Атқарушылық әрекеттерді жасау тәртібі

7 тақырып. Атқарушылық әрекеттерді жасау тәртібі

Дәрістің мақсаты: сот орындаушысымен атқарушылық құжатты iс жүргiзуге қабылдау арқылы атқарушылық өндірісті қозғау негіздерімен танысу, атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тартудың негіздері, салдары және оның себептерін жою тәртібін, атқарушылық әрекеттерді жасау мерзімдерін қарастыру, сот орындаушысының атқарушылық әрекеттерді кейінге қалдыру, тоқтата тұру, тоқтата тұру негіздерін талдау.

Түйінді сөздер: атқарушылық құжат, орындау мерзiмдерi, өндiрiп алушы, атқарушылық әрекет,    сот орындаушысы.

Дәріс сұрақтары:

1. Атқарушылық құжатты iс жүргiзуге қабылдау. Атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тартудың негіздері, салдары және оның себептерін жою.

2. Атқарушылық құжаттарды орындау мерзiмдерi.

3. Атқарушылық әрекеттерді кейінге қалдыру.

4. Сот орындаушысының атқарушылық iс жүргiзудi тоқтата тұру.

5. Атқарушылық құжаттарды өндiрiп алушыға қайтару.

6. Атқарушылық iс жүргiзудiң аяқталуы. Атқарушылық iс жүргiзудегi бас тарту

    1. Атқарушылық құжатты iс жүргiзуге қабылдау

      Сот орындаушысы, ҚР «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актiлерiнде өзгеше көзделмесе, өндіріп алушының арызы бойынша атқарушылық құжаттың негізінде атқарушылық іс жүргізуді қозғайды. Арызға өндіріп алушы не оның өкілі қол қояды. Өкіл оның өкілеттігін куәландыратын сенімхатты немесе өзге де құжатты арызға қоса береді. Арызда атқарушылық құжаттағы талаптардың орындалуын қамтамасыз ету мақсатында борышкердің мүлкіне тыйым салу туралы, сондай-ақ борышкер үшін Заңда көзделген шектеулерді белгілеу туралы өтініш болуы мүмкін.
      Сот, басқа орган (лауазымды адам) атқарушылық құжатты сот орындаушысына жіберген жағдайларда сот орындаушысы өндіріп алушының арызынсыз атқарушылық іс жүргізуді қозғайды. Сот орындаушысы заңда белгiленген талаптарға сәйкес келетiн атқарушылық құжат өзiне келiп түскеннен кейiн үш тәулiктен кешiктiрмей атқарушылық іс жүргiзудi қозғап, бұл туралы қаулы шығарады.
      Сот орындаушысы атқарушылық іс жүргізуді қозғаумен бiр мезгiлде борышкерге атқарушылық құжатты алған күнінен бастап күнтізбелік бес күн ішінде атқарушылық құжатты (дереу орындалуға жататын атқарушылық құжаттарды қоспағанда) ерiктi орындау қажеттігі туралы ұсыныс жібереді немесе тапсырады және борышкерді ерiктi орындауға арналған мерзімнің аяқталуына байланысты одан атқару санкциясын немесе жеке сот орындаушысының қызметіне төлемді және осы Заңда көзделген атқарушылық әрекеттерді жасау жөніндегі шығыстарды өндіріп ала отырып мәжбүрлеп орындату туралы ескертеді.      Бұл ретте сот орындаушысы ҚР «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңда көзделген атқарушылық құжаттардың орындалуын қамтамасыз ету жөніндегі шараларды қабылдайды. Атқарушылық іс жүргізу қозғалғаннан кейін борышкердің өндіріп алушы алдындағы міндеттерін кез келген орындауы сот орындаушысын міндетті түрде хабардар ете отырып жүргізілуге тиіс.

Атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тартудың
негіздері, салдары және оның себептерін жою.

      Сот орындаушысы оған атқарушылық құжат түскен күннен бастап үш күн мерзімде, егер:
      1) атқарушылық құжат өндіріп алушының арызынсыз берілсе не атқарушылық іс жүргізу өндіріп алушының арызынсыз қозғалуға жататын жағдайларды қоспағанда, арызға өндіріп алушы немесе оның өкілі қол қоймаса;
      2) атқарушылық құжат атқарушылық әрекеттердің жасалған жері бойынша берілмесе;
      3) атқарушылық құжат орындауға ұсынылатын мерзім өтіп кетсе және сот оны қалпына келтірмесе;
      4) құжат атқарушылық құжат болып табылмаса не атқарушылық құжатқа қойылатын талаптарға сәйкес келмесе;
      5) атқарушылық құжат бұрын орындауға ұсынылған болса және атқарушылық іс жүргізу ҚР «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңның 47-бабының 1-тармағында көзделген негіздер бойынша тоқтатылған болса;
      6) сот актісі, атқарушылық құжат болып табылатын немесе соның негізінде, дереу орындалуға жататын атқарушылық құжаттарды қоспағанда, атқарушылық құжатты беретін органның (лауазымды адамның) актісі заңды күшіне енбесе;
      7) өндіріп алушы жеке сот орындаушысының ағымдағы шотына атқарушылық әрекеттерді жүзеге асыру үшін қажетті соманы енгізбеген болса, атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тарту туралы қаулы шығарады.
      Атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тарту туралы сот орындаушысы қаулысының көшірмесі аталған қаулы шығарылған күннен кейінгі күннен кешіктірілмей, барлық түскен құжаттардың қосымшасымен өндіріп алушыға, сондай-ақ атқарушылық құжатты берген сотқа немесе органға (лауазымды адамға) жіберіледі.
      Жеке сот орындаушысы құжатты өндіріп алушыға қайтарады. Қайтару туралы қаулыда атқарушылық құжатты қайтарудың негіздері көрсетілуге тиіс.
     ҚР «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңның 38 баптың 1-тармағының 1) - 4), 6) және 7) тармақшаларында көзделген мән-жайларды жою атқарушылық құжатты сот орындаушысына Заңда белгіленген тәртіппен қайта жіберуге (ұсынуға) кедергі болмайды.
      Осы баптың 1-тармағының 7) тармақшасында көзделген мән-жайларды жою үшін жеке сот орындаушысы өндіріп алушыға он күн мерзім белгілейді. Егер өндіріп алушы көрсетілген мерзімде ағымдағы шотқа қажетті соманы енгізбесе, онда атқарушылық құжат орындауға ұсынылмаған болып есептеледі және өндіріп алушыға қайтарылады.
     Сот орындаушысына кемшіліктері жойылғаннан кейін немесе белгіленген мерзімінен кешірек келіп түскен атқарушылық құжаттың қайтадан келіп түскен күні оның берілген күні болып есептеледі. Қайтару туралы қаулыда көрсетілген кемшiлiктері жойылмай келiп түскен атқарушылық құжат орындалуға жатпайды және ол жiберген органға немесе адамға қайтарылады.

      2. Атқарушылық құжаттарды орындау мерзiмдерi

      Мерзімді өндiрiп алу туралы атқарушылық құжаттарды қоспағанда, сондай-ақ заңнамалық актілермен орындаудың өзгеше мерзімдері белгiленгеннен басқа жағдайларда, атқарушылық құжаттар бойынша сот орындаушыларының орындауы атқарушылық iс жүргiзу қозғалған күннен бастап екi айдан аспайтындай мерзiмде аяқталуға тиiс.
      Құрылыстарды бұзумен, технологиялық операцияларды жүргiзумен байланысты атқарушылық құжаттар бойынша, сондай-ақ мамандарды тарта отырып мүлiктi бағалауды, сараптама жүргiзудi, борышкердiң мүлкiн сатуды, iздестiрудi талап ететiн мүлiктiк өндiрiп алу туралы атқарушылық құжаттар бойынша орындау төрт айдан аспайтындай мерзiмде аяқталуға тиiс.
      Атқарушылық әрекеттер жасауды қиындататын немесе мүмкiн етпейтін мән-жайлар болған ретте сот орындаушысы, өндiрiп алушы немесе борышкер iстi қараған сот алдына немесе орындалатын жердегi сот алдына орындау мерзiмiн жылжыту немесе ұзарту туралы, орындау тәсiлi мен тәртiбiн өзгерту туралы, сондай-ақ берілген сомаларды индекстеу туралы мәселе қоюға құқылы.

1. Атқарушылық әрекеттерді кейінге қалдыру.

 Атқарушылық әрекеттер жасауға кедергi келтiретiн мән-жайлар болған кезде сот орындаушысы борышкердің өндіріп алушымен келісілген өтініші бойынша немесе өндіріп алушының өтініші бойынша оларды он күнге дейiнгi мерзiмге кейiнге қалдырады, бұл жөнiнде тиiстi қаулы шығарылып, оны мемлекеттік сот орындаушылары үшін аумақтық бөлімнің басшысы бекiтедi. Атқарушылық әрекеттердi кейiнге қалдыру туралы сот орындаушысы өндіріп алушы мен борышкерді, сондай-ақ олардың өкілдері атқарушылық іс жүргізуге қатысқан жағдайда, оларды хабардар етуге мiндеттi.
     Сот орындаушысының атқарушылық iс жүргiзудi тоқтата тұру.

Атқарушылық іс жүргізу:
      1) егер құқық қатынасы құқықтық мирасқорлыққа жол берсе, борышкер немесе өндіріп алушы қайтыс болған, борышкерді немесе өндіріп алушыны хабарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешімі заңды күшіне енген;
      2) борышкер болып табылатын заңды тұлға қайта құрылған немесе заңда белгіленген тәртіппен жеделдетілген оңалту рәсімі, оңалту рәсімі, банкроттық туралы іс жүргізуді қозғау жөнінде шешім қабылданған;
      3) өндіріп алушыны немесе борышкерді әрекетке қабілетсіз, әрекет қабілеті шектеулі деп тану туралы сот шешімі заңды күшіне енген;
      4) сот өзінің іс жүргізуіне борышкердің атқарушылық құжатты сот тәртібімен даулау туралы арызын қабылдаған;
      5) әкімшілік жаза қолданған органдардың (лауазымды адамдардың) әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) немесе шешімдеріне сотқа шағым берілген;
      6) сот немесе атқарушылық құжат бергенде негізге алынған шешімнің орындалуын тоқтата тұру құқығы Қазақстан Республикасының заңнамасында берілген лауазымды адам қаулы шығарған;
      7) сотқа атқарушылық құжат бойынша өндіріп алынатын мүлікті тізімдемеден шығару туралы (тыйым салудан босату) талап қойылған;
      8) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі қаржы нарығында қызметті жүзеге асыру лицензияларынан айыру немесе олардың қолданылуын тоқтата тұру туралы шешім немесе қаржы ұйымына консервация жүргізу жөнінде шешім қабылдаған;
      9) сот банкті, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымын, ерікті жинақтаушы зейнетақы қорын мәжбүрлеп тарату туралы іс қозғаған;
     10) сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы шешім қабылдаған;
     10-1) сот бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымды қайта құрылымдау туралы шешім қабылдаған;
     11) борышкердің мүлкін бағалау нәтижелерін борышкер немесе өндіріп алушы сотта даулаған;
     12) өндіріп алушы жазбаша өтініш жасаған;
     13) осындай құқық берілген сот, прокуратура немесе өзге де құқық қорғау органдары атқарушылық іс жүргізуді талап еткен жағдайларда тоқтатыла тұруға тиіс.
     Осы аталған негіздердің 7) және 11) тармақшаларында көзделген жағдайларда тізімдемеден шығару (мүлікке тыйым салудан босату) туралы талап қойылған мүліктің бір бөлігінде ғана атқарушылық әрекеттер тоқтатыла тұрады не оны бағалау нәтижелері дауланады.
     Атқарушылық iс жүргiзу сол сияқты:
      1) сот орындаушысы, өндiрiп алушы немесе борышкер сот актiсiн түсiндiру туралы не орындау мерзiмiн жылжыту және ұзарту туралы, сот актiсiн орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту туралы сотқа арыз берген;
     2) атқарушылық іс жүргізуді борышкердің қатысуынсыз жүзеге асыру мүмкін болмайтын жағдайда, оның қызметтік іссапарда болған;
     3) борышкер емдеу мекемесiнде болған;
      4) сот орындаушысының әрекетіне (әрекетсіздігіне) немесе шешімдеріне өндiрiп алушы, борышкер сотқа шағым берген;
      5) борышкер не өндiрiп алушы елдi мекен шегiнен тыс жерде, оның iшiнде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, басқа да әскерлерi мен әскери құралымдарында мерзiмдi әскери қызмет өткеруiне байланысты жүрген;
      6) өндіріп алушы атқарушылық әрекеттерді жүзеге асыру үшін қажетті соманы ағымдағы шотқа сот орындаушысы белгілеген мерзімде енгізбеген жағдайларда тоқтатыла тұруы мүмкін.

3. Атқарушылық iс жүргiзудi тоқтата тұру мерзiмдерi

      Атқарушылық iс жүргiзу:
      1) ҚР «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңға сәйкес егер құқық қатынасы құқықтық мирасқорлыққа жол берсе, борышкер немесе өндіріп алушы қайтыс болған, борышкерді немесе өндіріп алушыны хабарсыз кетті деп тану немесе қайтыс болды деп жариялау туралы сот шешімі заңды күшіне енген; борышкер болып табылатын заңды тұлға қайта құрылған немесе заңда белгіленген тәртіппен жеделдетілген оңалту рәсімі, оңалту рәсімі, банкроттық туралы іс жүргізуді қозғау жөнінде шешім қабылданған, алушыны немесе борышкерді әрекетке қабілетсіз, әрекет қабілеті шектеулі деп тану туралы сот шешімі заңды күшіне енген жағдайларда, - борышкердiң немесе өндіріп алушының құқықтық мирасқоры айқындалғанға, әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулi борышкерге немесе өндіріп алушыға қорғаншы немесе қамқоршы тағайындалғанға, заңды тұлғаны тарату туралы белгіленгентәртіппен шешім қабылданғанға, заңды тұлға немесе дара кәсiпкер (борышкер) банкрот деп жарияланғанға дейiн атқарушылық iс жүргiзудi тоқтата тұрылады.
     Сонымен қатар, атқарушылық іс жүргізуді борышкердің қатысуынсыз жүзеге асыру мүмкін болмайтын жағдайда, оның қызметтік іссапарда болған, борышкер емдеу мекемесiнде болған; борышкер не өндiрiп алушы елдi мекен шегiнен тыс жерде, оның iшiнде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнде, басқа да әскерлерi мен әскери құралымдарында мерзiмдi әскери қызмет өткеруiне байланысты жүрген
жағдайларда (атқарушылық іс жүргізуді борышкердің қатысуынсыз жүзеге асыру мүмкін болмайтын жағдайда, оның қызметтік іссапарда болған;
борышкер емдеу мекемесiнде болған; - борышкер не өндiрiп алушы қызмет бабындағы iссапардан, мерзiмдi әскери қызметтiң аяқталуына байланысты Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнен, басқа әскерлерi мен әскери құралымдарынан қайтқанға, емдеу мекемесiнен шыққанға дейiн тоқтатыла тұрады.
      Сот өзінің іс жүргізуіне борышкердің атқарушылық құжатты сот тәртібімен даулау туралы арызын қабылдаған, әкімшілік жаза қолданған органдардың (лауазымды адамдардың) әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) немесе шешімдеріне сотқа шағым берілген; сотқа атқарушылық құжат бойынша өндіріп алынатын мүлікті тізімдемеден шығару туралы (тыйым салудан босату) талап қойылған;
борышкердің мүлкін бағалау нәтижелерін борышкер немесе өндіріп алушы сотта даулаған жағдайларда, - сот актісі заңды күшiне енгенге дейiн тоқтатыла тұрады.

Өндіріп алушы жазбаша өтініш жасаған
жағдайда, - өндiрiп алушыдан арыз түскенге дейiн;

сот немесе атқарушылық құжат бергенде негізге алынған шешімнің орындалуын тоқтата тұру құқығы Қазақстан Республикасының заңнамасында берілген лауазымды адам қаулы шығарған     жағдайда, - қадағалау тәртiбiмен iс жүргiзу аяқталғанға немесе соттың не өзге де органның шешiмiн тоқтата тұрудың күшiн жою туралы тиiстi лауазымды адамның өкiмiне дейiн тоқтатыла тұрады.
     Сот орындаушысы, өндiрiп алушы немесе борышкер сот актiсiн түсiндiру туралы не орындау мерзiмiн жылжыту және ұзарту туралы, сот актiсiн орындау тәсілі мен тәртiбiн өзгерту туралы сотқа арыз берген жағдайда, - орындалуға жататын қаулының түсiндiрмесi келiп түскенге дейiн;     өндіріп алушы атқарушылық әрекеттерді жүзеге асыру үшін қажетті соманы ағымдағы шотқа сот орындаушысы белгілеген мерзімде енгізбеген жағдайларда өндіріп алушы ағымдағы шотқа атқарушылық әрекеттерді жүзеге асыру үшін қажетті соманы енгізгенге дейін тоқтатыла тұруы мүмкін.

Сот қаржы ұйымын қайта құрылымдау туралы шешім қабылдаған, сот бас ұйым ретінде банк конгломератына кіретін және қаржы ұйымы болып табылмайтын ұйымды қайта құрылымдау туралы шешім қабылдаған     жағдайда - қаржы ұйымын қайта құрылымдау тоқтатылғанға дейін;     осындай құқық берілген сот, прокуратура немесе өзге де құқық қорғау органдары атқарушылық іс жүргізуді талап еткен жағдайларда тоқтатыла тұруға тиіс.

Борышкердің жүрген жері белгісіз болған жағдайда сот орындаушысы ішкі істер немесе қаржы полициясы органдары арқылы борышкерге іздеу салуды жариялау туралы ұсыныспен атқарушылық құжаттың орындалу орны бойынша сотқа жүгінуге міндетті. Борышкерге іздеу салу жарияланған және оның өндіріп алуға жарайтын мүлкі болмаған кезде атқарушылық құжаттың түпнұсқасы өндіріп алушыға қайтарып беріледі, ол атқарушылық құжатты борышкердің жүрген жері белгілі болған немесе оның мүлкі анықталған кезде мәжбүрлеп орындатуға беруге құқылы, ал көшірмесі борышкер іздестірілетін кезеңде сот орындаушысының бақылауында болады.
      Борышкерге iздеу салуды соттың ұйғарымы бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен iшкi iстер және қаржы полициясы органдары жүзеге асырады.

Борышкерге iздеу салу жөнiндегi шығыстар атқарушылық әрекеттер жасау жөнiндегi шығыстарға жатады және борышкерден жергiлiктi бюджетке сот арқылы өндiрiп алынуға тиiс.

Борышкерге iздеу салу жөнiндегi шығыстар іздеу салуды жүзеге асыратын ішкі істер немесе қаржы полициясы органының өтініші негізінде айқындалады.

     Атқарушылық iс жүргiзудi қайта жалғастыру

      Атқарушылық iс жүргiзу өндiрiп алушының арызы бойынша немесе сот орындаушысының бастамасы бойынша оның тоқтатыла тұруын туғызған мән-жайлар жойылғаннан кейiн қайта жалғастырылады.

      4. Атқарушылық iс жүргiзудi тоқтату.

     Атқарушылық iс жүргiзу, егер:
      1) өндiрiп алушы өндiрiп алудан бас тартса;
      2) өндiрiп алушы мен борышкер бiтiмгершілік келiсiмiн жасасса және оны сот бекiтсе;
       3) шешiмде белгiленген талаптар немесе мiндеттер өндiрiп алушы немесе борышкер болып табылатын азамат қайтыс болғаннан кейін қайтыс болған адамның құқықтық мирасқорына ауыспайтын болса;
      4) борышкерді белгілі бір әрекеттерді жасауға міндеттейтін атқарушылық құжатты орындау мүмкіншілігі (белгілі бір әрекеттерді жасаудан тартыну) жоғалса;
      5) тиiстi органның атқарушылық құжатты бергенде негiзге алынған шешiмiнiң күшi жойылса;

6) өндіріп алушы немесе борышкер болып табылған заңды тұлғаны тарату аяқталса, құқықтық мирасқоры болмағандықтан не атқарушылық құжат борышкер болып табылатын заңды тұлғаның конкурстық басқарушысына немесе тарату комиссиясына орындау үшін жіберілсе;

7) атқарушылық құжаттың өндiрiп алу немесе өзге де талабы толық көлемде орындалса;

8) заттарды өндiрiп алушыға беру туралы атқарушылық құжатты орындау кезiнде өндiрiп алушы борышкерден алып қойылған заттарды алудан бас тартса;

9) Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексі 312-6-бабы бірінші бөлігінің 2) тармақшасында көзделген негіз бойынша қайта құрылымдауды тоқтату туралы соттың шешімі заңды күшіне енсе, тоқтатылады.
      Атқарушылық iс жүргiзу тоқтатылған жағдайларда бұл туралы сот орындаушысы бір тәуліктің ішінде қаулы шығарады. Тиісті белгі соғылған атқарушылық құжатты не оның көшiрмесiн мемлекеттік сот орындаушысы - сотқа немесе құжатты берген басқа органға, ал жеке сот орындаушысы - өндіріп алушыға жiбередi. Сонымен бiр мезгiлде орындауды қамтамасыз ету шараларының күшi жойылуға тиiс. Атқарушылық Заңның 1-тармағының 7) тармақшасы негiзiнде тоқтатылған, орындалғаннан кейiнгі атқару санкциясы, орындау жөніндегі шығыстар мен жеке сот орындаушысының қызметіне төлем сомасы өндiрiп алынуға тиiсті атқарушылық құжаттар бойынша орындауды қамтамасыз ету шараларының күшi оларды өндiрiп алғаннан кейiн ғана жойылуға тиiс. Атқарушылық құжаттың орындауға берiлу мерзiмiн сот қалпына келтiрген не сот орындаушысының iс жүргiзу тоқтатылған атқарушылық құжатты орындау жөнiндегi әрекетi заңсыз деп танылған жағдайларды қоспағанда, тоқтатылған атқарушылық iс жүргiзудi қайта бастауға болмайды.

     5. Атқарушылық құжаттарды өндiрiп алушыға қайтару

      Өндiрiп алу жүргiзiлмеген немесе толық көлемде жүргiзiлмеген атқарушылық құжат сот орындаушысының қаулысы бойынша мына жағдайларда:

1. өндiрiп алушының арызы бойынша;

2. егер борышкердiң өндiрiп алынуы мүмкiн мүлкi, оның iшiнде ақша, бағалы қағаздары немесе табыстары жоқ болса және оның мүлiктерiн немесе табыстарын анықтау бойынша сот орындаушысы қолданған, заңда көзделген барлық шаралар нәтиже бермесе;

3. егер мүліктік емес сипаттағы атқарушылық құжат бойынша заңда көзделген орындау жөніндегі барлық шаралар нәтиже бермесе;

4. егер өндiрiп алушы атқарушылық құжатты орындау кезiнде борышкердiң сатылмаған мүлкiн өзінде қалдырудан бас тартса;

5. егер сот борышкерге қатысты іздеу салу жарияласа;

6. егер өндіріп алушы жеке сот орындаушысының ағымдағы шотына орындау жөніндегі шығыстарды жабу үшін қажетті аванстық сомаларды енгізуден бас тартса;

7. егер атқарушылық құжатты орындау процесінде борышкердің, борышкер мүлкінің жеке сот орындаушысының өкілеттіктері қолданылмайтын аумақта екені анықталса;

8. жеке сот орындаушысынан бас тартуға ҚР «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңның 54-бабының 1-тармағында көрсетілген негіздер болса, өндіріп алушыға қайтарылады.
         Атқарушылық құжатты өндiрiп алушыға қайтару заңда белгiленген атқарудың ескіру мерзiмi шегiнде осы құжатты орындауға қайталап ұсынуға кедергi болып табылмайды.
         Өндіріп алу мемлекеттің пайдасына жүргізілетін атқарушылық құжаттар мынадай тәртіп сақтала отырып қайтарылады:
         1) сот жазып берген (шығарған) атқарушылық құжат талап-арызға бастамашы болған немесе әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттаманы толтырған мемлекеттік органға қайтарылады;
        2) әкімшілік құқық бұзушылық туралы істі қарауға уәкілетті органның (лауазымды адамның) қаулысы тиісті уәкілетті органға (лауазымды адамға) қайтарылады;
        3) прокурордың қаулысы прокурорға қайтарылады;
        4) қылмыстық істер бойынша мемлекет пайдасына өндіріп алу туралы атқарушылық құжаттар сотқа қайтарылады.
        

6. Атқарушылық iс жүргiзудiң аяқталуы.

   Атқарушылық iс жүргiзу:
 атқарушылық құжат қайтарылған,
 атқарушылық iс жүргiзу тоқтатылған;
соттың немесе құжатты берген басқа органның талабы бойынша атқарушылық құжат орындалмай қайтарылған жағдайларда аяқталды деп есептеледi.

     Атқарушылық іс жүргізуді тоқтата тұру, тоқтату, атқарушылық құжатты қайтару немесе оны борышкер-заңды тұлғаның конкурстық басқарушысына, тарату комиссиясына жіберу туралы мәселелерді сот орындаушысы қарайды.
      Бұл жөнінде атқарушылық іс жүргізу тараптарына және олардың өкілдеріне хабарланады, алайда олардың келмей қалуы аталған мәселелерді шешуге кедергі болмайды.
      Сот орындаушысы атқарушылық іс жүргізуді тоқтата тұру, тоқтату, атқарушылық құжатты қайтару немесе оны борышкер-заңды тұлғаның конкурстық басқарушысына, тарату комиссиясына жіберу туралы қаулы шығарады, оны мемлекеттік сот орындаушылары үшін аумақтық бөлімнің басшысы бекітуге тиіс.
      Сот орындаушысының атқарушылық іс жүргізуді тоқтата тұру, тоқтату, атқарушылық құжатты қайтару немесе оны борышкер-заңды тұлғаның конкурстық басқарушысына, тарату комиссиясына жіберу туралы қаулысына сотқа шағым жасалуы мүмкін.

     Атқарушылық құжат түсiнiксiз болған жағдайда оны орындауға алған сот орындаушысы, сондай-ақ өндiрiп алушы немесе борышкер атқарушылық құжатты бергенде негiзге алынған шешiмдi немесе өзге де актіні түсiндiру үшiн сотқа немесе атқарушылық құжатты берген органға жүгiнуге құқылы.

      Атқарушылық әрекеттер жасалатын жер

      Атқарушылық әрекеттердi борышкердiң тұрғылықты жерi бойынша немесе жұмыс орны бойынша не оның мүлкi тұрған жер бойынша сот орындаушысы жүргiзедi. Егер заңды тұлға борышкер болып табылса, орындау оның органы немесе мүлкi орналасқан жерде жүргiзiледi.
     Борышкерді белгiлi бiр әрекеттер жасауға мiндеттейтiн атқарушылық құжаттарды орындауды осындай әрекеттер жасалатын жердегi сот орындаушысы жүргiзедi.
     Жекелеген атқарушылық әрекеттерді жасау және (немесе) мемлекеттік сот орындаушысының өкілеттігі қолданылмайтын аумақта мәжбүрлеп орындатудың жекелеген шараларын қолдану қажет болған жағдайда, ол атқарушылық әрекеттерді жасау және (немесе) мәжбүрлеп орындату шараларын қолдануды тиісті мемлекеттік сот орындаушысына тапсыруға құқылы. Тапсырма осы Заңның 10-бабына сәйкес мемлекеттік сот орындаушысының қаулысымен ресімделеді және оны аумақтық бөлімнің басшысы бекітеді.
      Егер атқарушылық құжатты орындау процесiнде борышкер, борышкердің мүлкі сот орындаушысының өкілеттігі қолданылмайтын аумақта екені анықталса:
      1) мемлекеттік сот орындаушысы бұл жөнінде дереу қаулы шығарады және қаулы шығарылғаннан кейін атқарушылық құжатты және атқарушылық іс жүргізудің бүкіл материалдарының көшірмесін борышкердің жаңа тұрғылықты жері немесе нақты тұратын жері, оның жаңа жұмыс орны, борышкер-заңды тұлғаның жаңа орналасқан жері бойынша не борышкердің мүлкі тұрған жаңа жері бойынша мемлекеттік сот орындаушысына үш жұмыс күнінен кешіктірмей жіберіп, бұл жөнінде өндіріп алушыға хабарлайды. Атқарушылық құжаттың көшірмесі атқарушылық іс жүргізуде қалады;
      2) жеке сот орындаушысы атқарушылық құжатты өндіріп алушыға қайтарады, бұл туралы тиісті қаулы шығарады.

       Атқарушылық әрекеттер жасалатын уақыт

      Атқарушылық әрекеттер жұмыс күндерiнде сағат алтыдан жиырма екі сағатқа дейін жасалады. Атқарушылық әрекеттердi осы шекте жасаудың нақты уақытын сот орындаушысы белгiлейдi. Атқарушылық iс жүргiзу тараптары атқарушылық әрекеттер жасаудың өздерiне қолайлы уақытын ұсынуға құқылы.
      Демалыс және мереке күндерiнде, сондай-ақ түнгi уақытта атқарушылық әрекеттерге, кейiнге қалдыруға болмайтын немесе оларды борышкердiң кiнәсiнен басқа күндерде және осы Заңда белгiленген уақытта жасау мүмкiн болмаған жағдайларда ғана жол берiледi.

Атқарушылық iс жүргiзудегi бас тарту

      Егер сот орындаушысы, аудармашы, маман атқарушылық iс жүргiзудiң нәтижесiне жеке өзi, тiкелей немесе жанама түрде мүдделi болса немесе өзге де мән-жайлар, атап айтқанда, тараптармен, олардың өкiлдерiмен әділдігі күмән туғызатындай туыстық қатынаста болатын мән-жайлар орын алса, олардың атқарушылық iс жүргiзуге қатысуына болмайды және одан бас тартуға жатады.
      Бас тартуға мән-жайлар болған жағдайда, осы баптың 1-тармағында аталған адамдар бас тартатынын мәлiмдеуге мiндеттi. Бас тарту атқарушылық әрекеттер жасау басталғанға дейiн дәлелденiп, жазбаша түрде мәлiмделуге тиiс. Егер бас тартуға негiз туындаса және ол жөнiнде атқарушылық әрекеттер жасау басталып кеткеннен кейiн белгiлi болса, оған орындау процесiнде жол берiледi.
     Мемлекеттік сот орындаушысынан бас тарту туралы мәселенi аумақтық бөлiм басшысы шешедi, бұл жөнiнде тиiстi дәлелдi қаулы шығарылады.
      Аудармашыдан немесе маманнан бас тарту туралы мәселенi сот орындаушысы шешедi, бұл жөнiнде аумақтық бөлiм басшысы бекiтетiн тиiстi дәлелдi қаулы шығарылады.
      Егер сот орындаушысы, аудармашы, маман атқарушылық iс жүргiзудiң нәтижесiне жеке өзi, тiкелей немесе жанама түрде мүдделi болса немесе өзге де мән-жайлар, атап айтқанда, тараптармен, олардың өкiлдерiмен әділдігі күмән туғызатындай туыстық қатынаста болатын мән-жайлар орын алса жеке сот орындаушысы атқарушылық құжатты өндіріп алушыға қайтарады, бұл туралы қаулы шығарады.
     Сот орындаушысынан бас тартуға қарсылық білдіру туралы қаулыға белгiленген тәртiппен сотқа шағым жасалуы және наразылық білдірілуі мүмкiн. Шағым жасалу немесе наразылық білдіру атқарушылық әрекеттер жүргiзудi тоқтата тұрмайды.

Ұсынылатын әдебиет:

1. 1995 жылдың 30 тамызындағы Қазақстан Республикасының Конституциясы, 2011 жылғы 2 ақпандағы Заңымен өзгерістер мен толықтырулар енгізілген нұсқасы, А.:, Юрист, 2013 ж.

2. ҚР-ның «Сот жүйесі және судьялар мәртебесі туралы» Заңы, 25.12.2000 ж., 17.11.2008 ж. өзгерістер мен толықтырулармен қоса

3. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі, А., «Юрист»,2013 ж.

4. Қазақстан Республикасының 2010 жылғы 2 сәуірдегі «Атқарушылық iс жүргiзу және сот орындаушыларының мәртебесi туралы» Заңы Алматы, «Юрист», 2013 ж.

5. Егембердиев Е.О.Атқарушылық іс жүргізу: Оқу құралы. - Астана: Фолиант, 2006. - 160 б. - ISBN 9965-35-106-6

6. . Исполнительное производство. — 3-е изд., доп. и перераб. / Под ред. Я. Ф. Фархтдинова. — СПб.: Питер, 2004.

7. Нұрмашев Ү., Нұрмашева Ф Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу құқығы; Оқу құралы. – Алматы: Жеті жарғы, 2009.- 400 бет

Бақылау сұрақтары:

1. Атқарушылық құжатты iс жүргiзуге қабылдау тәртібі

2. Атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тартудың негіздерін атаңыз салдары және оның себептерін жою.

3. Атқарушылық іс жүргізуді қозғаудан бас тартудың салдары қандай және оның себептерін жою мүмкіндігін атаңыз

4. Атқарушылық құжаттарды орындау мерзiмдерiн мысал ретінде атаңыз.

5. Атқарушылық әрекеттерді кейінге қалдыру негіздері.

6. Сот орындаушысының атқарушылық iс жүргiзудi тоқтата тұру, аяқтау, бас тартудың негіздерін атаңыз

7. Атқарушылық iс жүргiзудiң. Атқарушылық iс жүргiзудегi