45 – беттегі оқулықта берілген «Екі дос» аңыз әңгімесін оқып келу.
Мәтін бойынша пікір алмасу сұрақтары.
*Аңыз әңгіменің идеясы неде?
*Достардың бір-біріне деген адал ниеті мен достығын қалай бағалар едіңдер?
*Өз достарыңа көмек көрсетіп жүрсіңдер ме?
Дәйексөз
«Айнымас досы бар адам-ең бақытты адам»
Халық даналығы.
Табиғат дегеніміз не?
«Достықтың осындайы»әңгіме.
/жигсо әдісімен/.http://angimeler.wordpress.com/
Өте жақын екі дос болған екен. Біреуі – Берік – елгезек әрі пысық болса, екіншісі – Серік – ұялшақ әрі момақан болады. Берік – кедей, Серік болса ауқатты отбасынан шыққан болады. Бірақ кедей-бай демей екі дос туған бауырдай бір бірін жақсы көреді. Серік барлық нәрсесімен Берікпен бөлісіп өседі. 7 жастарында бастаған достықтары Университетке түскен жылдары да жалғасады. Бір күні Серік бір қызды ұнатып соған үйленбекші болады. Ұялшақ болғаннан сезімдерін аша алмай жүргенде, Берік жаңағы қызға сөз айтып үйленіп алады.
І үзіліс. (Оқушылар болжам жасайды).
Серік мұнайып қалса да достықты жоғары көріп, ешнәрсе білдіртпейді.
Университеттің соңғы жылдарында Серіктің ата-анасы жол апатына ұшырап, қайтыс болады. Серік қайғы ішінде біраз уақыт жұмыс таппай қалады. Қаржы жағдайы күрт өзгереді. Берік болса жақсы жұмысқа орналасып, лауазымды қызметте болады. Серік досының қасына барып көмек сұрауды қанша ойласа да, олай істеуге батылы да намысы да бармайды. Одан әрі ақшасыздыққа шыдай алмай, соңында досының офисіне барады. Офистегі хатшы қыз Беріктің орнында жоқ екенің, кейін хабарласуын сұрайды. Ертеңіне барса да тура осындай жауап алады. Ақырында хатшы қыз оған Берік жазған хатты ұстатады. Хатында Берік досына көмектеса алмайтын жазады. Серік жаман күй кешеді. Көшеге шығып естігендеріне сене алмай мұңайып жүреді.
ІІүзіліс. (Оқушылар болжам жасайды).
Бір кезде Серіктің қасына жасы үлкен кісі жақындап “балам, ауыр науқасым бар. Кедей болғаным үшін дәрі ала алмай жүрмін” деп Серіктен көмек сұрайды. Серік соңғы ақшасын шығарып жаңағы кісіге керекті дәрілер алып береді. Жомарттығына қайран қалған кісі негізінде кедей емес, бай кісі болатын. Көп ұзамай ол қайтыс болып, барлық мирасын Серікке тастап кетеді.
Серік қайтадан бай болса да, досының көмектеспей теріс қарағанын ұмыта алмады. Досының офисі қасынан үлкен үй салғызады. Бір күні үйінің алдында жасы үлкен қайыршы әйелді көреді. Қайыршы аш болғанын, ешкімі жоқ екенің айтады. Серіктің жаны ашып, оның да ешкімі жоқ, қаласа оның үйінде тұрып үй жұмыстарына қарауын сұрайды. Әйел қуанып, келіседі. Бір күні әйел “неге жақсы бір қызбен танысып үйленбейсің?” деп сұрайды. Серік ондай қызды танымағанын, егер де оның ойлаған біреуі бар болса таныстыруын сұрап қалжыңдайды. Бірнеше ай толмай Серік көмекші әйелдің көмегімен үйленетін болып шығады. Тойға дайындық басталады. Досын әлі де ұмыта алмай жүрген Серік тойға шақыру билеттін Берікке де жібереді. Той күні Серік микрофонды қолға алып бар өкпесін елге айтады; осылай да осылай бір досым болған, кішкентайынан оған көмек көрсетіп жүрдім, мен жақсы көрген қыздан да достығымыз үшін бас тарттым. Өйткені оны шын досым деп санайтынмын, ол үшін ешнәрсемді аямайтынмын. Бірақ та, менің жағдайымның нашарлағанын көрсе де, досым көмектескісі келмеді! Алайда менің досыма деген өкпем жоқ. Өйткені шынайы доспыз! – деп сөзін аяқтайды.
ІІІүзіліс. (Оқушылар болжам жасайды).
Алдында үндемей отырған досы орнынан тұрып микрофонды қолға алып былай дейді: “Менің де бір кездері жақын досым болды. Мен қиналғанда үнемі көмектесіп тұрды. Студенттік жылдары жаман бір қызбен танысып оған үйленетінін айтқанда, не айтсам да бекер екенін түсініп, ол қызға досымнан бұрын үйлендім. Досымды жаман жардан құтқарудың басқа амалын таппадым. Жұмыссыз жүрген кезде маған келіп жұмыс сұрады. Байлыққа үйренген біреудің біреуден (досынан болса да) жұмыс сұрауы қаншалықты қиын екенің сездім. Досымның намысына ауырлық жасамау үшін оған жұмыс бермедім. Күндердің бірінде досымның алдынан шыққан кәрі кісі – менің әкем болатын. Әкем қатты науқастанып жүрген кезі еді, досыммен танысып барлық ақшасын оған мирас етуін қаладым. Үйіне келген қайыршы әйел – менің анам. Досымның жалғыз қалғанын біліп, оған әрі үйін тазалап, әрі тамағын дайындап көмек көрсетуін қаладым. Қазір үйленуге таңдаған жары да – менің қарындасым. Досыма жақсы қарай алатын, оған адал жар болатын туған қарындасым. Қадірлі қонақтар, міне біз осындай шынайы доспыз!“
Әңгімеден не түйдік.
Достықтың түрлері
Міндетті достық:Жексенбі мен Дүйсенбі күндер сияқты. Жексенбі желдей жеңіл, Дүйсенбі аса салмақты. Сәйкес бола алмаса да бір-біріне, дос болуға, бір-біріне жақын болуға міндетті. /күнделікті өмірде/.
Бетпебет достық;Күн мен күнбағыстың достығындай. Күнбағыс күн атып батқанға дейін көзін алмайды досынан./биология/.
Қашықтықтағы достық;теңіздің ортасындағы бір арал мен таулардың арасындағы бір көл бір-бірінің алыс достары. Достықты бір-біріне күндіз құстармен, кешкісін жұлдыздармен жеткізеді./география/.
Достықтың түрлері
Үндемейтін достық;мылқау адам мен керең адамның қол ұстасқандағы достығы. Барлық әңгіме осы қолдар арқылы айтылады./психология/.
Күндердің бірінде өлген достық;орманшы үйі мен қасындағы жаңғақ ағашы тәрізді,адамдар үлкен машиналарымен орманға кіріп, үйді де, ағашты да түбімен алып тастап, көп ұзамай сол үй мен ағаштың орнында қабағы өмірі ашылмайтын биік зәулім үйлер салынған кезде өлетін достық./экология/.
“Күтімсіз достық”деген де болады… Әйтеуір аман ғой, әйтеуір доспыз ғой деп ұзын жылдар бойы бір рет болсын телефон соқпай, бір-екі сөйлемді хат жазуды да көп көретін достық./дұрыс әрекет ету/.
1.Жағдаят айту.
Сабақ бітуге, қоңырау шалынуға жақын қалды. Оқушылар кітап, дәптерлерін жинап, қоңырауды сабырсыздана күтуде. Қоңырау үні естілісімен барлығы есікке қарай асықты. Арман асықпай жиналып, ең соңғы адамның шығуын күтіп, көзінің асытымен мұғалімге қарап қояды.
Мұғалім: Арман, сен үйіңе қайтпайсың ба?
Арман ең соңғы оқушының шығуын күтіп, жауап қатты:
-Сізбен сөйлесейін деп едім, ағай...
Мұғалім: Айта ғой, не айтпақшы едің?
Арман: Сыныптағы Айбек досым бар ғой...
Мұғалім: Иә, не болды Айбекке?
Арман: Ол ... ол анасы сырқаттанып. Шамасы, ақшадан қиналып жүр ғой деймін...
Мұғалім: Солай ма?
Арман: Мен оған көмектессем бе деп едім, бірақ ол менің бұл көмегімді білсе, қабылдамайды...
Жағдаятты талдауға арналған сұрақтар:
Арманның Айбекке деген қандай ниетін аңғардыңдар?
Оқиғаның соңы қалай болады деп ойлайсыңдар?
Өз нұсқаларыңды ұсыныңдар.
Досың қиналғанда қол ұшын берген сәтің болды ма?
2.Тапсырма.
«Дос туралы толғау» жазу./өлең жазып шығару/.
Мысалы: Жақсыгүл.Қалжанова, 1987 ж. өлеңінен үзінді.
...Жақсы досың бар жерде,Тынысың кеңір тарылмасАдал досың жоқ болса,Қасірет емі табылмас
Жақсы доспен жаның жаз,Қуанышың көп, қайғың азСенімді жанмен достасып,Қанатың ұшсаң қайрылмас... Тағы басқа.
