"?аза? хал?ыны? ?лтты? бас киімдері"

Саба? та?ырыбы:

?аза? хал?ыны?

?лтты? бас киімдері.

Та?ия - ерлерді? же?іл бас киімі. Та?ияны? т?рлері

к?п. Биік т?белі, тегіс т?белі ж?не ?шкір т?белі та?ия.

Ерлер киетін та?ияда «?ош?ар м?йіз», «ат ерін»,

«шырмауы?» сия?ты ?рнектермен кестеленеді,

тігін машинасымен немесе ?олмен «та?дай», «ирек», ?абыр?а тігістерімен ?деміленіп сырылады.

Та?ияны п?ліштен, ?ыжыман ал астарын жібек, с?теннен тігеді.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"?аза? хал?ыны? ?лтты? бас киімдері" »

Сабақ тақырыбы:

Қазақ халқының

ұлттық бас киімдері.

Бас киімдер

Сырт киімдер

Киімнің негізгі түрлері

Ішкі киімдер

Аяқ киімдер

Ерлердің бас киімдері

Әйелдердің бас киімдері

Бөрік
Тымақ
Малақай
Қалпақ
Тақия

Кимешек
Жаулық
Бөрік
Сәукеле
Тақия

Ер кісілердің тақиялары.

Тақия - ерлердің жеңіл бас киімі. Тақияның түрлері

көп. Биік төбелі, тегіс төбелі және үшкір төбелі тақия.

Ерлер киетін тақияда «қошқар мүйіз», «ат ерін»,

«шырмауық» сияқты өрнектермен кестеленеді,

тігін машинасымен немесе қолмен «таңдай», «ирек», қабырға тігістерімен әдеміленіп сырылады.

Тақияны пүліштен, қыжыман ал астарын жібек, сәтеннен тігеді.

Айыр қалпақ - ерлердің киізден тігілген жеңіл бас киімі. Айыр қалпақ жұқа етіп басылған ақ киізден тігіледі. Шебер пішілген төрт қиынды киізді арасына қара барқыттан сыздық салып, қайып тігеді. Сонда қалпақтың төбесі күмбез тәріздес болып шығады. Сәнді болу үшін, қалпақтың қайырмасының астыңғы жағы кейде қара барқытпен көмкеріледі. Ақ киізден тігілген айырқалпақ әрі жеңіл, әрі салқын, әрі сәнді болып келеді. Соңғы кезде жергілікті өнеркәсіп орындары айыр - қалпақты әр түсті киізден жасап шығарып жүр

Мұрақ – екі жағы қошқар мүйізді, лауазымды адамдар киетін қалпақ. Оны сән – салтанатқа киеді.

Тымақ — қазақта тымақтың түрлері көп, соның ең бағалысы – түлкі тымақ. Оның маңдайы мен құлақтарының ішкі жағына түлкі терісі тігіледі де, сырты мақпалмен, пүлішпен немесе басқа асыл маталармен сырылып тысталады. Тымақтың төбесі төрт немесе алты сай киізден құралып, шошақ болып келеді.

Қыздардың тақиясы міндетті түрде үстіндегі қамзолға, бешпентке сәйкес келуге тиісті. Етегі, жоғары бөлігі алтын немесе күміс паршамен оюланып, сәнді жіптермен тақияға зер төгіледі. Қазақтың «үкі-дей үлбіреген», «тотыдай таранған» деп қыздарды әспеттеуі содан шыққан тәрізді.

Бөрік - қазақтың ертеден қалыптасқан ұлттық бас киімі, оны бағалы аң терісінен және жас төлдің етірісінен тігеді. Оның жаздық және қыстық түрлері болады. Терінің түріне қарай бөрік әр алуан аталады. Құндыз бөрік, сусар бөрік, кәмшат бөрік, жанат бөрік, түлкі бөрік, елтірі бөрік, т. б. деп аталады. Оны ерлер де, қыздар да киеді.

Кимешек — қазақ әйелдерінің киелі бас киімі. Әдетте кимешек ақ матадан тігіліп, адамның басын, иығын, кеудесі мен жаурынын жауып тұрады. Кимешек әшекейсіз болмайды. Әшекей орнына алтын, күміс, ағыл, ақық, шырымтал, меруерт секілді металл және қымбат бағалы тастар қолданылған. Кимешектің егде және қартаң тартқан әйелдер киетін қарапайым түрлерін шылауыш, күндік деп атайды.

Жас әйел кимешегі

Той думанға киетін кимешек

Әжелердің кимешегі

Сәукеле - әйелдің бас киімдерінің ішіндегі ең әшекейлісі. Сәукелені ұзатылатын қыздар киген. Қалыңдық күйеудің еліне барғанда да сәукелесімен барған. Сәукеленің ең сыртынан жауып қойған шашақты әшекейлі жібек мата бар, ол көйлектің етегі құсап, жерге сүйретіліп жүреді.

Жаңа түскен келіннің той сәукелесі

Жаңа сөздер

Бас киім - головной убор

Тақия - тюбетейка

Бөрік – шапка; ушанка

Тері – шкура; кожа

Мата - ткань

Кимешек - кимешек (старинный женский головной убор из белого ткани, иногда с вышитым узором по овалу лица)

Барқыт – бархат; плюш

Қымбат - дорогой; ценный; драгоценный

Бас киім

Қазақ қауымының әдетінде ер мен әйелдің бас киімі болып екіге бөлінеді. Ерге тән бас киімдер: тақия, бөрік, тымақ, мұрақ(айырқалпақ). Оларды теріден, аң терілерінен, тыстық маталар сырып тігеді.

Әйел бас киімдері: кимешек, жаулық, сәукеле, желек, шәлі бүркеніш, т. б. Бұлар көбінесе іштік жеңіл матадан, ал тақия, құндыз бөрік, шошақ бөріктер ең қымбатты аң терілерінен тігіледі.

Қазақ ғұрпында бас киім көріктілік пен сәнділікті, баршылықты білдіретін қасиетті киім болып саналған. Қысқы, жазғы бас киімдер бір бөлек, той жиындарда, жорықтарда киетін бас киім бір бөлек болып түрліше тігілетін. Тымақ пен бөрікті көбінесе елтіріден, сеңсеңнен, лақ терісінен, пұшпақтан т. б. мал терілерінен жасап тыстайды, арасына жүн салып сыриды. Қыстыгүні киетін түлкі терісінен жасаған тымақты барқыт, пүліш, атлас, шұға сияқты жылы, әрі қымбат маталармен тыстаған.