Ежелгі Египет костюмының тарихы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасы

Анвар Исмаилов атындағы кәсіптік колледжі

Тақырыбы: « Ежелгі Египет эстетикалық киімдері, сұлулықтың мұраты. »

Оқытушы: М.А.Тораева

Пән бірлестігі: «Дизайн және өнер»

Пәні: Костюм тарихы

3-курс студенттер іне арналған

Сабақтың мақсаты: Келешектегі мамандығына деген саналы қарым - қатынаста болуына тәрбиелеу, таңдаған мамандығы бойынша, оқитын пәніне қызығушылығын ояту, жұмысқа және сабаққа деген мақсатына талпынушылыққа үйрету

1. Білімдік: Оқушыларға «Ежелгі Египет халқының киім үлгілерін, сұлулыққа құмарлығын» таныстыру, ерекшеліктері мен шығу тарыхын түсіндіру; 2. Дамытушылық: Деректермен жұмыс кезінде логикалық ойлауды, еске сақтау қабілетін жетілдіру және деректерді салыстыра отырып, қорытынды шығаруға үйрету; 3. Тәрбиелік міндет : Оқушылардың өздік, жұп, топ болып жұмыс істеу қабілетін дамыту. Өткен тарихқа құрметпен қарауға тәрбиелеу

Египет елі Солтүстік шығыс Африка жерінің ұшы қиырсыз шөл даласында орналасқан. Мұнда қызғылт сары құм, қаһарлы бейнедегі жартастармен алма кезек алмасып отыратын табиғат құбылыстарымен ерекшеленеді.

• ЕЖЕЛГІ ЕГИПЕТ
• Осы елкені әлемдегі ең ұзын өзен Ніл басып өтеді. Өзен аңғары жап-жасыл. Жағалауында құрма, пальмалары, иісі. жұпар аңқыған қарағандар мен биік папирус қамыстары өсіп тұрады. Ніл аңғарының топырағы жұмсақ, майлы келеді. Халық егін егіп, қолонермен, малшылықпен айналысты. Ежелгі Египет тарихына көз жүгіртсек, оны негізінен төрт кезеңге бөлуге болады:
• Ежелгі патшалық (б.д.д 3000-2400 ж.ж..)
• Орта патшалық (б.д.д 2400-1710 ж.ж.)
• Жаңа патшалық (б.д.д 1580-1090 ж.ж.)
• Соңғы кезең (б.д.д 1090-1332 ж.ж.)
• Күллі Египетті түгел қамтитын мемлекеттер бірден қалыптаса қойған жоқ. Алғашында қырыққа жуық патшалық болса, кейінірек біріккен екі мемлекет: Солтүстік Египет пен Оңтүсік Египет мемлекеті пайда болды. Оңтүсік Египет елінің патшасы басына биік дулығаға ұқсайтын ақ тәжі киді. Солтүстік Египет патишсының тәжі қызыл түсті болды. Әрі артқы жағы биіктеу жасалды. Шамамен б.д.д. 3000 ж. Оңтүсік Егиïåт патшасы Солтүстік Египет патшалығын біржолата бағыíдырып, екі елді біріктірді. Сөйтіп, басына бірінің үстіне бірін қойғандай қосарлы тәжі киді. Египет әміршілсрі перғаундар (фараондар) деп аталды. Египет мемлекетінің алғашқы астанасы Мемфис қаласы болды. Онда елді перғауындар - ақсүйек шонжарлар, патшаның кеңесшілері, әскер басшылары басқарды. Египет дінінің  өзіндік ерекшелігі болды:  олар күн, ай, жер және үй мен жабайы жануарларды (крокодил, арыстан, шибері, сиыр, мысық, сұңқар, жылан) құдайлар деп сенді. Сонымен қатар, өнерде де дінге сенушілік байқалды. Мысалы, Лотос гүлі - мәңгілік пен өмір, жемістілік  символы  деп   санаса.   Адам  денесін  бейнелеу  шартты, схемалы сипатқа ие болды. Бейнеленген адамның тұрысы және қимылы капонды және әлеуметті тұлғасы шартты тұрғыда бейнеленді. Ежелгі Египет фараондарының мүсіндерін бейнелеуде статикалық әрі мәңгілік сипатқа тән жасалды. Адам тұлғасының масштабы әлеуметтік шартты тұрғыда суреттеліп, қимыл-қозғалысы белгілі бір мағынаны білдірді

Әсемдікке құштарлыгы

Ежелгі Египет мүсіндері мен фрескаларының рельефіне қарай адамдардың   әсемдікке      құштарлығы   мен олардың киім үлгілерінің    негізгі түрлерін байқаймыз.

Ранэфера      статусында       ежелгі египеттердің әсемдікке құшатарлығын, бейнелеу тәсілінен байқауға болады: адам тұлғасы сұңғақ, жауырыны кең, белімен мықынын жіңішке әрі бет әлпеті көрікті.Сонымен қатар, қазіргі заманғы сұлулық ұғымындай әйел бейнесі сұңғақ тұлғасымен, пропорциялық шешімімен, әрі нәзік те әсем келбеіті, миндальді көз пішімімен ерекшеленді

•   Киім түсі мен матасы
• Египет, тарихының мәліметтеріне қарағанда, ол кенеп матаның шыққан жері болып саналады.  Ніл өзені арнасында осы талшықты өсімдікті өсіру аса қолайлы болды. 
• Тоқыма өнерінде Египет тоқымашылары өте жоғары  шеберлікке  қол жеткізді. Олар матаның 1см 2  не 84 негізгі, 60 арқау жіп өткізіп тоқыды. 240 м жұқа жіп салмағы 1 гр. ғана ие болды. Тоқымашы өзінің аса сезімталдылығымен осы мата талшығын кезімен емес қолымен ұстап байқап, онан өте жұқа кенеп маталарын тоқыды. Сондықтан Египет кенеп матасы таза жібек матасынан кем түспеді. Осы кенеп матасының жұқалығы соншалықты оның 5 қабатынан адам денесі айқын көрініп тұрды. Кенеп матасының Отаны - Египет болып саналады. Ніл алқабының табиғат жағдайлары осы өсімдіктердің өсуіне қолайлы кенеп матасын тоқуда египет тігіншілерінің шеберлігі жоғары жетістіктерге жетті. Ежелгі Египет кенеп матасының қасиеті біздің осы күнге дейін сақталған мата үлгілерін анықтауға жол береді. Себебі сол кезде шығарылған 1 см  2  осындай матада 84 негізгі және 60 арқау жіп болады екен. 240 см жуқа көре әреу көрінетін мата небәрі 1- ақ грамм шыққан. Тігінші мұндай жіпті тек саусақпен ғана сезетін болған. Бірақ Египеттік кенеп матасының жұқалығы табиғи жібектен кем түспейді. Мұндай матадан тігілген киімді бес қабаттап кисе де адам денесі анық көрінетін болған

Әсіресе  жаңа  патшалық тұсында  тор   секілді   немесе   жылтыр моншақтармен, кестемен зерленген маталар шығара бастады.

Мата бетіне негізінен геометриялық ою-өрнектер жиектеліп салынатын болды. Мата қызыл, көк, жасыл түсті табиғи материалдармен боялды. Кейінірек сары, қоңыр, көкшілтім түстердің түрлі реңктеріне бояды. Киім әзірлеуде кенси, мақта, тері, үлпек секілді материалдар пайдаланылды.

  Киімнің негізгі  турлері мен формасы

Ежелгі патшалық тұсында ер кісілер киім ретінде кенептен немесе теріден әзірленген алжапқышты (схенти) белдеріне байлады: оны Ранэфера мүсінінен байқауға    болады.     Схентидің    бүйір тұсында майда қатпарлар түсірілген.

  Бұл киім түрі фараондар мсн ақсүйектерді қарапайым халықтан ерекшелеп көрсетеді (1а).

Әйелдер денесін орап тұратын көкірек тұсынан тобыққа дейін жететін, иығында баумен бекітілген киім түрлерін пайдаланды.

Бұл киім үлгісі "калазирис" деп аталды. Киім пішімі барлығына бірдей болып, таптық ерекшеліктері тек киім матасының сапасына байланысты ажыратылды (I б).

Орта патшалық  тұсында египеттіктердің киім формасы күрделеніп, көлемі үлғая түседі, бір киім үстінен бірнеше киім киюді дәстүрге айналдырды.Киім силуләті етегіне қарай кеңейе түседі де пирамида бейнесіне ұқсайды. Катиарларды көбірек пайдаланылатын болды.

Әйелдер киімі айтарлықтай өзгерген жоқ, олар тек тығыншақтарды көбірек қолданды. Киім композациясыи дөңгелек пішімді сәнделген жұқа қоңдырмалы жаға (ол шыны моншақ тастармен әсемделген)  толықтырды (1 в,г).

• Жаңа патшалық тұсына  ақсүйектер тегі өз киімдерінде түрлі-түсті маталар мен жұқа, қымбат материалдарды, алтын және эмалды тағыншатармен әшекейленген, қатпарлармен сәнделген киім үлгілерін пайдаланды. Қатпарлар киімнің жеке бөліктеріне қадалып тұрды. Бұл дәуірде киім тігу үшін шеберлер ман екен байқауға болады. Тутанхамон фараоны табыты ішінен ман екен табылғаны соның дәлелі. Сирия елін жаулап алған соң Египеттіктер киімінде өзгерістер ене бастады: екіге бүктелген матаның жоғарғы жағында мойын ойындысын ойып, бұйір түсына қоса тігілген ерлер мен әйелдер калазисін қолданады. Оның үстінен бір немесе бірнеше қатпарлы юбка киді. Иығына жамылғы жамылды,қатпарлар киімге сымбат пен ырғақты айқын форма берді.
• Киім мықын түсында шаршауланып, алдына  қарай
• қайтарылады. Әскер басшылары ежелгі киім үлгілерін: схенти үшбұрышты алжапқыш пен бір иыққа салатын қобылан терісін пайдаланды. Әскерлер алжапқыш,   көкіректеріне   тері   байлады.Қарапайым шаруалар киімдеріне айтарлықтай өзгерістер болған жоқ

•           Әшекей түрлері, бас киімдері мен шаш пішімдері
• Ежелгі Египет патшалығы тұсында киімге қосымша сән беретін, адам өңіне өр беретін әртүрлі құпия мағынасы бар тағыншақтар,тұмарлар пайда болды.Күн секілді шеңберді мойынға тағатын алқы- түсті шынылы моншықтармен, қымбат тастармен, алтын жіппен зерленіп, кестеленді.Аяққа ,білектер кең қолданылады.Күн пішінді алтын алқаны египеттіктер әлемді және санады.Фараондардың бас киімі екі қабатты «атев тәжі» болды, онда үрей- жыланы мен «лашын» символы үстемдік белгісі ретінде саналады, сонымен қатар фараондар бас киім ретінде көбіне «клафт» жолақты мата пайдаланады.

• Фараон әйелі басына лашын бейнесі мен лотос гүлін тақты.Әскер басшылары ойын-сауық уақытында ,сұңқар,өгіз маскаларын бастарына киді.
• Фараон алтын әрі үшбұрышты немесе куб пішінді сақалы оның ерекше күш құдіретін көрсетеді деп санады.
• Египеттіктер аяқтарына палма жапырағы мен папирус терімен жасалған сандал киді.Оның пішіні өте қарапайым әрі ыңғайлы келді.Шешонка ІІ фараоны жерленген жерден алтын сандал табылған.Қазіргі Каир мұражайында Тутанхамен фараонының салмағы 10 кг келетін алтын маскасы табылған (5) бұл бейнеден оның басына киген «клафт» орамалы сары және көк түсті жолақты матадан жасалғанын көреміз, орамал өте ұқыптылықпен әсемдеп басына оралған.Клафит орамалы түсіне қарай оны қолданған адамның қоғамдағы орнын білдіретін болған.Мысалы, сары жолақты-ақсүйектер киді, қызыл жолақты-әскер басшылары, көк түс пен сары жолақты орамалдарды фараондар кигені белгілі.

• Фараон алтын әрі үшбұрышты немесе куб пішінді сақалы оның ерекше күш құдіретін көрсетеді деп санады.
• Египеттіктер аяқтарына палма жапырағы мен папирус терімен жасалған сандал киді.Оның пішіні өте қарапайым әрі ыңғайлы келді.

Қорытынды: Қорыта айтқанда, Ежелгі дүние костюмінің пішімі қарапайымдылығымен , табиғи маталардың сән алуан түрлілігімен, ою-орнектерінің өздеріне тән ерекшеліктерімен айқындала түсті