Берілген схема бойыншы «?ыз Жібек» жырыны? мазм?нына о?ушыларды? ?здеріне шолу жасатамын.
- «?ыз Жібек» жыры е? ал?аш рет ?ашан ж?не ?ай жерде, ?андай баспада басылып шы?ты?
- «?ыз Жібек» жыры ауыз ?дебиетіні? ?ай т?ріне жатады?
- Лиро-эпосты? жырларды? батырлар жырынан ?андай айырмашылы?тары бар еді?
Лиро-эпосты? я?ни махаббат жырларында негізінен батырлы?, ерлікті жырлаудан г?рі, екі жасты? арасында?ы шынайы махаббат, халы?ты? ?дет-??рпы , салт-д?ст?рі к?бірек суреттеледі екен. «?ыз Жібек» жыры да солардан кенде емес. Олай болса б?гін біз «?ыз Жібек» жырында кездесетін салт-д?ст?рлерге, ?дет-??рыптар?а то?таламыз.
Д?птерлері?ді ашып, к?н ретін, та?ырыпты жазып ?ойы?дар:
«?ыз Жібек» жырында?ы салт-д?ст?рлер
- ?ане, кім айтады, балалар, «?ыз Жібек» жырын о?ып отыр?анда сендер ?андай салт-д?ст?рлерді кездестірді?дер?
( О?ушыларды? ойын ты?даймын)
- Енді мен тап?ан салт-д?ст?р, ?дет-??рып т?рлеріне назар салайы?:
(Наурыз бата, шілдеханада берілетін бата, дастар?анда ас ?айыр?анда берілетін бата, беташарда берілетін бата,?ыз бала?а, ?л бала?а берілетін бата, жа?а ай?а берілетін бата, ал?ыс батасы, т.б.)
Енді балалар, ?азір мен сендерге батаны? ал?аш?ы жолын беремін, сендер соны ауызша ары ?арай ?здері? ойдан шы?арып жал?астырасы?дар.
- « Батамен ел к?герер» деп халы? бекер айтпа?ан.
Балалар, кеше мен интернеттен «?ыз Жібек» фильмі, «?ыз Жібек» жыры туралы ?осымша материалдар немесе деректер бар ма екен деп іздестіріп отыр едім, «М?дени жа?алы?. ?аза?станда халы? эпосы «?ыз Жібекті?» б?рын белгісіз болып келген ?зінділері, я?ни фрагменттері табылды» деген хабарламаны о?ыдым. Онда Батыс ?аза?стан жеріндегі Сайлау деген кісі «?ыз Жібек» жырыны? бізге белгісіз ?зінділерін (фрагменттерін) білетіндігі, оны кішкентай к?нінде ?йіне келген ?она?тан естіп, есінде са?та?анды?ы ж?не осы ?зінді енгізілген жыр н?с?асы жа?ын уа?ытта «Орал ??іріні? музыкалы? фольклоры» деген атпен жары? к?ретінін жаз?ан екен. Біра? табыл?ан ?зіндіні? ?зі берілмеген екен.
- Сендерге тапсырма:
1-?атар: Табыл?ан жа?алы?, ?зінді не туралы болуы м?мкін?
2-?атар: Бекежан?а хат
3-?аатар: Егер Т?леген Шекті еліне бір к?н кешігіп шы??анда, о?и?а ары ?арай ?алай жал?асуы м?мкін еді?
О?ушылар, сендерді? о?ы?ан ?з туындылары?нан біз сендерді? шы?армашылы?пен ж?мыс жасай алатындары?ды к?ріп отымыз.
Енді сендерге тапсырма : Мына ?зіндіде Т?леген мен Жібекті? бір-бірімен ??гімелесіп отыр?аны берілген. Біра? дыбысы шы?пай т?р. Сендер Т?леген мен Жібекті? не туралы с?йлесіп отыр?анын болжап, диалог ??растырасы?дар. Диалог ??растыру барысында Т?леген мен Жібекті? бет ажарына, бет ?имылында?ы ?згерістерге назар салып отыры?дар.( Со?ынан о?ушыларды? диалогын ты?даймын )
ІІІ. ?орытынды
Саба?ты ?орытындылау ма?сатында о?ушылардан ауызша «Шы?арма кестесіне» жауап аламын.
Шы?арма кестесі
Шы?арма аты
Шы?арманы? авторы
О?и?а орны
Кейіпкерлері
?лтты? салт-д?ст?рлер
Шы?арманы? басталуы
Немен ая?талды
Не ?йретті
І?. Ба?алау
?. ?йге тапсырма: «?ыз Жібек» жырын ?айталау
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
««?ыз Жібек» жырында?ы салт-д?ст?рлер »
Қостанай облысы
Әулиекөл ауданы
№28 Құсмұрын орта мектебі
Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Нұрқанова Мәриям Дүйсенқызы
9 сынып
Қазақ әдебиеті
Сабақтың тақырыбы: «Қыз Жібек» жырындағы салт-дәстүрлер Сабақтың мақсаты: Білімділік. «Қыз Жібек» жырын меңгерте отырып, мазмұнына талдау жасату, жырдағы кедесетін салт-дәстүрлер,олардың қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіндегі, бала тәрбиесіндегі орны туралы білім қалыптастыру. Тәрбиелік. Жыр мазмұнымен таныстыра отырып, оқушыларды адалдыққа, бір сөзділікке, адамгершілікке, халықтық мұраларды, салт-дәстүрлерді құрметтеуге тәрбиелеу Дамытушылық. Оқушылардың ойлау қабілетін, қиялын дамыту, шығармашылықпен жұмыс жасай білуге машықтандыру. Сабақтың типі: Пысықтау сабағы Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ Сабақтың әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап, баяндау, шығармашылық жұмыс, диалог құрау, «Шығарма кестесі»
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі ІІ. Шығарманы талдау
Үйге «Қыз Жібек» жырының мазмұнымен танысып келуге берілген болатын. Үй тапсырмасын алдын-ала құрылған жоспар бойынша сұраймын (10 минут)
1. Төлегеннің дүниеге келуі 2. Әмеңгерлік Жар іздеуі
3.Қыз Жібектің елінде 4.Төлегеннің өлімі Түс 5.Төлеген өз елінде
Берілген схема бойыншы «Қыз Жібек» жырының мазмұнына оқушылардың өздеріне шолу жасатамын. - «Қыз Жібек» жыры ең алғаш рет қашан және қай жерде, қандай баспада басылып шықты? - «Қыз Жібек» жыры ауыз әдебиетінің қай түріне жатады? - Лиро-эпостық жырлардың батырлар жырынан қандай айырмашылықтары бар еді?
Лиро-эпостық яғни махаббат жырларында негізінен батырлық, ерлікті жырлаудан гөрі, екі жастың арасындағы шынайы махаббат, халықтың әдет-ғұрпы , салт-дәстүрі көбірек суреттеледі екен. «Қыз Жібек» жыры да солардан кенде емес. Олай болса бүгін біз «Қыз Жібек» жырында кездесетін салт-дәстүрлерге, әдет-ғұрыптарға тоқталамыз. Дәптерлеріңді ашып, күн ретін, тақырыпты жазып қойыңдар: «Қыз Жібек» жырындағы салт-дәстүрлер
- Қане, кім айтады, балалар, «Қыз Жібек» жырын оқып отырғанда сендер қандай салт-дәстүрлерді кездестірдіңдер? ( Оқушылардың ойын тыңдаймын) - Енді мен тапқан салт-дәстүр, әдет-ғұрып түрлеріне назар салайық:
Әр салттың мазмұнына және оның жырдың қай жерінде кездесетініне тоқталып кетеміз.
- «Қыз Жібек» жыры 1971 жылы «Қазақфильм» киностудиясында түсірілген. Авторы Сұлтан-Ахмет Ходжиков. Рөлдерде Асанәлі Әшімов, Әнуар Молдабеков, Фарида Шәріпова, Меруерт Өтекешова, Құман Тастанбеков сынды атақты өнер қайраткерлеріміз ойнаған
- Жаңа өздерің тамашалаған үзіндіден сендер қандай әдет-ғұрып, салт-дәстүрді байқадыңдар? ( Бата беру, шашу шашу, отқа май құю дәстүрлері, сондай-ақ жерді, отты, ақ төсекті киелі санап, ерекше қастерлеген)
- Балалар, сендер батаның қандай түрлерін білесіңдер?
(Наурыз бата, шілдеханада берілетін бата, дастарқанда ас қайырғанда берілетін бата, беташарда берілетін бата,қыз балаға, ұл балаға берілетін бата, жаңа айға берілетін бата, алғыс батасы, т.б.)
Енді балалар, қазір мен сендерге батаның алғашқы жолын беремін, сендер соны ауызша ары қарай өздерің ойдан шығарып жалғастырасыңдар.
- « Батамен ел көгерер» деп халық бекер айтпаған.
Балалар, кеше мен интернеттен «Қыз Жібек» фильмі, «Қыз Жібек» жыры туралы қосымша материалдар немесе деректер бар ма екен деп іздестіріп отыр едім, «Мәдени жаңалық. Қазақстанда халық эпосы «Қыз Жібектің» бұрын белгісіз болып келген үзінділері, яғни фрагменттері табылды» деген хабарламаны оқыдым. Онда Батыс Қазақстан жеріндегі Сайлау деген кісі «Қыз Жібек» жырының бізге белгісіз үзінділерін (фрагменттерін) білетіндігі, оны кішкентай күнінде үйіне келген қонақтан естіп, есінде сақтағандығы және осы үзінді енгізілген жыр нұсқасы жақын уақытта «Орал өңірінің музыкалық фольклоры» деген атпен жарық көретінін жазған екен. Бірақ табылған үзіндінің өзі берілмеген екен. - Сендерге тапсырма:
1-қатар: Табылған жаңалық, үзінді не туралы болуы мүмкін? 2-қатар: Бекежанға хат 3-қаатар: Егер Төлеген Шекті еліне бір күн кешігіп шыққанда, оқиға ары қарай қалай жалғасуы мүмкін еді?
Оқушылар, сендердің оқыған өз туындыларыңнан біз сендердің шығармашылықпен жұмыс жасай алатындарыңды көріп отымыз.
Енді сендерге тапсырма : Мына үзіндіде Төлеген мен Жібектің бір-бірімен әңгімелесіп отырғаны берілген. Бірақ дыбысы шықпай тұр. Сендер Төлеген мен Жібектің не туралы сөйлесіп отырғанын болжап, диалог құрастырасыңдар. Диалог құрастыру барысында Төлеген мен Жібектің бет ажарына, бет қимылындағы өзгерістерге назар салып отырыңдар.( Соңынан оқушылардың диалогын тыңдаймын )
ІІІ. Қорытынды Сабақты қорытындылау мақсатында оқушылардан ауызша «Шығарма кестесіне» жауап аламын. Шығарма кестесі Шығарма аты Шығарманың авторы Оқиға орны Кейіпкерлері Ұлттық салт-дәстүрлер Шығарманың басталуы Немен аяқталды Не үйретті ІҮ. Бағалау Ү. Үйге тапсырма: «Қыз Жібек» жырын қайталау
