Презентация ?аза? тілінен Ш. М?ртаза "Т?т?ын бала" 6 сынып

Шерхан Мұртаза “Тұтқын бала” Бала Тұрардың бейнесі

Сабақтың мақсаты: Білімділік : Ш.Мұртаза «Тұтқын бала » шығармасындағы бала Тұрардың бейнесіне талдау жасай отырып,автор мұратын ұғындыру; Дамытушылық: Мәтіннен Тұрардың іс – әрекеттеріне баға беру арқылы өзіндік көзқарасын жетілдіру, проблемалық сұрақтар арқылы жинақтау дағдысын дамыту; Тәрбиелік : Шығарма арқауы тарихи шындық екенін түсіндіре отырып ,Тұрар бойындағы қасиеттер арқылы бауырмалдыққа, шыдамдылыққа , қайсарлыққа , отан сүйгіштікке тәрбиелеу.

Сабақтың әдіс – тәсілдері : 1. Сын тұрғысынан ойлау, ой белсенділігін арттыру 2.«Ыстық микрофон» (Сұрақ – жауап арқылы) 3.Сәйкестендіру тесті 4«Рөлдік ойындар» әдісі 5.Топтық және жеке жұмыс 6.Э.Де Бононың ойлау қалпақтары 7.«Өз пікіріңді дәлелде» 8.«Сатылай кешенді талдау» 9.Әңгімені композициялық құрылысына талдау 10.«Топтастыру» стратегиясы 11.«Екі жұлдыз , бір тілек» әдісі

• 1932 жылы 28 қыркүйек - бұрынғы Әулиеата уезі, қазіргі Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Мыңбұлақ топырағында дүниеге келген.
• 1937 жылы- әкесі сталиндік репрессияның құрбаны болған.
• 1941 жылы –Шерхан Талапты мектебінің табалдырығын аттады.
• 1950 жылы Жамбыл қаласында интернат үйінде жүріп, Жамбыл атындағы қазақ орта мектебін бітірген
• 1955 жылы - әуелі Мәскеу полиграфия институтыңда, үшінші курстан бастап Мәскеудің мемлекеттік Ломоносов атындағы университетінде оқып, журналистика факультетін бітіріп шығады.
• Ш.Айтматов- «Ботагөз», «Қош бол, Гүлсары», «Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет», «Боранды бекет» туындыларын орысшадан аударды;
• 2002 жылы - Отан» орденінің иегері  

Шерхан Мұртаза

ІІ. Не білеміз?

1.Семашко мырза оқушы-шәкірттерді қалай таңдады? 2.Тұрарды Семашко мырза қандай қызметке қабылдады? 3.Оқу бітіру куәлігін толтыру кезінде Тұрар қандай қылмыс жасағаны үшін директордан кешірім сұрады? 5.Директор сол кезде не істеді? 6.«Диірменде туған тышқанның баласы диірменнің дүрсілінен қорықпайды».Кімнің сөзі? 7.«Сен жаралы арыстанның баласысың, бауырым, Қызыл Жебе!» деген сөзді кім айтты?

1.« Оян,Тұрар!»-деп Тұрарды камерада оятқан кім?

2.Рысқұл не себепті Тұрарды қасына алдырды?

3. Приходько мырзаның үйінде Тұрар қандай қызметтер атқарды?

4.«Кафедральді соборды » көргенде Тұрардың ойына не түсті?

5. Надзиратель Тұрарға қандай қысым көрсетті?

6.Бронников қандай адам?

7.Рысқұлды айдауға әкетіп бара жатқанда тұтқындар қалай қоштасты?

8.Әке мен бала қалай қоштасты?

1.Гимназияның алдында тұрып Тұрар нені армандады?

2.Қырғызбай Тұрарды оқуға жаздыруға неден қорықты?

3. Тұрардың фамилиясын не себептен Қырғызбаев деп өзгертті?

4.Тұрардың дәптеріне алғаш жазған сөздер ін ата? Оларды Тұрар қалай түсіндірді?

5.Тұрар тақтаға шыққанда жырқылдап күлген бала кім?

6.Атамырза Тұрарға не үшін күлді?

7.«Шынтақ жеңнен жылтыңдап қарамайды, оған надандық үңіліп қарайды» деген Ломоносовтың сөзін кім айтты?

8.Сұлу мұртты, бойы тіп-тік, әскери кісі кім?

Тірек – сызбалар арқылы Т.Рысқұлов өмірінің

өсу жолдарын көрсету

  1894.26.ХІІ

  1916 жыл

  1915 жыл

  1910 - 1914

  1907 -1910

  19 1 8 жыл

  1932 – 1933 ж

  1937 – 1938 ж

  1924 жыл

  1956.8.ХІІ

Жазушылығымен

Қайсарлығымен

Турашылдығымен

Несімен атақты

Драмалық шығармалар жазды

жазушы

аудармашы

Кім?

Не істеді

Ш. Мұртаза

Драматург

Қоғам қайраткері

Публистік жанрда еңбек етті

Тұрар Рысқұлов

• 1894 жыл Алматы облысының Талғар ауданындағы Бесағаш ауылында дүниеге келген. 1907 – 1910ж. Меркедегі туыстарына баруы. Орыс - қазақ мектебін үздік бітірді 1910 – 1914ж. Бішкектегі бау – бақша мектебінде оқиды. 1915жыл. Ташкенттегі мұғалімдер институтына түседі. 1916 жыл. Ұлт - азаттық көтеріліске қатысады. 1917 - 1918 жылдар 21 жаста Түркістан республикасында аштық пен күрес орталық комиссиясының төрағасы болды. 1924 жыл. Монғолияға өкіл етіп жіберілді. 1932 - 1933ж. Қазақ халқының жер бетінен жойылып кетпеуі үшін бел буып күресті. 1938ж. жылы сталиндік жазалаудың құрбаны болады.

,,Топтастыру” стратегиясы

Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты

Аудармашы

Қоғам қайраткері

Елдің құрметті азаматы

Шерхан Мұртаза

Жазушы

Ұлт жанашыры

Публицист

Драматург

Көркемсөз шебері

Шерхан Мұртаза ,,Қызыл Жебе” романының

Тақырыбы :

Саяси қуғын – сүргін құрбандарының ерлігін баяндау .

Идеясы :

Шерхан Мұртаза Тұрар бейнесі арқылы қарама – қайшылыққа тұнған қазақ халқының тарихындағы ең ауыр кезеңін баян етті және оны шынайы суреттей білді.

«Білгенге маржан»

• 1.Авторы
• 2. Шығармадағы негізгі кейіпкерлер
• 3. Қосалқы кейіпкерлер
• 4. Портрет
• 5. Мінездеме
• 6.Диалект сөздер.

Тұрақты тіркес

Мақал-мәтел немесе мақал –мәтел

болып кеткен сөздер.

«Талдау»

Әңгіменің композициялық құрылысына

талдау:

• Әңгіменің басталуы
• Әңгіменің дамуы
• Әңгіменің байланысуы
• Әңгіменің шиеленісуі
• Әңгіменің шарықтау шегі
• Әңгіменің шешімі

Талдау

Э.Де Бононың ойлау қалпақтары

Ақ қалпақ : Тұрар ұстазының сенімін ақтайды

Қызыл қалпақ : Тегін ауыстырып жаздырған кездегі Тұрардың сезімі қандай болды?

Сары қалпақ : Тұрар үшін Қырғызбаев болудың қандай пайдасы болды?

Жасыл қалпақ : ,, Егер менің қолымда күштінің әлсізге жасаған әділетсіздігін

таптайтын сиқырлы таяқша пайда болса ...’’ тақырыбында ой қозға.

Қара қалпақ: Приходьконың өтінішін жерге тастамағанда Тұрардың болашағы

жарқын болар еді.

Көк қалпақ: Бүгінгі сабақтан мен нені түсінбедім?

6 қалпақтың сөзін жинақтап , қорытындылау.

Сәйкестендіру тесті

Рысқұл: -О не дегенің, байғұс – ау, алжиын дегенсің бе?

Тұрарды қайтесің? Ол бала емес пе екен?

Надзиратель: - Оян, Тұрар! Бронников: - Сен енді маған әрі тілмаш, әрі писарь боласың. Қырғызбай: - Әй, бандиттің баласы! Осы көрген күніңді көпсініп

жүрсің бе, ей?! Салиха: - Турарка, сен де шоқына сал, пайдасы болмаса,

зияны жоқ  Приходько: - Баланы қорлаушы болма, хайуан! Наташа: - Сабақтан қайтар уақытта кешігуші болма! Аркадий: - Бізде оқуға беретін бала жоқ, қарағым. Иван Владимирович: - Жайырақ, құдай үшін, жайырақ! Атамырза: - Жай, әншейін, ананың шынтағына қараңызшы,- деп

Тұрарға қолын шошайтты Тұрар: - Сен тышқанның баласы емес жаралы арыстанның

баласысың. Сен – Қызыл Жебесің, бауырым! Семашко: «Әттең, Аркашаның орнында мен оқыр ма едім,

кітаптан бас алмас едім»-

Өз пікіріңді дәлелде.

сезімтал

еңбекқор

арманшыл

Тұрар

шыдамды

ұғымтал,

білімге құштар

өжет

ақылды

байқампаз

IV .Сабақты бекіту

Жинақтау

Венн диограммасы арқылы салыстыру

Бала Тұрар

Ортақ қасиеттері

Дана Тұрар

Тұрар күрескер азамат

Тұрар кімді, қандай мінездерін ұнатты?

Әке мен бала арасындағы сүйіспеншілік

Қызыл жебе

Сталиндік саяси қуғын –сүргіннің қазақ зиялыларына әкелген зобалаңы

Саяси тұтқындардың Тұрарға деген көзқарасы

Бронниковтың бала санасында қалуы

Наташа Тұрардан не үйренеді ?

• Фариза Оңғарсынова:
• «…Шерхан жазушының «Қызыл Жебесінің» жөні бөлек. Халқымыздың ұлы перзенттерін шаңға көмген мылқау мезгілді, қараңғы түнекті жарқыратқан жұлдыздай ысырып тастап, ұрпақтарға табыстырған жазушының бұл шығармасы-әдебиетіміздің өмірбаянындағы жарқын беттері»-деп баға берген

Мырзатай Жолдасбеков: “Қызыл Жебе” романы –Тұрар Рысқұловқа көркем сөзден соғылған еңселі ескерткіш болы деп кәміл сенеміз” - десе;

:

V. Сабақты қорыту

  Ш.Мұратазаның «Қызыл жебе» романындағы «Тұтқын бала» тарауымен таныстық. Рысқұл өмірінің қандай қиын жағдайда өткендігіне көз жүгірттік. Әке тағдырының қиындығын көзбен көріп өскен Тұрардың да қайтпас қайсар, өжет адал бала болып жетіліп келе жатқандығын байқадық. Қорыта айтқанда, «Ата көрген оқ жонар» деген халық мақалы осы Тұрарға айтылғандай.

VI. Үйге тапсырма : ,, Жақсы бала жеткізеді

мұратқа” шығарма жазу.

VII. Бағалау

• Кері байланыс : ,,Екі жұлдыз, бір тілек” арқылы оқушылар бүгінгі сабақтан алған әсерлерін стикерге жазады

ІV. Ой толғаныс

• Әңгімені оқу барысында қандай сезімде болдың? Шығарма саған не үйретті?

Шерхан атаға хат

“ Бала Тұрардың болашағы”

Кейіпкерге хат

өз қиялдарымен әңгімені аяқтау