М?найды? ??рамы. М?най пайда болуыны? негізгі концепциялары
М?найды? ??рамы. М?най пайда болуыны? негізгі концепциялары
?ылыми-техникалы? прогресс ж?не ?лемдiк шаруашылы?тарды? ?р т?рлi салаларыны? 19-20 ?асырларда ?те жо?ары ?ар?ында дамуы ?р т?рлi пайдалы ?азбаларды? к?п м?лшерде ?олданылуына жа?дай ту?ызды. Соларды? iшiнде м?най ерекше орын алады.
М?найды Евфрат жа?асында бiздi? эрамыз?а дейiнгi 4-6 мы? жылдар б?рын таба бастады. М?най сонымен ?атар д?рi ретiнде де ?олданыл?ан. Ежелгi египеттiктер асфальтты (?ыш?ылдан?ан м?найды) ?лi денелердi бальзамдау?а пайдалан?ан. М?найлы? битумдар ??рылысты? ертiндiлердi жасау?а ?олданыл?ан. М?най «гректiк от» ??рамына енген. Орта ?асырда м?най Таяу Шы?ыста, О?т?стiк Италияда ?алаларды жары?тандыру?а ?олданыл?ан. 19 ?асырды? басында Ресейде, орта кезiнде Америкада м?найды айдау жолымен керосин алын?ан. Ол шамдарда ?олданылды. 19 ?асырды? орта кезiне дейiн м?най ?зiнi? жерге жа?ын жат?ан жерiнен тере? ??ды? ?азу ар?ылы аз к?лемде алынып отырды. Бу, содан кейiн дизель ж?не бензин двигательдарын ойлап тап?аннан кейiн м?най ?ндіру ?ндірiсi ке?iнен дами бастады.
М?най — к?міртегілер ?оспасы болатын, жанатын майлы с?йы?ты?; ?ызыл-?о?ыр, кейде ?ара т?ске жа?ын, немесе ?лсіз жасыл-сары, тіпті т?ссіз т?рі де кездеседі; ?зіндік иісі бар; жерде т?нбалы? ?абатында орналасады; пайдалы ?азбаларды? е? ма?ызды т?рі.
М?най – ол ?зiне т?н иiсi бар, жасыл немесе ?о?ыр т?стi, кейде тiптi ?ара немесе кей жа?дайда т?ссiз болатын майлы жан?ыш с?йы?.
М?най — к?міртегілер ?оспасы болатын, жанатын майлы с?йы?ты?; ?ызыл-?о?ыр, кейде ?ара т?ске жа?ын, немесе ?лсіз жасыл-сары, тіпті т?ссіз т?рі де кездеседі; ?зіндік иісі бар; жерде т?нбалы? ?абатында орналасады, пайдалы ?азбаларды? е? ма?ызды т?рі.
М?най д?ние ж?зілік жанар-жа?ар май-энергетикалы? балансында орасан зор ?леске ие: оны? адамзат пайдаланатын ?уат к?здері ішінде 48% алады. Болаша?та б?л к?рсеткіш м?най ?ндіруді? ?иындай беруінен, ж?не атом ж?не бас?а ?уат к?здерін пайдалануыны? ?суінен кеми береді.
Химия мен м?най-химия ?нерк?сіптеріні? ?ар?ынды дамуына байланысты м?най?а деген с?раныс жанар-жа?ар майлар ?шін ?ана емес, синтетикалы? каучук, синтетикалы? талшы?тар, пластмасс, жуу ??ралдарын, пластификатор, боя?ыштар т.б. (?лемдік ?ндірісті? 8%-нан астамы) ?ндіру шикізат к?здері ?шін ?суде. Осыларды шы?ару?а бастап?ы заттар ретінде к?п ?олданылатындар: парафиндік к?міртектер – метан, этан, пропан, бутан, пентан, гексан, ж?не жо?арымолекулярлы?тар (10-20 атомды молекулалы к?міртектер), циклогексан; ароматты к?міртектер – этилен, пропилен, бутадиен; ацетилен.
М?най негiзiнен 79,5 – 87,5% к?мiртегiнен ж?не 11,0-14,5% сутегiнен т?рады. Олармен ?атар м?найда бас?а да ?ш элементтер бар: к?кiрт, оттегi ж?не азот. Оларды? жалпы ?осындысы м?най салма?ыны? 0,5-8%-тін ??райды. Сонымен ?атар м?найда аз концентрацияда бас?а да элементтер кездеседi: ванадий, никель, темiр, алюминий, мыс, магний, барий, стронций, марганец, хром, кобальт, молибден, бор, мышьяк, калий ж?не т.б. Оларды? барлы?ыны? ?осындысы м?най салма?ыны? 0,02-0,03 %-тін ??райды. Атал?ан элементтер органикалы? ж?не неорганикалы? ?осындыларды ?алыптастырады. Оттегi мен азот м?найда тек ?ана ?осыл?ан ?алыпта кездеседi. К?кiрт еркiн ?алыпта немесе к?кiрттегi ??рамында болуы м?мкiн.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«М?найды? ??рамы. М?най пайда болуыны? негізгі концепциялары »
Мұнайдың құрамы. Мұнай пайда болуының негізгі концепциялары
Ғылыми-техникалық прогресс және әлемдiк шаруашылықтардың әр түрлi салаларының 19-20 ғасырларда өте жоғары қарқында дамуы әр түрлi пайдалы қазбалардың көп мөлшерде қолданылуына жағдай туғызды. Солардың iшiнде мұнай ерекше орын алады.
Мұнайды Евфрат жағасында бiздiң эрамызға дейiнгi 4-6 мың жылдар бұрын таба бастады. Мұнай сонымен қатар дәрi ретiнде де қолданылған. Ежелгi египеттiктер асфальтты (қышқылданған мұнайды) өлi денелердi бальзамдауға пайдаланған. Мұнайлық битумдар құрылыстық ертiндiлердi жасауға қолданылған. Мұнай «гректiк от» құрамына енген. Орта ғасырда мұнай Таяу Шығыста, Оңтүстiк Италияда қалаларды жарықтандыруға қолданылған. 19 ғасырдың басында Ресейде, орта кезiнде Америкада мұнайды айдау жолымен керосин алынған. Ол шамдарда қолданылды. 19 ғасырдың орта кезiне дейiн мұнай өзiнiң жерге жақын жатқан жерiнен терең құдық қазу арқылы аз көлемде алынып отырды. Бу, содан кейiн дизель және бензин двигательдарын ойлап тапқаннан кейiн мұнай өндіру өндірiсi кеңiнен дами бастады.
Мұнай — көміртегілер қоспасы болатын, жанатын майлы сұйықтық; қызыл-қоңыр, кейде қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл-сары, тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде тұнбалық қабатында орналасады; пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі.
Мұнай – ол өзiне тән иiсi бар, жасыл немесе қоңыр түстi, кейде тiптi қара немесе кей жағдайда түссiз болатын майлы жанғыш сұйық.
Мұнай — көміртегілер қоспасы болатын, жанатын майлы сұйықтық; қызыл-қоңыр, кейде қара түске жақын, немесе әлсіз жасыл-сары, тіпті түссіз түрі де кездеседі; өзіндік иісі бар; жерде тұнбалық қабатында орналасады, пайдалы қазбалардың ең маңызды түрі.
Мұнай дүние жүзілік жанар-жағар май-энергетикалық балансында орасан зор үлеске ие: оның адамзат пайдаланатын қуат көздері ішінде 48% алады. Болашақта бұл көрсеткіш мұнай өндірудің қиындай беруінен, және атом және басқа қуат көздерін пайдалануының өсуінен кеми береді.
Химия мен мұнай-химия өнеркәсіптерінің қарқынды дамуына байланысты мұнайға деген сұраныс жанар-жағар майлар үшін ғана емес, синтетикалық каучук, синтетикалық талшықтар, пластмасс, жуу құралдарын, пластификатор, бояғыштар т.б. (әлемдік өндірістің 8%-нан астамы) өндіру шикізат көздері үшін өсуде. Осыларды шығаруға бастапқы заттар ретінде көп қолданылатындар: парафиндік көміртектер – метан, этан, пропан, бутан, пентан, гексан, және жоғарымолекулярлықтар (10-20 атомды молекулалы көміртектер), циклогексан; ароматты көміртектер – этилен, пропилен, бутадиен; ацетилен.
Мұнай негiзiнен 79,5 – 87,5% көмiртегiнен және 11,0-14,5% сутегiнен тұрады. Олармен қатар мұнайда басқа да үш элементтер бар: күкiрт, оттегi және азот. Олардың жалпы қосындысы мұнай салмағының 0,5-8%-тін құрайды. Сонымен қатар мұнайда аз концентрацияда басқа да элементтер кездеседi: ванадий, никель, темiр, алюминий, мыс, магний, барий, стронций, марганец, хром, кобальт, молибден, бор, мышьяк, калий және т.б. Олардың барлығының қосындысы мұнай салмағының 0,02-0,03 %-тін құрайды. Аталған элементтер органикалық және неорганикалық қосындыларды қалыптастырады. Оттегi мен азот мұнайда тек қана қосылған қалыпта кездеседi. Күкiрт еркiн қалыпта немесе күкiрттегi құрамында болуы мүмкiн.
Жалпы Қазақстан көмірсутегінің мол қоры бар мемлекеттердің қатарына кіреді. Республика территорисында көмірсутегінің 208 кен орны ашылған болса, оның жартысы- мұнай, үштен бірі-мұнай-газ, қалғандары газ және газконденсаттары. Осылардың ішінен қазіргі уақытта 70-тен астам кен орындары игерілуде. Жалпы Қазақстандағы көмірсутегінің қоры 13 млрд. т мұнай және корнденсат және 7,1 трлн. метр куб табиғи газ.Атырау және Маңғыстау облыстарының территорисында мұнай қорының 70 % орналасқан. Мұнайдың ең ірі кен орныдары: Теңіз, Өзен, Қарашығанақ, Қаламқас. Газдың ең ірі кен орныдарына Қарашығанақ, Теңіз, Жаңажол, жіне Жамбыл облысының территорисындағы га кен орныдарының Амангелді тобы жатады.
Қазақстан пайдалы қазбалардың қоры бойынша дүние жүзінде алғашқы орында алғанымен оның сапасы бойынша соңғы орындарды иеленді.
Зерттеу тақырыбының мақсаты: Қазақстан Республикасы экономикасының дамуындағы мұнай өнеркәсібінің рөлін айқындау.
Зерттеу нысаны – Қазақстанның мұнай өндірісі және минералды шикізат ресурстары.
Зерттеу пәні–қазіргі заманғы мұнайды өңдеу технологиясы.
Зерттеу пәнінің міндеттері:
— мұнайдың құрамына, геологиялық-физикалық қасиеттерін анықтау;
— мұнай өндірісіне жалпы сипаттама беру;
— табиғи ресурстарды тиімді пайдалану;
Құрылымы:жұмыс кіріспеден,үш тараудан,қорытындыдан,қолданған әдебиеттер тізімінен тұрады.
