Ма?саты:?аза? балалар ?дебиетіні? класcигі Бердібек Со?па?баев ?мірі мен шы?армашылы?ын таныстыра отырып,о?ушыны? кітап о?у?а денген ?ызы?ушылы?ын дамыту.Ойлау ?абілеттерін, к?ркем жеткізе білу да?дыларын дамыту.Елжандылы??а т?рбиелеу.
Т?рі: О?ырмандар конференциясы.
К?рнекілігі: жазушыны? суреті,«Балалар жазушысы Б.Со?па?баев -90 жаста» кітап к?рмесі, слайд,цитаттар.
Жоспар.
1.Кіріспе с?з
2. Кітап ой сананы? ?оз?аушы к?ші
3.Жазушы келбеті
4.К?ркем шы?арма ізімен
5.К?рініс «?ожа мен Д?улетті? танысуы»
6.?орытынды
Кітап-адам баласыны? а?ыл-ойынан ту?ан байлы?ты са?тап оны ?рпа?тан-?рпа??а жеткізіп отыратын,білім ж?не т?рбие беретін ??рал.Кітап-біздін а?ылшымыз,сырласымыз, досымыз.Кітапты о?и білу, т?сіну, есте са?тау ?апілеттерін арттырады. «Арты? ?ылым кітапта, ерінбей о?ып к?руге », деген Абай атамыз кітап атты ??діретті? ?ажайып ?шін бойына жинап, ?мірлік азы? етпек деп еді? Б?гінгі к?ні теледиар, компьютер интернет ?лкен рольге ие болып отыр?ан уа?ытта кітап о?удын сиреп бара жат?аны ащы да болса шынды?.Сонды?тан кітапты насихаттауды? т?рлі формалары мен ?дістерін пайдаланып,о?ырмандарды? кітап о?у?а ?ызы?ушылы?ын арттыру ба?ытында балалар ?дебиетіні? классигі Бердібек Со?па?баевты? 90- жылды?ына «Мені? атым ?ожа» повесі бойынша о?ырмандар конференциясын 6 -сынып о?ушылар арасында ?ткізгелі отырмыз.
Енді осы конференциямызды бастаймыз
«Жазушы келбеті»
Белгілі жазушы Б. Со?па?баев 1924 ж 15 ?азанда Алматы облысы,Нарын?ол ауданы (?азіргі Райымбек ауданы) ?ост?бе ауылында д?ниге келген.1949 ж?аза?ты? Абай атында?ы педогогикалы? институтын бітіріп,ту?ан ауылында м??алім болып ?ызмет етті.1952-1970жылдар аралы?ында «Ж?лдыз», «Балдыр?ан» журналдарында,?аза?стан Жазушылар Ода?ында т?рлі ?ызметтер ат?арды.?зіні? шы?армашылы? ?мір жолын балалар?а арнап ?ле? жазудан баста?ан ол кейін прозалы? шы?армалары ар?ылы балаларды? с?йікті жазушысына айналды.Сондай-а? балалар?а арнал?ан бірнеше кино сценарий,пьесалар жазды.Ал?анш?ы кітабы 1950жылы «Пионер» журналында «Б?ла?» атты ?лендер жина?ымен жары? к?рді. Кейін ?асым Аманжолов «?аламы?ды енді прозадан сынап к?рші» деп жанашырлы?пен жол к?рсеткен.Содан кейін жазушылы??а шындап ден ?ойып, «Ба?ыт жолы» ( 1952), «Алыста?ы ауылда» (1953), «Балалы? ша??а саяхат » (1953), «Дала ж?лдызы 1963, «Аяжан »1965, «Жолда» 1955, «?лгендер ?айтып келмейді», 1- том1967, 2- томы 1974 ж « ?айдасы? Гау?ар» 1966 шы?армалары д?ниеге ?келді.Жазушы шы?амаларыны? ішіндегі бала ж?регіне жол тап?ан ?здік туындысы «Мені? атым ?ожа»повесі болды.Б?л-?арапайым тілмен жазыл?ан,шынды?тан туында?ан шы?арма. «?тірік еште?е ?оспаймын» деп у?де берген автор у?десін орындайды да, повесте жазушы балалар?а бала болып бар сырын ашады.?зіні? бар болмысын, жаманды?ын да, жа?сылы?ын да жасырмай жазады.Сол жасырмай жаз?аныны? ар?асында о?ырманны? ысты? ы?ыласыны б?ленеді. Жазушы б?л кітабын шы?арарда ?з елінен ?олдау таба алмады. «Ке?естік д?уірге ?айшы. Бізді? о?ушылар ?ожаны? сот?ар ?ылы?ына еліктеп, т?рбиеден аттап кетеді. М??алімні? с?мкесіне ба?а сал?ан о?ушы ерте? ?андай азамат болады» деген пи?ылда?ы ??гімелер желдей есті.Сосын оны естіген орындаушылар жазушыны? кітабын басудан бас тарт?ан.Біра? о?ан мойыма?ан Б.Со?па?баев шы?армасын Москва дан шы?атын «Деткая литература» баспвсына апарып берді.C?йтіп бірінші «Мені? атым ?ожа» кітабы орыс тілінде басылып шы?ты. ?аза?ты? ?ожасы о?ырман ?ызы?ушылы?ын ту?ызды.Одан кейін екіші болып фрацуздар ?з тілдеріне аударды. Бірден 30 ша?ты тілге аударылып шартарап?а жайылды. Содан кейін ?ана ?з елі Б.Со?па?баевты мойындады. Повесть 1957 жылы жары? к?ріп, жазушыны бірден о?ырманына.танытты.1963 жылы «?аза?фильм» киностудиясы осы повесть бойынша сценарий жазып, к?ркемфильм етіп шы?арды.
Ал, балалар, сендерді? б?л кітапты о?ы?андары?ды, ?ш?ыр, жылдам ойлай алатындары?ды к?ру ?шін мынандай с?ра?тар ?ой?алы отырмын.
1-с?ра? «?айтсем екен деп біраз ойлап т?рдым да, т?уекел деп, ішке кезексіз кірмекші болдым. ?зге болмаса да, ?уелі о?улы?тары? сай болсын. Мен былай деп ма?алда?ан болар едім: «?ожа ?андай ма?ал айтты?»
Жауабы: «О?улы?ы сай бала – к??ілі жай бала».
2-с?ра?
«М??алімдерді? алды тыс?а шы?ып та ?лгерді. Дымымды ішіме б?гіп, теректі? ді?іне жабысып, ?аттым да ?алдым. Ахметов пен Май?анова о?шауланып, бермен ?арай б?рылды. Екеуі мен т?р?ан теректі? тура т?бінен ?тіп бара жатыр.»
?ожа Май?анова мен мектеп директорынан ?зі ж?нінде ?андай пікір естіді?
Жауабы:
«?адыров т?бінде адам болатын бала», - дейді Май?анова.
«Оты бар», - деп ?остады Ахметов».
Мына сипаттамадан шы?арма кейіпкерлерін ?аншалы?ты д?рыс тани алатындарын тексеріп к?рейік.
3- с?ра? (екі о?ушы жат?а о?ып, ?ал?андары жауап береді.)
-Б?л кім?
-Мен ?ой, ата
-Мені? кім?
-Мен.
-М?нда не?ып отырсы??
-Педсоветке келдім.
-Онда сені? не шаруа? бар?
-Мен ж?нінде м?селе ?арап жатыр.
-М?селе. ?андай м?селе? Сені м??алім етеміз дей ме?
-Директор етейміз дейді.
Б?л кімдерді? арасында?ы ??гіме?
Жауабы:(?кесіні? к?зін к?рген, мектеп к?зетшісі С?йітбек ?арт пен ?ожаны? ??гімесі).
К?рініс: «?ожаны? Д?улетпен танысуы»
Енді балалар осы повесті барлы?ымыз талдап, шы?арманы? негізгі ойын ашайы?, пікір алмасайы?.
Тал?ыланатын с?ра?тар:
1.Б.Со?па?баевты? « Мені? атым ?ожа » повесі кімдерге арнал?ан шы?арма?« Мені? атым ?ожа » повесі балала?а арнал?ан туынды.?йткені м?нда ?арапайым ауыл тіршілігі, ?араша ?аза? ?ауымыны? к?йбе?і, ауыл балаларыны? мінез ??ла?тары к?ркем де, ?арапайым т?рде суреттелген. Б?л шы?арма шын м?ніндегі ?мір жолы табуда т?рбиелік ?лесімен ?ымбат. Сонымен бірге балалы? ша?ты? бал?ын мезгілдерін к?з алдымыз?а ?келетін шы?арма бол?анды?тан, ?зімізге ?те жа?ын.
2.Повесті? басты кейіпкері ?ожа ?андай бала ??ожа а?ылды тентек.Ол тентек бол?анымен адамны? жан д?ниесін т?сіне білетін бала.Мені? ойымша,?ожаны тентек болуыны? бірінші себебі ?кесіні? жо?ты?ы.Екіншіден бос ж?рген С?лтан?а еріп жаман ?деттерге жалы?ады. Ол ?зін-?зі т?зегісі келгенмен оны бос ж?рген С?лта ?зімен бірге алып кетіп отырадшы. Біра? ?ожа ?з тентектігіне есеп бере білетін бала.
Та?ы кім толы?тырады ??ожа туралы айтар болсам, ол тентек бол?анымен, а?ылды а?к??іл.Оны? іс ?рекеттері кездейсо? жа?дайлардан ?рбіп отырады.?ожаны? ой киялы бай. Адам жанын т?сінбейтіндерге ол ?арадай кас.М?нысын бас?алар тентек деп т?сінеді.Біра? оны? бойында жа?сылы? жасау?а ?мтылу, бас?алар?а к?мек ?олын созу сия?ты жа?сы ?асиеттер мол.
3. Повестегі Жанар ?андай о?ушы деп ойлайсы?дар? Ол ?ожа?а несімен ?найды?Жанар сыныпта ?здік о?ушы. Ол ?ожаны а?ылды тентек деп ба?алайды.Ж?не ішкі жан д?ниесін т?сіне біледі.Екеуі де дойбы ойна?анды ?натады.Жанар ?ожа?а осы ?алпымен ?найды деп ойлаймыз.
Та?ы да кімні? ойы ба?Жанар ол с?лу, а?ылды, ?н айт?анда даусы жа?сы, сыныпта?ы ?здік о?ушы. Жанар ?ожа?а ?лілігімен, а?ылдылы?ымен ?найды. Жанар мен ?ожаны? арасында балалы? сезім болады. ?ожа ?зі ?ле? шы?ар?анда Ж.-?а арнаймын деп айтады. Б?л с?зді естіген Жанар ?ызарып кетеді. Б?дан біздер ?ожа Жанарды жа?сы к?ретінін т?сінеміз. Жанар да ?ожаны? ішкі сезімін т?сінеді. ?ожаны? тентектіктеріне кешіріммен ?арай біледі. Я?ни ?ожаны? жан д?ниесін т?сіне біледі деп ойлаймын).
4. ?ожаны? ?ателіктерге ?рына беруіні? себебі не??ожа тентек бала, ол ?зін ?аншалы?ты т?зелемін деп жол?а ?ой?анымен,т?зеле алмайды.Б?л оны? ?лсіздікін к?рсетеді. ?зі сия?ты С?лтан?а еріп біреуді? б?ркін, біреуді? тыма?ын,?ымызын алдап ішулері тентектік емес пе? ?зі жа?сы болса ?ожаны ешкім келемеж етпес еді.Ал?ан т?рбиесіне байланысты ?ателіктерді ?дейі жасайды.
Та?ы ?андай себебі болуы м?мкін?Жо?,б?л пікірге келісе алмаймын.?ожа тентек болса да, а?ылды тентек.Оны? ?ателіктерге ?рына беруіні? себебі бос не істерін білмей ж?рген тентек С?лтан?а еруі. Ол барлы? тентіктерін абайсызда істейді. Кейін ?кініп ?з-?зіне ба?а береді.Неге олай істедім деп ?кінеді. Мысалы : жолдама ала алмай ?ал?анда Май?анова апай?а тарсылдатып кіріп бар?аным ж?нсіз болды-ау деп ойлайды. Б?л о?ы? ?з ісіне есеп бере алатын бала екендігін к?рсетеді.
5.Жантас ?андай бала?Жантас п?ле?ор, ма?танша?,?зімшіл бала.?ожаны сыныбында о?удан шы?арылсын деге жал?ыз сол ?ана.Педке?ес, сынып о?ушылары, я?ни ?ожаны? жолдастары шешсін деп ?й?арды. Темір баста?ан сынып о?ушылары ?ожа?а сенім артып, осы мектепте ?алдырылсын деп шешті.?рине б?л д?рыс шешім. Тек Жандас ?ана мектептен шы?арылсын деді.Б?л жолдасына к?мек ?олын соза алмайтын, ?ыз?анша?, жаман бала екен ін к?рсетеді.
6.?ожа Май?анованы не ?шін жек ??реді? Жа?сы к?ретін м??алімі кім??ожа мен Май?анованы? ерегесі, ?ожаны? ?тірік айтып, кезексіз кітап алып шы?уынан басталады. ?ырк?йекте саба? бастал?анда Май?анова ?ожа?а «біз екеуміз таныс сия?тымыз» деп айт?анын, кекеткені деп т?сінеді. Кейін, педке?естен шы??ан Май?анова мен Ахметовты? ?зі туралы пікірін естігенде, ?зіні? ?ате пікірде екенін т?сінеді.?ожа орыс тілінен саба? беретін Анфиса Михайловнаны жа?сы к?реді. Бірде саба??а кешігіп м??аліммен бірге кіреді. Балалар орындарынан т?рып ??рмет к?рсетіп жатты. «Бір секунд?а кідіріп, м?рнымды к?кке ш?йіріп, ма??аздана ?алдым да, ?олымды кеудеме ?ойып, т?жім еттім. Б?ным балаларды? ??рметіне сыпайыгершілікпен ?айтарыл?ан жауап болды да шы?ты. Балалар ду к?ліп жіберді. Анфиса Михайлавананы? ?ас-?аба?ын а?дама??а, артыма жалт б?рылып ?арап едім. Оны? к?лімсіреген ж?зін к?рдім. «?й, ?адыров, шы?армайтыны? жо?-ау», - дегендей Анфиса Михайловна жымиып, басын шай?ап ?ойды». Осы жолдардан м??алімні? де ?ожаны жа?сы к?ретінін т?сінеміз.?ожа орыс тілінен ыл?и «бестік» ба?а алатын.
7. ?ожа кімні? т?рбиесінде болды ? Ол мамасын ?аратайда неге ?ыз?анады ??ожа жастайынан жетім ?ал?асын,?жесіні? т?рбиесінде болды. Ол ?жесін ?ыз?анатын. ?аратай ?кесіні? орнын басады деп балалы? сезіммен ойлады.Оны? к?к мотоциклін теуіп- теуіп ?тіп,бар ашу ызасын солай алатын. ?аратайды жек к?рді.Оны к?ргенде « ?лкендерге с?лем бер,с?лем бермеу-к?ргенсіздікті? белгісі» деген с?зі есіне т?сіп,амалсыздан с?лем беретін.
8.Сол кездегі мектеп ?мірі мен к?зіргі мектеп ?міріні? айырмашылы?ы бар ма?Адам ?мірінде е? ?ызы?ты,е? есте ?аларлы? ша?- мектеп?мірі.Себебі мектептегі барлы? жа?дайларды? б?рі есте ?алады. Оны ешкім де ?мытпайды.?ожа кезіндегі мектеп ?мірі мен к?зіргі мектеп ?міріні? айырмашылы?ына то?талып кететін болсам айырмашылы? ?те к?п.?ожа ?те ?иыншылы? кезде ?мір с?рді.Ал к?зіргі мектепті? ?мірі м?лдем бас?аша.?ожа кезіндегідей кітапты кезекке т?рып сатып алмайсы?.О?имын деген бала?а еш кедергі жо?. О?улы?тар тегін ?лестіріледі.Техникалы? даму?а байланысты комьпютер,телевизор лар шы?ты. К?зір ?лкен о?у орындары,комьпютерлік залдар,кітапханалар ашылды.Алайда осыларды? ішінде ?деби кітаптарды? алар орны ерекше.Кітапты? бізге берер рухани байлы?ы к?п деп ойлаймын.Ол бізді сауаттылы??а,т?рбиелікке,тіл байлы?ымызды дамыту?а,ойлау ж?йемізді? жетілуіне к?п к?мек береді.Сол сия?ты бізді? кітапханамызда ?деби кітаптар газет,журналдар ?те к?п.Мен ?зімні? достарымды кітап о?у?а ша?ырамын.
9. ?азіргі та?да ?р сыныпта ?ожа, С?лтан сия?ты балалар бар деп ойлайсы?дар ма?Мен ?азіргі кезде С?лтан ж?не ?ожа секілді о?ушылар бар деп ойлаймын. Себебі «бес сауса? бірдей емес» дегендей, б?р бала бірдей болмайды. Бірі т?ртіпті, бірі т?ртіпсіз, бірі саба?ты жа?сы о?иды, бірі нашар о?иды дегендей.Мені? ?з сыныбымда Арнат есімді бала болды. Ол ?андай тентек болса да ?ожа сия?ты а?ылды тентек болды.Саба?ын да жа?сы о?итын. Ал тентектіктері ?ожа мен С?лтан?а ??сайтын. Ал Бекма?амбет деген бала С?лтан?а ??сайтын. Біра? ?азір естимін ол балалар т?зеліп, жа?сы балалар ?атарына ?осылды.
10.?ожа болаша?та жа?сы азамат болады деп есептейсіздер ме?Мен ?ожаны жа?алы??а жаны ??мар,к?пшіл,?зіл оспа??а батыл.Бірбеткей,біреуді? алдында б?гежектемейді.Анасына к??ілі бар ?аратайды жек к?реді.С?лтанны? жа?сы жолдас емес екенін т?сінеді.Ол анасын сыйлайды.Педке?еске анасын ша?ыр?анда, Бай??с мамам деп ?з ісіне ?атты к?йзеледі. ?кем тірі болса, мен б?дан г?рі бас?ара? болар едім,-деп ?иял?а беріледі, ?жесіне еркелейді. ?кесіні? к?зін к?рген Сейтбек ?артты? ??гімесі де ?ожа?а ой салады. Ол ?з ісіне есеп бере біледі. Ол ?зіне жиналыс жасап, т?зелуге у?де береді.Сонды?тан мен ойлаймын,?ожа болаша?та жа?сы азамат болды.
« Мені? атым ?ожа» киносынан ?зінді к?ріністі тамашалайы?
?орытынды: О?ушылар, біз б?гін сендермен бірге балалар ?дебиетіні? классигі Бердібек Со?па?баев атамызды? ?мірі мен шы?армашылы?ымен танысты?. Бердібек Со?па?баевты? балалар?а арнап жаз?ан шы?армалары к?п. Б?л шы?арманы? басты ма?саты-жа?сылы??а т?рбиелеу. ?ожа?а еліктеген ?аншама бала ?дебиетке жа?ын болып, кітап та жаз?андары бар. Сонды?тан оны? шы?армаларын іздеп о?итындар ?атары алда?ы к?ндері де к?бейе т?седі деп ойлаймыз.
