінде тұратын аспап

9-16 пернелі

жан дүниесі

жұмсақ қоңыр үнді

таңғажайып аспабы

ІІІ деңгей. Домбыраның құрылысына қатысты сөздердің септік формасын пайдаланып, сөйлем құра

атау септік

жатыс септік

ілік септік

шығыс септік

барыс септік

көмектес септік

табыс септік

Нақыл сөздерді оқып, сөз құрамына қарай талда.

А) Қолдан жасалған қос ішекті домбырадан мұндай нәзік, мұндай әсем дыбыстар шығады дегенге еш уақытта сенбеген болар едім. (А.Е.Алекторов)

Б) Домбыра деген қазақтың қасиетті дүниесі. Өздерің тарта алмасаңдар да, қадірлей біліңдер. Баланың бойына халықтың рухани байлығын сіңіру осындайдан басталады. (Б.Момышұлы)

Шығармашылық жұмыс Домбыраны сипатта

тек зат есімдерді пайдалан

тек сын есімдерді пайдалан

-

-

-

-

-

-

-

-

2-тапсырма Домбыра туралы айтылған нақыл сөздерді оқып, аспапты сипаттаңдар

-

зат есім

сын есім

етістік

Үйге тапсырма

• 5-тапсырма.
• Сөйлемдерді түсініп оқып, жалғау түрлерін анықтаңдар.