Саба?ты? та?ырыбы: М??гілік ?мірді а?са?ан ?ор?ыт Саба?ты? ма?саты: О?ушылар?а сегізінші ?асырда ?мір с?рген т?ркі халы?тарыны? ата?ты а?ыны, к?йші ?ор?ыт туралы білім беру. О?ушыларды? тілдерін дамыту, ?ор?ыт баба туралы а?ыздарды, деректерді ?з бетінше о?ып, танысу ар?ылы зерттеушілік, шы?армашылы? да?дыларын арттыру. ?з еліні? тарихына деген с?йіспеншіліктерін арттыру. Саба?ты? к?рнекілігі: ?ор?ыт ата портреті, ?ор?ыт атаны? кесенесі жайлы бейнефильм, Power Рoint ба?дарламасында жасал?ан презентация, интерактивті та?та. П?наралы? байланыс:тарих, география. Саба?ты? т?рі: таным саба?.
І. ?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды ?ш топ?а б?ліп, саба?ты? ма?сатымен таныстыру: - ??рметті о?ушылар, ?ткен саба?та сіздер ?аза? хал?ыны? ежелгі д?уір ?дебиетімен танысты?ыздар. Осы саба?та біз ежелгі д?уір ?дебиеті туралы білімімізді толы?тырамып, тере?дете т?семіз. Сегізінші ?асырда ?мір с?рген ата?ты а?ын, к?йші ?ор?ыт ата туралы ??гіме ?оз?аймыз. ІІ. ?ткен та?ырыпты пысы?тау. . Ежелгі д?уір ?дебиетіні? басты-басты ?деби м?раларын есімізге т?сіріп ?тейік. (Интерактивті та?тадан ежелгі ??лпытастар туралы о?ушыларды??здері жасап ?келген презентациясы к?рсетіледі): - Орхон-Енисей ескерткіштері (VІІ ?.): «К?лтегін» жыры (Мон?олияда?ы Орхон ж?не Енисей ?зендеріні? бойында табыл?ан). - «?ор?ыт ата кітабы» (VІІІ ?.). Осы к?нге дейін Германияда 12 жырдан т?ратын ?олжазба к?йінде ж?не Италияда 6 жырдан т?ратын ?олжазба к?йінде са?тал?ан. - «О?ыз-нама» (ІХ ?.). О?ыздар мен оларды? ханы О?ыз ?а?анны??скери жоры?тары, ерлік істері жырланады. - ?л-Фараби, М.?аш?ари, ?.А.Йасауи, Ж.Баласа??ни сия?ты ?лы ойшылдар, ??лама ?алымдар, а?ындарды? е?бектері. ІІІ. Жа?а та?ырыпты ме?герту. ?ызы?ушылы?ты ояту: (Та?тадан ?обызды? суреті к?рсетіледі) - Та?тадан не к?ріп т?рсы?дар? - Музыкалы? аспап. - ?андай музыкалы? аспап? - ?аза?хал?ыны??лтты? аспабы – ?обыз. - ?обыз туралы не білесі?дер? ?андай а?ыз білді?дер? (Балалар ?здері ?обыз туралы не білетіндерін, ?андай а?ыз о?ып келгендері туралы айтып береді). М??алімні? с?зі:Жа?сы, осы ?обыз деген музыкалы? аспапты ал?аш рет жаса?ан ?ор?ыт атамыз туралы ??гімелесеміз. (Та?тадан ?ор?ыт ата портреті ж?не жерленген кесенесі туралы бейнефильм к?рсетіледі). - ?ор?ыт ата – VIII ?асырда Сырдария ?зеніні? бойында б?рын?ы Жанкент ?аласы ма?ында ?мір с?рген батыр, ата?ты а?ын, ас?ан к?йші. Ол туралы к?птеген а?ыздар са?тал?ан. Ел аузында?ы а?ыздарда ?ор?ыт ата м??гі ?лмейтін ?мір іздеуші, м??гілік ?мір ?шін к?рескер ретінде айтылады. Біра? ол ?міріні? со?ында ?лмейтін н?рсе жо? екен деген пікірге келеді. Енді ?ор?ыт ата м??гілік ?мірді ?обыз сарынынан іздейді екен. ?лы к?йшіге ?зі іздеген м??гілік ?мір оны??нерінде сия?ты к?рінеді. Ол к?йлерін толласыз тартып, д?ниеден ?теді. ?зі ?лгенмен артында к?йлері, ?л?атты с?здері ?алады. Ал ?дебиет тарихында деректі т?рде ?ор?ыт ата кітабы бар. ?ор?ыт ата кітабы осы к?нге дейін Дрезден ?аласында он екі жырдан т?ратын ?олжазба к?йінде ж?не Италияда алты жырдан т?ратын ?олжазба к?йінде са?талып келеді. ?ор?ыт ата кітабын VIII ?асырларда ж?не одан да б?рын ту?ан а?ыздарды? жина?ы деуге болады. Оларды жыр т?рінде жаз?ан – ?ор?ыт ата. Кітапта ?аза? хал?ыны???рылуына тікелей ?атысы бар, тарихта белгілі о?ыз тайпаларыны? та?дырына байланысты о?и?алар баяндалады. ?ор?ыт ата кітабы мынадай жырлардан т?рады:
- Дерсехан ?лы Б??аш туралы жыр, - ?азан бекті?ауылын жау шап?аны туралы жыр, - О?ыз ?а?ан жыры т.б. Келесі саба?ымызда осы ?ор?ыт атаны? «Дерсехан ?лы Б??ашжан туралы жырымен» танысамыз.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«М??гілік ?мірді а?са?ан - ?ор?ыт »
Жаксымбетова Адебия Жармухамбеткызы Мектеп: №9 В.А. Савва қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
.Орыссыныптарының 6-сыныбы, қазақәдебиеті
Сабақтың тақырыбы: Мәңгілік өмірді аңсаған Қорқыт Сабақтың мақсаты: Оқушыларға сегізінші ғасырда өмір сүрген түркі халықтарының атақты ақыны, күйші Қорқыт туралы білім беру. Оқушылардың тілдерін дамыту, Қорқыт баба туралы аңыздарды, деректерді өз бетінше оқып, танысу арқылы зерттеушілік, шығармашылық дағдыларын арттыру. Өз елінің тарихына деген сүйіспеншіліктерін арттыру. Сабақтың көрнекілігі: Қорқыт ата портреті, Қорқыт атаның кесенесі жайлы бейнефильм, Power Рoint бағдарламасында жасалған презентация, интерактивті тақта. Пәнаралық байланыс:тарих, география. Сабақтың түрі: таным сабақ.
І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды үш топқа бөліп, сабақтың мақсатымен таныстыру: - Құрметті оқушылар, өткен сабақта сіздер қазақ халқының ежелгі дәуір әдебиетімен таныстыңыздар. Осы сабақта біз ежелгі дәуір әдебиеті туралы білімімізді толықтырамып, тереңдете түсеміз. Сегізінші ғасырда өмір сүрген атақты ақын, күйші Қорқыт ата туралы әңгіме қозғаймыз. ІІ. Өткен тақырыпты пысықтау. . Ежелгі дәуір әдебиетінің басты-басты әдеби мұраларын есімізге түсіріп өтейік. (Интерактивті тақтадан ежелгі құлпытастар туралы оқушылардыңөздері жасап әкелген презентациясы көрсетіледі): - Орхон-Енисей ескерткіштері (VІІ ғ.): «Күлтегін» жыры (Монғолиядағы Орхон және Енисей өзендерінің бойында табылған). - «Қорқыт ата кітабы» (VІІІ ғ.). Осы күнге дейін Германияда 12 жырдан тұратын қолжазба күйінде және Италияда 6 жырдан тұратын қолжазба күйінде сақталған. - «Оғыз-нама» (ІХ ғ.). Оғыздар мен олардың ханы Оғыз қағанныңәскери жорықтары, ерлік істері жырланады. - Әл-Фараби, М.Қашқари, Қ.А.Йасауи, Ж.Баласағұни сияқты ұлы ойшылдар, ғұлама ғалымдар, ақындардың еңбектері. ІІІ. Жаңа тақырыпты меңгерту. Қызығушылықты ояту: (Тақтадан қобыздың суреті көрсетіледі) - Тақтадан не көріп тұрсыңдар? - Музыкалық аспап. - Қандай музыкалық аспап? - Қазақхалқыныңұлттық аспабы – қобыз. - Қобыз туралы не білесіңдер? Қандай аңыз білдіңдер? (Балалар өздері қобыз туралы не білетіндерін, қандай аңыз оқып келгендері туралы айтып береді). Мұғалімнің сөзі:Жақсы, осы қобыз деген музыкалық аспапты алғаш рет жасаған Қорқыт атамыз туралы әңгімелесеміз. (Тақтадан Қорқыт ата портреті және жерленген кесенесі туралы бейнефильм көрсетіледі). - Қорқыт ата – VIII ғасырда Сырдария өзенінің бойында бұрынғы Жанкент қаласы маңында өмір сүрген батыр, атақты ақын, асқан күйші. Ол туралы көптеген аңыздар сақталған. Ел аузындағы аңыздарда Қорқыт ата мәңгі өлмейтін өмір іздеуші, мәңгілік өмір үшін күрескер ретінде айтылады. Бірақ ол өмірінің соңында өлмейтін нәрсе жоқ екен деген пікірге келеді. Енді Қорқыт ата мәңгілік өмірді қобыз сарынынан іздейді екен. Ұлы күйшіге өзі іздеген мәңгілік өмір оныңөнерінде сияқты көрінеді. Ол күйлерін толласыз тартып, дүниеден өтеді. Өзі өлгенмен артында күйлері, ұлғатты сөздері қалады. Ал әдебиет тарихында деректі түрде Қорқыт ата кітабы бар. Қорқыт ата кітабы осы күнге дейін Дрезден қаласында он екі жырдан тұратын қолжазба күйінде және Италияда алты жырдан тұратын қолжазба күйінде сақталып келеді. Қорқыт ата кітабын VIII ғасырларда және одан да бұрын туған аңыздардың жинағы деуге болады. Оларды жыр түрінде жазған – Қорқыт ата. Кітапта қазақ халқыныңқұрылуына тікелей қатысы бар, тарихта белгілі оғыз тайпаларының тағдырына байланысты оқиғалар баяндалады. Қорқыт ата кітабы мынадай жырлардан тұрады: - - Дерсехан ұлы Бұқаш туралы жыр, - - Қазан бектіңауылын жау шапқаны туралы жыр, - - Оғыз қаған жыры т.б. Келесі сабағымызда осы Қорқыт атаның «Дерсехан ұлы Бұқашжан туралы жырымен» танысамыз.
Мәтінменжұмыс: А) сөздікжұмысы: Желмая – верблюдица Ажал – смерть Әуен – музыка, мелодия Зират – могила Үздіксіз – непрерывно
Ә) мәтінді мұғалімнің мәнерлеп оқуы Б) мәтінді оқушылардыңөздерінің оқып шығуы В) мәтін бойынша әр топқа тапсырма беру. Әрбір топ өз тапсырмалары бойынша мәтіннен керекті үзінділерді тауып, өз сөздерімен әңгімелеп айтып береді І топ – Қорқыт – ақын ІІ топ – Қорқыт – күйші ІІІ топ – Қорқыт – мәңгілік өмірді іздеуші.
Интерактивті тақтамен жұмыс: Символ-сөздердің астын сыз: а) өлімді білдіретін сөздерді қара сызықпен; ә) өмірді білдіретін сөздерді жасыл сызықпен;
Оқушылар сөздерді дәптерлеріне көшіріп жазып, астын сызады.
Интерактивті тақтаның көмегімен кроссворд шешу:
1 Қ о р қ ы т 2 3 4 5 6
Кроссвордты дұрыс шешсеңдер, боялған бөліктерден «Қорқыт ата кітабы» қазіргі кезде қай қалада сақталғанын оқисыңдар.
1. Қазақтыңұлттық музыкалық аспабы. (домбыра) 2. Қорқыт атаның түйесі. (Желмая) 3. Миф, легенда сөздерінің аудармасы. (аңыз) 4. Қорқыт ата қай өзеннің жағасында туып-өскен? (Сырдария) 6. Музыка, мелодия сөздерінің аудармасы (әуен) 7. Қорқыт ата ненің уынан қайтыс болды? (жылан) (жасырын сөз – «Дрезден»).
Дәптермен жұмыс: оқушылар Қорқыт атаныңұнаған нақыл сөздерін дәптерлеріне көшіріп жазады. Қорқыт атаның нақыл сөздерінен Ана үшін бала – екі көздің сыңары. Ұлыңөсіп жетілсе – от басының мерейі, бас-көзі. Ата даңқын шығарып, өзінің тегін қуған балаға ешкім жетпейді. Атаның атын былғаған ақылсыз баланың тумағаны артық. Өтірік сөз өрге баспайды. Өтірікші болғаннан, жарық көріп, өмір сүрмеген көп артық. Сөзіне берік, шыншыл адамға бұл дүниеде отыз жылды үшке кобейтіп өмір сүрген де аз. ІV. Сабақты қорытындылау. Балалар, бүгінгі сабағымызда Қорқыт ата туралы білімімізді толықтырдық. Қорқыт бабамыз туралы не білдік? (Балалардың жауаптары) V. Үй жұмысы, бағалау.
Қолданылған әдебиет: 1. Қорқыт ата (Энциклопедиялық жинақ). – Алматы, 1999. 2. Мағауин М. Қобыз бен найза. – Алматы, 1970. 3. Умарова Г.С.,Шарабасов С.Ғ. Қазақәдебиетінің тарихы. 4. Қорқыт ата кітабы. – Алматы: Жазушы, 1994. 5. Келімбетов Н. Ежелгі дәуір әдебиеті. – Алматы: Атамұра, 2005.
