Презентация "Жизнь и творчество Шамиля Алядина"

Шамиль Алядин (1912-1996)

Шамиль Алядин 1912 сенеси июль 12-де Къырымнынъ Куйбышев районындаки Махульдюр коюнде адий койлю къорантасында догъды. Ш.Алядиннинъ аятында ве яратыджылыгъында муим ер алды.Языджы “Теселли” повестинде догъмуш кою Махульдюрнинъ муджизели манзарасыны тасвир этти, Бу эсерде языджы озюнинъ балалыкъ тасавурларыны, аилевий ве кой аятынен багълы теэссуратларыны джанландырды.

Ш.Алядин 12 яшында олгъанда, Багъчасарайдаки еди йыллыкъ мектепке окъумагъа кире. Бу мектепке белли оджалар дерс бере эдилер. Оларнынъ арасында намлы оджа Ягъя Наджи Байбуртлы тиль ве эдебият дерслерини бере эди. Он эки яшындаки Шамильнинъ эдебияткъа авеслигини ве истидадыны сезген сонъ, Байбуртлы озюнинъ китапханесиндеки китаплардан файдаланмагъа рухсет бере. Бойлеликнен, эдебияткъа , Шамильни джельп эте.

1927 сенеси “Яш къувет” газетасында 15 яшындаки Шамильнинъ Исмаил бей Гаспринскийге багъышлап язгъан “Танъ бульбули” шиири басылды. Бу шиирнинъ терен манасына ве ифаделигине эписи оджалар шашып къалдылар. Яш Шамиль, улу Гаспринскийнинъ тилине такълит этерек, кучьлю ве тесирли шиир джыйынтыкълары нешир этильди:”Топракъ кульди, кок кулбди”(1932), “Къызыл казакнынъ йырлары”(1935).

Багъчасарайда еди йыллыкъ мектепни битирген сонъ Акъмесджитте башта оджалар техникумында, сонъра Педагогика институтынынъ къырымтатар тили ве эдебияты Болюгинде окъуй. 1933 сенеси гонъюлли оларакъ ордугъа кете. Украинанынъ Старый Константинов шеэринде къызыл казаклар полкунда арбий хызметтен вазгечмеге меджбур ола. Арбий хызметтен бошагъан сонъ гонъюлли оларакъ Озьбекистангъан Чырчыкъ къуруджылыгъына кете. Анда экскаватор машинисти олып чалыша.

1939 сенеси Къырымгъа къайтып келе ве 1941 сенеси июнь 26-гъа къадар Къырым языджылары бирлигининъ месуль кятиби олып чалыша. Бу вакъыт о, энди белли яш шаир оларакъ танылгъан эди. 40-ынджы сенеси онынъ бир къач несир эсерлери де басылгъан эди.

Экинджы джиан дженкинден эвель 30-ынджы сенелери эдебияткъа биринджи адымларыны аткъан ве дженктен сонъ сюргюнде иджадыны девам этип, салмакълы енъишлерге иришкен языджилардан бириси Шамиль Алядиндир. О, озюнинъ семерели эдебий яратыджылыгъынен зеианевий къырымтатар эдебиятынынъ инкишафына дегерди иссе къошты ве корюмли эдип оларакъ кенъ даиреге танылды.

Шамиль Алядин тек эдебий иджатнен сынъырланмай, къырымтатар медениетини осьтюрюв, халкънынъ ичтимай-сиясий вазиетини эйилештирюв эснасында да фаальиштирак этти, истидатлы яшларгъа ёл костерди, тасиль алмагъа ярдым этти, Озьбекистанда чыкъкъан биринджи “Йылдыз” меджмуасынынъ тешкилятчысы ве муаррири олды. Шамиль Алядин ачыкъ гоньюлли инсан эди. О, языджылар, окъуйыджилар, студентлернен даима корюше ве къонуша эди.

Дженк биткен сонъ Шамиль Алядин джебеден халкъымыз сюргюн этильген Озьбекистангъа келип, зорлукъларнен къорантасыны тапып, якъынларына, тувгъанларына къавуша.

1957 сенесинден Озьбекистанда “Ленин байрагъы” газетасы ве къырымтатар тилинде китапларчыкъып башлай. Ш.Алядин чокъ йыллар Озьбекистан языджылар бирлиги янындаки къырымтатар эдебияты кенъешининъ рехбери олды.

70 йыл девамында муреккеп ве къалабалыкъ вазиетлерге бакъмадан, чешит жанрларда язгъан эсерлери нешир этильди. Ватан дженки акъкъында эсерлери “Ешиль япынджалы къыз”, “Эльмаз”, “Чауш огълу”; къардашлар дженки акъкъында “Теселли” повести; “Єгер севсенъ” ве “Рузгярдан саллангъан фенерлер” романлары; “Иблиснинъ зияфетине давет” тарихий повести; “Юксек хызмет” серлевалы макъале ве хатырлавлар китабы; чешит меджмуаларда ве джыйынтыкъларда чокътан-чокъ икяе, макъале ве очерклери басылгъан.