Қўшимча овқатлантириш

Қўшимча овқатлантириш

Қўшимча овқат бериш муддатлари

Қўшимча овкат киритиш учун – боланинг тўлиқ 6 ойлик даври оптимал муддат бўлиб ҳисобланади .

Қўшимча овқатни муддатидан аввал

беришнинг ўзига хос камчиликлари

• қўшимча овқат киритилиши, кўкрак сутининг чиқарилишига сабаб бўлиши мумкин, бу кўкрак сути ишлаб чиқарилишнинг камайишига, демакки боланинг етарли миқдорда энергия ва озуқа моддаларини олмаслигига олиб келади;
• эмизикли болалар озиқ-овқат маҳсулотлари ва суюқликларда учраши мумкин бўлган касаллик келтириб чиқарувчи микробларни истеъмол қилиши мумкин, бу диспептик касалликлар хавфини оширади, унинг натижасида эса озиқланишнинг етишмовчилиги юзага келади;
• ичакнинг етилмаганлиги сабабли диспептик касалликлар ва аллергия хавфи кучаяди ва бунинг натижасида озиқланишнинг етишмовчилиги юзага келади;
• эмишнинг камайиши овуляция муддатини тезроқ қисқартиргани туфайли оналарда фертиллик нисбатан тезроқ қайта тикланади.

Қўшимча овқатни муддатидан анча

кеч бериш

• биргина кўкрак сутидан бериладиган энергия ва озуқа моддаларининг етишмаслиги ўсишнинг тўхташига ва озиқланишнинг етишмовчилигига олиб келиши мумкин;
• кўкрак сутининг бола эҳтиёжларини қондира олмаслиги натижасида микронутриентлар, айниқса темир ва рухнинг етишмаслиги келиб чиқиши мумкин;
•   чайнаш, овқатнинг янги таъми ва тузилишини ижобий қабул қилиш каби ҳаракат кўникмалари тўлиқ ривожланмаслиги ёки ривожланишдан орқада қолиши мумкин.

Кўкрак сути 2 ёшгача бўлган болалар учун озуқа моддаларининг асосий манбаидир.

Бола 6 ойлик бўлгач (180 кун) кўкрак сути билан бирга бошқа озуқа моддалари ва суюқликларга муҳтож бўлади.  

Қўшимча овқатлантириш бўйича

белгиланган

• Қўшимча овқат бола ҳаётининг 6 ойлигидан (агар бола кўкрак сути билан боқилмаган бўлса, истисно сифатида 4,5 ёки 5 ойлигидан бериш мумкин) киритиб борилади;
• Янги озуқани куннинг биринчи ярмида, 1-2 ош қошиқдан бошланади ва ҳар куни хажмини икки баробарга кўпайтириб, 50-100 гр. етказилади;
• Агар бола овқатланишни истамаса, уни зўрлаш керак эмас.

Қўшимча овқатлантириш бўйича

белгиланган талаблар

• Агар болада салбий ўзгаришлар (қизариш, тошмалар, қоринда оғриқ, диарея ёки ичи қотиш) пайдо бўлса – маҳсулот бекор қилинади, аломатлари йўқолгунга қадар кутиб турилади, сўнгра эса бошқа озуқа махсулоти берилади (синаб кўрилади).

• Биринчи ҳафтадан сўнг сабзавот ёки бўтқаларни бир озиқлантириш билан тўлиқ алмаштирилади. Кейинги етти кун ичида янги овқатга мослашиш секин-аста намоён бўлади.  

Овқат пишириш ва сақлаш ҳавфсизлиги

бўйича кўрсатмалар

Овқат пишириш ва болани овқатлантиришдан олдин қўллар совун билан ювилади.

• Болани қўллари ҳам совун билан ювилиши керак.
• Овқат пиширилгандан кейин уни дарҳол болага берилади.
• Бир соатдан ортиқ вақт давомида сақланган ҳар қандай овқатни яхшилаб иситилади.
• Болалар овқатни аста-секин ейишни ўрганадилар. Она ёки оиланинг бошқа аъзолари боланинг етарли миқдорда озиқ-овқат истеъмол қилишига ишонч ҳосил қилишлари керак.
• Барча идишларни ювувчи воситалар билан тоза сувда ювиш керак. Улар ёпиқ ҳолда сақланиши лозим.

Овқатни тоза жойда пишириш ва уни ёпиқ ҳолда сақлаш, ҳамда болани ўзига ажратилган идишларидан овқатлантириш тавсия этилади.

6 ойликдан 5 ёшгача бўлган

болаларга тавсия қилинадиган озиқ-овқат маҳсулотлари

Асосий маҳсулотлар : ёрма(крупа) энергия ва оз миқдорда оқсил ва витаминлар билан таъминлайди.

Мисоллар: бошоқли ўсимликлар (гуруч, гречка, сули, майдаланган жўхори), илдизмевалилар (картошка, сабзи).

Гўшт маҳсулотлари : юқори сифатли оқсил, гемли темир, рух ва витаминлар билан таъминлайди.

Мисоллар: қизил гўшт, қуён, товуқ ва курка гўшти, балиқ, тухум (темир миқдори юқори эмас).

Тухум 7 ойдан кунига 1/6 қисмдан бошлаб тавсия этилада.

Гўшт маҳсулотлари 7 ойдан эзиб(пюре) ва гўшт майдалагич орқали чиқарилади, 9 ойдан бошлаб майда кесилган ҳолда берилади.

6 ойликдан 5 ёшгача бўлган

болаларга тавсия қилинадиган озиқ-овқат маҳсулотлари

Сут маҳсулотлари : оқсил, энергия, витаминлар ва калций билан таъминлайди.

Мисоллар: сут, пишлоқ, қатиқ ва творог.

сут маҳсулотлари 9 ойдан тавсия этилади.

  Сут (сигир, эчки сути) 12 ойдан тавсия этилади.

Яшил барглилар ва тўқ сариқ рангли сабзавотлар : А, С, витаминлари фолий кислотаси билан таъминлайди.

Мисоллар: исмалоқ, карам, гул карам, лавлаги, сабзи, қовоқ.

6 ойликдан 5 ёшгача бўлган

болаларга тавсия қилинадиган озиқ-овқат маҳсулотлари

Донли ва дуккакли маҳсулотлар : оқсил, энергия,темир (унчалик яхши сўрилмайди) билан таъминлайди.

Мисоллар: ясмиқ, нўхат, ловия.

Дуккакли маҳсулотлар 1-1,5 ёшдан тавсия этилади.

Мойлар ва ёғлар: энергия ва

жуда муҳим ёғ кислоталари билан

таъминлайди.

Мисоллар: мойлар (ўсимлик),

сариёғ.

6 ойдан 9 ойликкача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

• Кўкрак сути 6 ойдан 12 ойгача бўлган боланинг энергетик эҳтиёжларининг ярмини (½) таъминлайди. Кўкрак сути ҳамон боланинг асосий овқати бўлиб қолади. Боланинг талабига кўра кундузи ҳам, кечаси ҳам эмизишни давом эттириш.

• Биринчи марта қ ўшимча озуқани куннинг биринчи ярмида, бола инжиқлик қилмаган ва касал бўлмаган пайтда бериш керак.

6 ойдан 9 ойликкача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Болани овқатлантиришда қуйидаги жиҳатларга эътибор бериш: даврийлиги, миқдори, қуюқлиги, хилма-хиллиги, фаол овқатланиш ва гигиена.

Даврийлиги : 6-8 ойликда, кунига 2 марта қўшимча овқат бериш.

Миқдори : ҳар гал 2-3 ош қошиқ (бўлак) таом бериб, 7-10 кун ичида ярим пиёлага етказиш тавсия этилади.

Қуюқлиги : таом етарли даражада қуюқ бўлиши лозим, шунда уни болага едириш қулай бўлади. Бола 8 ойга келиб, қўл билан ейиш мумкин бўлган таомларни истеъмол қилиши мумкин.

6 ойдан 9 ойликкача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Хилма хиллик : 6-8 ойликда асосий озуқа маҳсулотлари, жумладан бўтқа (гуруч, ёки гречкадан тайёрланган) гушт ёки картошка пюресидан бошлаш.

8 ойдан бошлаб ҳар гал овқатланишда таомни хилма хил қилишга интилиш. Масалан: ҳайвон маҳсулотлари (гўштли таом ва тухум); асосий истеъмол маҳсулотлари (бошоқлилар, илдизмевалар) ва донлар; А витаминига бой мева ва сабзавотлар, ва бошқа мева ва сабзавотлар.

6 ойдан 9 ойликкача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Фаол/ўзлаштириладиган овқатланиш

• Бола кўкрак сутидан фарқланувчи таомга ўрганиши учун вақт талаб қилиниши мумкин. Сабрли бўлиш ва болани овқатланишга фаол рағбатлантириш, “ўйин” сифатида овқатлантириш. Болани овқат ейишга зўрламаслик. Болани боқиш учун алоҳида идишдан фойдаланиш. Шунда у таклиф қилинган овқатни тўлиқ еганлигига ишонч ҳосил қилинади.
• Бола кўкрак сутидан фарқланувчи таомга ўрганиши учун вақт талаб қилиниши мумкин.
• Сабрли бўлиш ва болани овқатланишга фаол рағбатлантириш, “ўйин” сифатида овқатлантириш.
• Болани овқат ейишга зўрламаслик.
• Болани боқиш учун алоҳида идишдан фойдаланиш. Шунда у таклиф қилинган овқатни тўлиқ еганлигига ишонч ҳосил қилинади.

9 ойдан 12 ойгача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Боланинг талабига кўра кундузи ҳам, кечаси ҳам эмизишни давом этиш. Бу боланинг соғлиги ва қувватини сақлайди, чунки кўкрак сути бола овқатланишининг муҳим компоненти бўлиб қолаверади.

• Болага қўшимча овқат едиришда қуйидаги жиҳатларга эътибор бериш керак: даврийлиги, миқдори, қуюқлиги, фаол ўзлаштириладиган тарзда овқатланиш ва гигиена.

9 ойдан 12 ойгача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Даврийлиги : болага кунига 3- 4 марта асосий ва 2 марта тамадди(енгил овқат) берилади.

Миқдори : 9-11 ойликда бир марта бериладиган миқдорни пиёланинг ярмигача берилади (250 мл. ҳажмли пиёла: онага пиёладаги овқатнинг ҳажмини кўрсатиш). Бола берилган овқатни тўлиқ еганлигига ишонч ҳосил қилиш учун алоҳида идишдан фойдаланилади.

Қуюқлиги : болага оила учун таёрланган, қўлда ейиш мумкин бўлган таомни майда тўғраб берилади.

Хилма хиллик : ҳар гал овқатланишда таомни хилма-хил қилишга харакат қилиш керак

12 ойдан 24 ойгача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Боланинг талабига кўра кундузи ҳам, кечаси ҳам эмизишда давом этиш керак. Бу боланинг соғлиги ва кучини сақлайди, чунки кўкрак сути бола овқатланишининг муҳим компоненти бўлиб қолаверади.

• Кўкрак сути 12 ойликдан 24 ойликкача бўлган боланинг энергетик эҳтиёжларини учдан бир қисмини (1/3) таъминлайди.
• Болага қўшимча овқат едиришда қуйидаги жиҳатларга эътибор бериш керак: даврийлиги, миқдори, қуюқлиги, фаол ўзлаштириладиган тарзда овқатланиш ва гигиена .

12 ойдан 24 ойгача бўлган болага

қўшимча овқат бериш

Даврийлиги : болага кунига 5 маҳал (3та асосий ва 2 та тамадди) овқат берилади.

Миқдори : миқдорни 150 дан 300 мл.гача оширилади (250 мл. ҳажмли пиёла: онага пиёладаги овқатнинг ҳажмини кўрсатиш). Бола берилган овқатни тўлиқ еганлигига ишонч ҳосил қилиш учун алоҳида идишдан фойдаланиш керак.

Қуюқлиги : болага оила учун таёрланган, қўлда ейиш мумкин бўлган таомни майда тўғраб берилади.

2 ёшдан 5 ёшгача бўлган болаларни

озиқлантириш бўйича тавсиялар

Умумий оилавий дастурхондан кунига 3 марта асосий овқат (300-350 гр), бундан ташқари, кунига 2 маротаба овқатланиш оралиғида тамадди бериш керак.

• Агар бола янги овқатдан бош тортса, бир неча маротаба уни «таътиб кўришни» таклиф қилиш лозим ва бу овқат мазали эканлигини кўрсатиш керак.
• Овқатланишга мажбурламаслик керак. Уни ёши, ўлчами ва фаоллигига асосланиб, мос келадиган миқдорда овқат бериш ва овқат миқдорини боланинг ёшига қараб кўпайтириб бориш тавсия этилади.

Ёдингизда тутинг

• Овқатларни турлича тартибда бериш мумкин, камида 3 турли (бошоқлилар ва дон маҳсулотлари, ҳайвон маҳсулотлари ва мева сабзавотлар).
• Ҳайвон маҳсулотларидан тайёрланган таомлар катта аҳамиятга эга. Маҳсулотларни яхшилаб пишириш ва майдалаб тўғраш керак.
• Бошоқли ва дон маҳсулотлари: гречка, гуруч, сули, ёрма ва бошқалар
• Кунига икки марта болага тамадди сифатида мева бўлаклари ва пиширилган сабзавотлар шаклида, шунингдек нон ёки нон маҳсулотлари шаклида озуқа (овқатланишлар оралиғида қўшимча сифатида) таклиф қилиш мумкин.

Ёдингизда тутинг

• Йодланган туздан фойдаланиш керак.
• Болага ширин ичимликлар бермасликка ҳаракат қилиш.
• Болага ширин печенье бермаслик.
• Чой бермаслик!