«Баланы жеке т?л?а ретінде ?алыптастыруда?ы ?леуметтік педагогты? ?ызметі»

Тақырыбы:

«Баланы жеке тұлға ретінде қалыптастырудағы әлеуметтік педагогтың қызметі»

Мақсаты: Жалпы білім беру мекемелеріндегі баланы жеке тұлға ретінде қалыптастыруда әлеуметтік педагогтың қызметін айқындау. Отбасы тәрбиесі және сабақтан тыс іс-шаралардың баланы әлеу-меттендірудегі маңыздылығын ұсыну.

«Баланы тәрбиелеудегі мақсат – тәрбиешінің

дәл өзіндей етіп шығару емес, келешек өз заманына лайық етіп шығару».

М.Жұмабаев

Елбасы Н.Назарбаевтың «Қазақстан Республикасының болашағы - қоғамның идеялық бірлігінде, еңбегінде «Біз құрып жатқан қоғамның ең жоғарғы құндылығы - адам, бүкіл өзгерістердің бәрі сол үшін, соның игілігі үшін жасалып жатыр», - деп, көрсетілген. Ендеше, оқушының өз өмір жолын таңдай білу қабілетін дамытуда - оқушылардың өмірлік ұстанымын , адам өміріндегі ең жоғарғы құндылық екенін санаға сіңіруде, кәсіби бағдар беруде оларды тәрбиелеу мен әлеуметтендірудің маңызы зор болып табылады.

• .

Әлеуметтік педагогтың қызметі:

Оқушылардың әлеуметтік ортада қалыптастып, бейімделуіне әлеуметтік педагог зор ықпал етеді. Әлеуметтік қалыптасу адам мен ортаның өзара әрекеттестігінің стихиялы түрдегі нәтижесі емес, мұнда әлеуметтік тәрбиеге ерекше орын беріледі. Бұл шынтуайтқа келгенде тәрбиешінің тәрбиеленушімен қарым-қатынаста қатысты арнайы жағдайларды жасауға бағытталған іс-әрекеті.

Әлеуметтену адамның әрбір өмірлік кезеңдеріне қарай өзіндік ерекшелікпен жүзеге асырылады. Ол кезеңдер: балалық шақ, жастық шақ, ересектік шақ, қарттық шақ. Әлеуметтену үдерісін жүзеге асырудың маңызды институты ретінде отбасымен білім беру мекемелері ерекше маңыды рол атқарады. Мектеп пен мектепке дейінгі жастағы балалардағы әлеуметтену әрекетінің мазмұны мен түрлері бірізді өзгеріп отырады. Әлеуметтену үдерісі, әсіресе, жасөспірімдік және жастық шақта айқын, өте қарқынды өтеді. Бұл кезде олар қоғам талаптарына бейімделуіне жұмыстар, жастар арасындағы өзіндік мәдениет, қарым-қатынас стильдері әсер етеді.

Адамның өмірлік кезеңдері

-

БАЛАЛЫҚ ШАҚ

ЖАСТЫҚ ШАҚ

ЕРЕСЕКТІК ШАҚ

Әлеуметтік педагог - социумның «әлеуметтік диагнозын» қою барысында оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктерін, олардың қабілетін, қызығушылығын зерттейді. Ресми емес ұйымдардың балалар мен жасөспірімдерге тигізетін оңды және теріс ықпалдарын анықтайды. Ол психологиялық, медициналық, құқықтық, адамгершілік – этикалық және басқа да сипаттағы проблемаларды шешуге көмектеседі. Қоғам мен отбасы, бала тұлғасы жүйесіндегі аралық келістіруші бола отырып, тәрбиеленушінің шынайы өмірге қалыптасуына, балалар мен ересектер арасындағы гуманистік, рухани адамгершілік қарым-қатынастарға ықпал етеді.

Мектепте әлеуметтік педагогтар отбасы жағдайына байланысты әлеуметтік мәртебеге ие оқушыларды тәрбиелеу мен әлеуметтендіру үдерісін іске асыруда көптеп еңбек етуі қажет. Ең алдымен, оқушыны тәрбиелеу – оның кішкентай күнінен басталып, адамның болашақ өміріне үлкен әсер тигізеді. Тұлғаны тәрбиелеуде әлеуметтік институттардың маңыздылығы зор. Әлеуметтік тәрбие беру институттарына: отбасы, аула, бала-бақша, мектеп және тағы басқа әлеуметтік орталар жатады. Ал, әлеуметтендіруге бағытталған тәрбиенің басты мақсаты – тұлғаның бойына сол қоғамның құндылықтарын қалыптастыру қажет болады. Барлық оқушыны әлеуметтендіру мен тәрбиелеуде негізгі бағыты жүргізілгенімен де әлеуметтік педагог әлеуметтік мәртебеге ие оқушыларды рухани түрде демеу жасап,олардың психологиялық ерекшеліктерінде есте ұстауы қажет.

• Тұлғаны әлеуметтендіру - мәдени элементтерді түсіндіру, мұраттар мен құндылықты игеру негізінде жеке тұлға қасиеттерін қалыптастыру.
• Құндылық - тәрбие мен оқытудағы адамгершілікке бағытталған мұраттар. Оларға шындық, қайырымдылық, ізгілік, еркіндік, махаббат, шығармашылық жатады.

Әлеуметтендіру үдерісінің тиімді жүзеге асырылуы адам қоғамға өзін бейімдей алғанда ғана болады. Ал егер адам қоғам өзгерістеріне сай пайда болған жаңа талаптарға сәйкес бейімделе алмаса, онда ол әлеуметтенудің құрбаны болады.

Сонымен қатар, адам қолайсыз жағдайлардың да құрбаны болуы мүмкін. Мысалы, ата-анасы ішімдікке салынып кеткен отбасыдағы балалар, медициналық қателіктің нәтижесі, экологиялық орта және тағы басқада да баланың қалыптасуына оның әлеуметтендірудің құрбаны екендігін көрсетеді.

Мектеп жасына дейінгі кезеңде аурушаңдық, рухани соққы алуы, отбасындағы жоқшылық, кедейшілік те кейде әлеуметтік ауытқуға алып келеді. Бастауыш мектеп жасында ата-анасының ішімдікке салынуы, өгей әке мен шешенің болуы, тәрбиеде дұрыс қамқорлықтың болмауы баланың тілінің дұрыс дамымауына әкеліп соқтырады.

Сондай-ақ, ата-аналардың ажырасуы, мұғалімнің қатал қарым-қатынасы бала дамуында, яғни әлеументтенуде үлкен рөл ойнайды.

Сонымен, біз баланы тәрбиелеу мен білім беруде аса мұқият болып, тәрбиенің гумандық бағытының негізгі принциптерін бірізді де жүйелі жүзеге асырылуына байланысты болады (ролик көрсету).

Ата-ананы ң ажырасуы немесе бөлек тұру баланың әлеуметтенуіне кері әсер етеді.

ТҰҚЫМҚУА-ЛАУШЫЛЫҚ

БАЛАНЫ ЖЕКЕ ТҰЛҒА

ЕТІП ТӘРБИЕЛЕУДЕ ӘСЕР ЕТУШІ ФАКТОРЛАР

ОТБАСЫ

ТӘРБИЕ

Әлеуметтік педагог отбасына қажет, себебі қазіргі кезде мектеп тек білім берумен шектеледі. Ал ата-аналардың 2/3 бөлігі балаға тәрбие беруде қиындықтарына төзе алмайды. Әлеуметтік педагогтың отбасымен жұмысын қарастырмас бұрын, отбасының типтерін анықтап алған жөн.

Көпбалалы отбасы

Аз балалы отбасы

Қолайсызотбасы

Жас отбасы

Отбасы типтері

Аралас,

некесіз отбасы

Бала асырап алған отбасы

Толық емес отбасы

Анасы-әкесі қайтыс болған отбасы

Дистантты отбасы

Проблемалы отбасы

Аралас ұлтты отбасы

Әлеуметтік педагог отбасымен жұмыс барысында:

• Ауру және мүгедек балалар,;
• Кексе ата-ана, мүгедек ата-ана, зейнеткерлер,
• Қаңғыбас баллар;
• Толық емес отбасылар т.б. сияқты факторларды ескереді.
• Әлеуметтік педагогтың отбасымен жұмыс жасау кезінде ең басты міндеті - әлеуметтік педагог отбасын танып болғаннан соң, отбасы мүшелерінің арасындағы қарым-қатынасты анықтап алу педагогқа баланың отбасындаы орнын анықтауға мүмкіндік береді. Отбасын танып, зерттеп білгеннен кейін педагогтың алдын отбасы мүшелерінің арасында жаңа қарым-қатынастар орнату мәселесі тұрады.

- халықтық педагогика дәстүрлері негізінде әлеуметтік педагог пен ата-аналардың бірлесе әрекет ету бағдарламасын жасау;

- халықтық педагогика дәстүрлері негізінде әлеуметтік педагог пен ата-аналардың бірлесе әрекет ету бағдарламасын жасау;

- халықтық педагогика дәстүрлері негізінде әлеуметтік педагог пен ата-аналардың бірлесе әрекет ету бағдарламасын жасау;

- халықтық педагогика дәстүрлері негізінде әлеуметтік педагог пен ата-аналардың бірлесе әрекет ету бағдарламасын жасау;

өз балалары мен сынып оқушыларын тәрбиелеуге қажетті ата-аналардың адамгершілік әлеуметтік мүмкіндіктер принципіне қарай отбасыларын топтарға бөлу;

өз балалары мен сынып оқушыларын тәрбиелеуде этнопедагогикалық мүмкіндіктерін анықтау мақсатында отбасы мен туысқандарын зерттеу.

өзара тәрбие қызметіндегі ағымдағы және ақырғы нәтижелерді зерттеу

халықтық педагогика дәстүрлері негізінде әлеуметтік педагог пен ата-аналардың бірлесе әрекет ету бағдарламасын жасау

Әлеуметтік педагогтың отбасымен өзара бірлесе әрекет етуін ұйымдастыруы:

баланың отбасын зерттеу, оның өмір сүру қағидаларын, көпқұрылымдығын, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін, рухани құндылықтарын, тәрбие мүмкіндіктерін, оқушының ата-аналарымен қарым-қатынасын терең түсіну;

Әлеуметтік педагог төмендегі ережелерді сақтау тиіс:

- ата-аналар мен балалар өзін зерттеу объектісі ретінде сезінбеуі тиіс;

- зерттеу мақсаты, жоспарлы, үздіксіз және жүйелі жүргізілуі тиіс;

- зерттеу әдістері халықтық дәстүрлі тәрбие әдістерімен байланысты болуы тиіс;

• психологиялық, педагогикалық әдістер әртүрлі, санқилы және кешенді пайдалануы тиіс.

Мектептегі әлеуметтік педагог өзінде есепте тұрған оқушылардың отбасына әлеуметтік зерттеу жұмыстарын жүргізеді, сынып жетекшісінен оқушының отбасы туралы мәлімет жинап, оқушының отбасының әлеуметтік құжаты (паспорты) толтырып қояды.

___сынып оқушысы_______________________________________________________

ОТБАСЫНА АРНАЛҒАН ӘЛЕУМЕТТІК КАРТАСЫ

• Отбасы мүшелері:
• Отбасының статусы:_____________________________________________ ________________
• Отбасының тұрмыстық жағдайы:_________________________________________________________
• Отбасының материалдық қамтамасыз етілуі:_______________________________________________

_____________________________________________________________________________________

• Отбасының көршілермен қарым-қатынасы: ________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

• Отбасының діни ерекшеліктері: _________________________________________________________
• Отбасы мүшелерінің өзара қарым-қатынасы: ______________________________________________

_____________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

• Бос уақытын ұйымдастырылуы:__________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________

• Баланың отбасындағы ролі:_____________________________________________________________
• Отбасында бала тәрбиеленуі стилі және отбасыдағы реаблитациялық бағдарламаның нұсқасын қарастыру :
• Баланың күн тәртібі: _____________________________________________ ______________________
• Ата-анамен баланың бірге уақыт өткізуі: ________________________ _________________________

_____________________________________________________________________________________

• Қарым-қатынасының формасы: ________________________ ___________ _______________________

_____________________________________________________ __________ ______________________

• Бос уақыттарын бірге ұйымдастыруы (кітап оқу, үйірмелерге баруы) __________________________

_______________________________________________________________ ______________________

• Баланың арманы: ________________________________________________ ______________________
• Достары кімдер? ________________________________________________ _______________________
• Сыныптастарымен қарым-қатынасы: _______________________________ ______________________
• Баланың денсаулығы: ____________________________________________ ______________________
• Сендіру және дәлелдеу әдістері арқылы, баламен сұхбат жүргізу: (қоғамдық жат әрекеттерден аулақ болу арқылы жақсы жетістіктерге жетуіне көз жеткіздіру )___________

___________________________________________________________________________________________

• Отбасыға жалпы әлеуметттік-психологиялық мінездеме _______________________________

_____________________________________________________________________________________

Әлеуметтік педагог:

Сынып жетекшісі:

Отбасына әлеуметтік кеңес беруді ұйымдастыру

Мектепте әлеуметтік педагогтар педагог-психолог мамандарымен, сынып жетекшілермен, әкімшілік құрамымен және ата-аналармен тығыз байланыста қызмет атқарады. Яғни, олармен оқушылардың құжаттарын тағайындауда, олардың әлеуметтік мұқтаждығына көмек беруде және оқушылардың ішкітұлғалық, тұлға аралық шиеленісті жағдайлар туындағанда, оқушы мен педагог арасында кикілжің пайда болғанда әлеуметтік педагогпен бірлесе жұмыс жүргізеді. Осы кезеңде, әлеуметтік педагогта кеңес беру журналының 2 түрі болуы тиіс. Біріншісі, сынып жетекшіге, оқушыға, пән мұғалімдеріне арналған кеңес беру, ал екіншісі ата-аналарға арналған кеңес беру журналы тіркеліп отыруы қажет. Алғашқы беті мектеп директоры бекіткен, тігіліп мөр басылған болуы шарт.

КЕҢЕС БЕРУ ЖУРНАЛЫ (сынып жетекшіге, пән мұғалімдеріне және оқушыға)

№

Кеңес алушының аты-жөні

1

Лауаз-ымы

Жандосов Таңат

Отбасы-ның

түрі,

бала саны

Оқушы

Отбасы-лық әлеумет-тік-материал-дық жағдайы, хал-ахуалы

әкесі мен анасы ажырасқан, әкесімен өгей анасының қолында тұрады, отбасыда 3 бала

Туындаған мәселе

Орта деңгейде, отбасыда әкесі, өгей анасы, әжесі, 2 қарындасы және өзі тұрады

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқушы мектепке оқу жылының ортасында келіп, әлеуметтік ортаға бейімделуінде, бірқатар қиындық туындауда

Берілген кеңес

Топарасында дау-дамай тудырмауға көмектесу, бақылау, әңгімілесу, сауалнама және сурет салғызу

Нәтижесі

Оқушының әлеуметтік ортада бейімделуіне топпен, психологпен бірлесе тренингтар өткізу, оқушының жаңа орта өзін ыңғайлы сезінуіне көмектесу

Бір апта бақылау, екінші аптада оқушы-ның ортада өзін еркін сезінуін байқау, оқушылармен достық қарым-қатынасқа түскендігін анықтау. Сынып жетекшісімен сөйлесу

АТА-АНАҒА КЕҢЕС БЕРУ ЖУРНАЛЫ

№

Күні, айы,жылы, уақыты

Ата-ананың аты-жөні

Оқушының аты-жөні

Сыныбы

Отбасылық жағдайы, бала саны

Қай тақырыпта кеңес берілуі

Ескертпе

Қолы

Әлеуметтік педагогтың отбасымен жұмысының негізігі бағыттары

• ата-аналарды ағарту және кеңес беру; жайсыз отбасыларын диагностикалау және патронажға алу; жеке бейәлеуметтік топтарға басқа бағдар беру және оларды «бұзу» жөніндегі жұмыс; жаңа рольдерге бейімделуге көмектесу; қызметтің қанағаттанарлық салаларын табуға көмектесу; жас отбасыларына кеңес беру; кәсіби бағдар алуға көмектесу; топтық, отбасылық сауықтыру ұйымдастыру; жалғызбасты адамдарға көмек беруді ұйымдатыру; үйінде және арнайы мекемелерде әлеуметтік назарды талап ететін адамдарды анықату; микросоциумда қария адамдардың белсенділік көрсетуі және олардың мүдделерін қанағаттандыру үшін жағдай жасау.
• ата-аналарды ағарту және кеңес беру;
• жайсыз отбасыларын диагностикалау және патронажға алу;
• жеке бейәлеуметтік топтарға басқа бағдар беру және оларды «бұзу» жөніндегі жұмыс;
• жаңа рольдерге бейімделуге көмектесу;
• қызметтің қанағаттанарлық салаларын табуға көмектесу;
• жас отбасыларына кеңес беру;
• кәсіби бағдар алуға көмектесу;
• топтық, отбасылық сауықтыру ұйымдастыру;
• жалғызбасты адамдарға көмек беруді ұйымдатыру;
• үйінде және арнайы мекемелерде әлеуметтік назарды талап ететін адамдарды анықату;
• микросоциумда қария адамдардың белсенділік көрсетуі және олардың мүдделерін қанағаттандыру үшін жағдай жасау.

Әлеуметтік кеңес берудің түрлі әдістері мен тәсілдері бар. Солардың арасынан: қадағалау, тестілеу, көндіру, сендіру, хабарлау, кіші тренинг және басқаларын атап өтуге болады.

Әлеуметтік педагогикалық кеңес беру мыналар болып табылады:

• өмірлік қамту саласында: еңбекпен қамтылуы, жеңілдіктерді белгілеу, жәрдемақы, мүгедектік, дағдарыс жағдайындағы материалдық көмектер; тұрмыс жағдайы саласында: қажетті жиһаздармен және тұрмыстық техникамен қамтамасыз ету т.б. отбасы денсаулығы саласында: балалар мен ересектердің созылмалы, қатты ауруларын тексеріп анықтау және емдеу, салауатты өмір салтыпен өмір сүруге дағдыландыру, аурулардың алдын алу, балаларға нашақорлықтан аулақ болуға көмектесу; рухани және моральдық хал-ахуал саласында : ішімдікке бой ұрудан құтылу, отбасының дәстүрлері мен тұрғылықты сақтау, отбасы мүшелерінің құнды бағдарларын қолдау; бала тәрбиесі саласында: мектепке үйрену мәселесін шешу; мінез-құлық ауытқушылғын анықтау және оны түзету: психологиялық, тіл дамыту, психотерапиялық, заңгерлік көмек көрсету, тіл дамыту, педагогикалық хабарсыздықты, сапасыздықты, дәрменсіздікті болдырмау; отбасының ішкі және сыртқы қатынастары саласында: бұрынғы немесе жаңа жақсы әлеуметтік байланыстарды қалпына келтіру, араздықты жоюға көмектесу, бала-ата-ана және ерлі зайыпты қарым-қатынастарын реттеу және т.б.
• өмірлік қамту саласында: еңбекпен қамтылуы, жеңілдіктерді белгілеу, жәрдемақы, мүгедектік, дағдарыс жағдайындағы материалдық көмектер;
• тұрмыс жағдайы саласында: қажетті жиһаздармен және тұрмыстық техникамен қамтамасыз ету т.б.
• отбасы денсаулығы саласында: балалар мен ересектердің созылмалы, қатты ауруларын тексеріп анықтау және емдеу, салауатты өмір салтыпен өмір сүруге дағдыландыру, аурулардың алдын алу, балаларға нашақорлықтан аулақ болуға көмектесу;
• рухани және моральдық хал-ахуал саласында : ішімдікке бой ұрудан құтылу, отбасының дәстүрлері мен тұрғылықты сақтау, отбасы мүшелерінің құнды бағдарларын қолдау;
• бала тәрбиесі саласында: мектепке үйрену мәселесін шешу; мінез-құлық ауытқушылғын анықтау және оны түзету: психологиялық, тіл дамыту, психотерапиялық, заңгерлік көмек көрсету, тіл дамыту, педагогикалық хабарсыздықты, сапасыздықты, дәрменсіздікті болдырмау;
• отбасының ішкі және сыртқы қатынастары саласында: бұрынғы немесе жаңа жақсы әлеуметтік байланыстарды қалпына келтіру, араздықты жоюға көмектесу, бала-ата-ана және ерлі зайыпты қарым-қатынастарын реттеу және т.б.

Мектепте әлеуметтік педагогтар мен педагог-психологтар әлеуметтік мәртебеге ие оқушыларды тәрбиелеу мен әлеуметтендіруді дамыту жүйесі

- Бааның жанын түсіну, қарым-қатынас деңгейін анықтау;

- Баланың кәсіпті таңдауда еркіндігін қолдау, яғни баланың педагогпен көзқарасы сай келмесе, баланың шешімін сыйлау;

- Баланың әлеуметтік ортасын анықтай отырып, оның тұлға болып қалыптасуын және дамуын әлеуметтік тұрғыдан қолдау.

- Баланың отбасындағы әлеуметтік мәртебесін анықтай отырып, оның әлеуметтік жағдайында болған келеңсіздіктерге қолдау көрсету;

- Оқушылармен сыныптан тыс және дәстүрлі емес іс-шаралар ұйымдастыру. Оқушы сабақта тек сол пәнге ғана көңіл бөліп отырады. Ал қоғамдық іс-шараларға қатыса отырып, ол өзінің тұлғалық қырын көрсетеді.

Әлеуметтік педагог осындай іс-шараларды атқара отырып, мектепте оқушыларды қоғамда жеке тұлға болып қалыптасуына зор мүмкіндік жасайды.