Рабочая программа по истории и культуре Башкортостана

Аңлатмалы яҙыу.

 Уҡытыу башҡорт   телендә  алып  барылған  мәктәптәрҙең  6- сы  класс  өсөн «Башҡортостан тарихы һәм мәҙәниәте» предметының эш программаһы.

Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған уҡытыу башҡорт телендә алып барылған мәктәптәр өсөн Башҡорт мәҙәниәте дәресенән программалар (1-10 – сы кластар өсөн), Төҙөүселәре:И. Д. Бураҡаев, М. С. Бураҡаева, М. Б. Юлмөхәмәтов. Өфө:Китап, 2011 нигеҙендә төҙөлгән.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:

• «Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;

• Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы;

• «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы;

• Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.

Уҡытыу предметының дөйөм характеристикаһы

Уҡыу предметы, халыҡ педагогикаһы нигеҙендә белем һәм тәрбиә биреүҙе системаға һалып, махсус программа буйынса алып барыла. Шул уҡ ваҡытта был предмет һәр баланың шәхси үҙенсәлеген дә, башҡорт халҡының милли үҙенсәлеген дә күҙҙә тотоп, тәрбиә мәсьәләһенә айырым иғтибар итеү мотлаҡ. Халыҡ педагогикаһы — кешелек донъяһы барлыҡҡа килгәндә үк тыуған ғилем. Һәр заман үҙе туплаған аҡыл, тәжрибә нигеҙендә үҙен алмаштырасаҡ быуынды һәйбәтерәк, зиһенлерәк, аңлыраҡ, юғарыраҡ зауыҡлы итеп тәрбиәләргә тырышҡан, уның өсөн бөтөн көсөн, белемен, тәжрибәһен һалған. Ошо нигеҙҙә уҡыу предметы программаһы төҙөлгән.

Уҡытыу предметының тотҡан урыны

Башҡортостан Республикаһы  Мәғариф министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа Муллаҡай ауылының төп дөйөм белем биреү мәктәбе муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учреждениеhының “ уҡыу планына” ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

Эш программаһы 1 йылға тәғәйенләнә, дәрестәр 35 сәғәткә бүленгән, аҙнаға 1 сәғәт үткәрелә.

Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе:

1. Мәҙәниәт. Рухи һәм матди мәҙәниәт тураһында төшөнсә биреү, тәбиғәткә мөнәсәбәт мәҙәниәтлелектең төп билдәһе икәнлеген, тәбиғәт һәм кеше йәшәйеше айырылғыһыҙ булыуын асыҡлау.

II. Рухи һәм матди мәҙәниәт. Рухи һәм матди мәҙәниәт айырылғыһыҙ булыуын, нағыш фәлсәфәһе серҙәренә өйрәтеү, башҡорттарҙа рухи азатлыҡҡа ынтылыштың асылы нимәлә икәнлеген асыҡлау.

III. Рухи тәрбиә юллдары. Был бүлектә тәртипкә нығырак иғтибар бирелә. Башҡорт халҡының ауыҙ – тел ижады: мәҡәлдәр, һынамыштар, әйтемдәр, йомаҡтар, йырҙарҙың, такмаҡтарҙың, уйындарҙың, әкиәттәрҙең тәрбиәүи әһәмиәте менән таныштырыу. Уйындар, бейеуҙәр, такмактар өйрәнеү. Электрон дәреслек ҡулланыу.

IV. Башҡортостанда белем биреү һәм тәрбиә усаҡтары. Тәүге мәктәптәр, тәүге дәреслектәр, уҡытыусылар, халыҡ мәғарифы үҫеше тураһында өйрәнеү, ерле материал ҡүлланыу. Мәктәп музейынын “Белем усағым” бүлегенә экскурсия үткәреү.

V. Башҡортостанда мәҙәниәт торошо. Мәҙәниәт тураһында Башҡортостан республикаһы законы тураһында әңгәмәләшеү, “Әгәр мин депутат булһам,…”, “Әгәр мин ауыл хакимиәте етәксеһе булһам,…”, кеүегерәк темаларға әңгәмәләр үткәреү.

VI. Дин тураһында төшөнсә. Донъя тарихындағы һәм бөгөнгө дини йүнәлештәр, зороастризм, буддизм, христианлыҡ, ислам тураһында төшөнсә биреү. Башҡорттарҙың боронғо дине, дин һәм бөгөнгө Башҡортостандағы оҡшашлыҡтар һәм айырмалыҡтарын асыҡлау. Мәсеткә экскурсия, ауыл иман хатибы менән осрашыу бик әһәмиәтле буласаҡ. Заман үҙгәргән һайын диндең үҙгәреше тураһында асыҡлау дәресте ҡыҙыҡлыраҡ үткәреүҙә ҙур ярзам итәсәк.

VII. Башҡорттарҙа күҙәтеүсәнлек һәм ғилем Йолаларҙа ғилми фекерләү сағылышы. Башҡорт халыҡ медицинаһы. Дарыу үләндәре, дауалау ысулдары менән танышыу, тәбиғәткә экскурсияға сығыу. Ауылыбыҙ инәйҙәре менән осрашыу. «Урал батыр» эпосында ғилем, боронғо башҡорттарҙа дары яһау ысулы менән танышыу. Зачет «Дин, башҡорттарҙа күҙәтеүсәнлек һәм ғилем» темаһына йомғаҡлау дәресе үткәреү.

VIII. Матди байлыҡ . Башҡорттар йәшәгән төбәктәрҙә табылған археологик ҡомартҡылар. Боронғо ҡалалар, ҡасабалар, кәшәнәләр, боронғо рухи һәм матди мәҙәниәтте өйрәнеүҙең әһәмиәтен асыҡлау. Видео фильм ҡарау.

IX. Халыҡ мәғарифе үҫеше. Халыҡ мәғарифе үҫеше менән танышыу.Күренекле шәхестәр менән танышыу, улар тураһында мәғлүмәт туплау.

Х. Башҡортостан күп милләтле республика. Башҡорттар. Башҡортостанда йәшәүсе башҡа милләт вәкилдәренең милли ойошмалары менән танышыу, Дуҫлыҡ байрамы үткәреү.

Тематик план

Уҡыу йылы аҙағына планлаштырылған һөҙөмтәләр.

6 – сы классты тамамлаған уҡыусы:

• Мөһим талаптарҙың береһе –рухи һәм матди мәҙәниәт төшөнсәһен аңларға тейеш.

• Уҡыусылар башҡорт халҡының тарихы, мәҙәниәте менән танышырға.

• Донъяла төрлө телдә һөйләшеүсе генә түгел, ә йәшәйеше менән дә айырылып торған бик күп милләттәр барлығын,

• Тәбиғәт-Тәңре өсөн уларҙың бөтөнөһөнөң дә тиң булыуын, береһенең дә артыҡ та, кәм дә түгеллеген,

• Рәсәй илендә йәшәүселәр Рәсәй иле, республикабыҙҙа йәшәүселәр Башҡортостан Республикаһы Законына ярашлы ла тиң хоҡуҡлы булыуҙарын аңларға.

• Һәр милләттең үҙ мәҙәниәтен, телен, традицияһын, тимәк, үҙен һаҡларға хоҡуғы барлығын белергә һәм зиһененә һеңдерергә тейеш.

Төп һәм өҫтәлмә әҙәбиәт

• Башҡорт мәҙәниәте: 6 синыф/ И.Д.Бураҡаев, М.С.Бураҡаева, М.Б.Юлмөхәмәтов.- Өфө:Китап, 2012.

- «Башҡортостан уҡытыусыһы», «Йәншишмә», «Аҡбуҙат», «Аманат», «Йәшлек» гәзит-журналдары.

- Ял минуттары өсөн күнегеүҙәр. Методик ҡулланма. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008

- Башҡорт халыҡ йырҙары, йыр – риүәйәттәре

- Тормош һабаҡтары М.С. Бураҡаев, 2011

- Бала – сағаның уйын фольклоры Ә. Сөләймәнов, 2007

Электрон дәреслектәр:

• Электрон дәреслек “Башҡорт мәҙәниәте” - Өфө: Мәғариф министрлығы, 2010.

• Электрон дәреслек “Музыка” – Өфө: Мәғариф министрлығы, 2010.

- Презентациялар.

Интернет – ресурстар:

- Инфо урок.ру,

- Педсовет. ру

- www/kb.ru.

Материаль-техник ҡулланмалар

телевизор;

Аудио-видеомагнитофон.

Видео – таҫмалар:

1. Вәлиди – Туған.

2.Башҡортостан Респубдикаһының символдары

3.Башҡорт халыҡ йырҙары

4. Арҡайым

5..Шәжәрә байрамы

6.Башҡорттар

Календарь –тематик планлаштырыу

6