Cабақтың тақырыбы: "Ыбырай Алтынсарин"

Ы.Алтынсариннің өмірі мен еңбектеріне тоқтала отырып,шығармаларының идеялық мазмұнынына талдау. Білімділік танымын,шығармашылық қабілетін дамыту,тілдік қорын,ізденістерін арттыру.

І. Үй тапсырмасын сұрау

ІІ. “Тауып көр” ойыны. Кестесөз толтыру

ІІІ. Мәтінді оқып, постер қорғау

І V . Ой қозғау “Тауып көр”

• Қорытынды

Й

Ы

Н

З

И

Р

И

О

А

С

Н

Е

А

Б

Я

М

С

Қ

С

Қ

Л

Ы

А

А

Т

Х

Р

Р

Т

А

Ы

Т

А

Ы

1.Ныс анбай Жаманқұлұлы қай жерде, қай жылы дүниеге келді?

2.Нысанбай жырау есімі , ақындығы қай жылы жаңғыра бастады?

3.Ақынның асыл мұрасын ата.Ол жырда қандай тарихи кезең суреттеледі?

4.Қандай оқиғаларды жырға арқау етеді?

5.Нысанбай жырау жырда Кеңесары,Наурызбай бейнелерімен қатар қай батаырларды жырға арқау етеді?

6.Қасымұлы бастаған көтерілісті ең алғаш ғылыми негізде жазған Ғалым тарихшы кім?

7.Үлы жазушы М.Әуезов Нысанбай жырауға қандай баға берген?

8.Нысанбай жырау кімдермен айтысқан?

• Жаздың әдемі бір күнінде бір кісі өзінің баласымен бақшаға барып, екеуі егілген ағаштарды көреді.Ағаштарға қарап тұрып баласы әкесінен былай деп сұрайды: “Мына ағаш неліктен тіп-тік, ана біреуі неге қисық біткен ?”

Екі кісі жаздың бір әдемі күнінде сарайға шығып,бір ағаштың қасынан өтіп келе жатқанда, көкек шақырды дейді. Біреуі тұрып айтты:

- Көкек тегін құс емес,ол мені көріп шақырғанын ырым еттім,маған ұзамай -ақ дәулет жолығады екен,-деді. Қасындағысы айтты:

-Көкек саған шақырған жоқ, маған шақырды, дәулетке мен жолығамын,-деді.

Әуелгісі айтты:

-Сен итке не қылған дәулет?!

Оған қарсы екіншісі:

-Мен ит емес, сен ит!-деп екеуі ұрсысып, төбелесіп,екеуінің де аузы-мұрны қан болды. Мұнан соң екеуі де дәрігерге келіп,жараларын емдетіп отырып, ұрсыстың неден басталғанын айтты. Сонда дәрігер:

-Ей , ақылсыздар,ол көкек сендер ұшін емес, мен үшін шақырған екен, көкек шақырмаса , сендер төбелеспес едіңдер,төбелес болмаса, сендер жаралы болып ,мен емдеп,ақы алып , олжа таппас едім,-деді

Қарға ұшып жүргенде жерде қозғалып кетіп бара жатқан құртты көріп, тұмсығымен тістеп алып ұшып кетті.Құрт байғұс істің жаманға айналғанын біліп:

-Ей ,қарға батыр, әке-шешеңді де көріп едім,асқан жақсы құстар еді,-деді.

Қарға тәуір көріп, тұмсығымен «уһ» деді,

-Апа, ағаларыңды да білуші едім,-дедеі құрт.

Қарға тағы «уһ» деді.

-Бірақ соның бәрі сенен жақсы емес еді,-деді.

Сонда қарға масаттанып, «қарқ» дегенде, аузы ашылып құрт жерге түсіп кетеді.

Үш кісі құс аулап,жалғыз үйрек атып алады.Кешке бір жерге келіп отырып, «Бұл үйректі үшеуіміз жеп тоймаймыз, біреуімізге ғана жетеді»,- деп келісімге келе алмай отырады. Іштеріндегі бір қу жігіт:

-Оған ақыл табылды,үйректі пісіріп жауып қоялық та,үшеуіміз де жатып ұйықталық,қайсымыз жақсы түс көрсек, сол үйректі жесін,-деді.

Осыған келісіп,үйректі пісіріп ұйқыға жатады.

Түнде жаңағы қу тұрып, үйректі жеп қояды.

Ертесі жолдастарымен бірдей тұрып қу сұрады:

-Қандай түс көрдіңдер,-дейді.

-Мен ақбоз атқа мініп,алтын тәж киіп,көкте ұшып жүр екенмін.

Екіншісі:

Мен ұшпаққа кіріп,хор қыздары маған қызмет етіп жүр екен.

-Сонда қу айтты:

-Екеуіңдікі де рас,мен түсімде сендерге қарап тұр едім,бірің патша болып,көкке ұшып кеткен соң, енді бірің ұшпаққа кіріп кеткен соң, бір үйрекке бола қайтып келіп жатар деймісің деп,үйректі мен жеп қойдым,-дейді.

Жақсы...келеді,

Жаман ...келеді.

Түйедей ... бергенше,

Түймедей... берсін.

Қылыш ...бітер,

Тіл ...бітпес.

Ісің ақ болса,құдайың... болар.

Білмеген...тұтылар,білген... құтылар.

Өнерлі өлмес, өнерсіз ...

1. «Қазақ хрестоматиясы» қазақ білімі үшін не берді?

2.Ыбырай Алтынсариннің қазақ даласында ағартушы ғалым болып қалыптасуына не себеп болды деп ойлайсың?

3.Ы.Алтынсарин шығармаларында табиғат лирикасының ерекшелігі қандай?

4.Ы.Алтынсарин еңбегінің мәні,қазақ әдебиетіндегі алар орны,бағасы қандай деп ойлайсыңдар?