Жеке т?л?аны? бостанды?ы мен жауапкершілігі

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: Білімгерлерге жеке т?л?аны? бостанды?ы, жауапкершілігі, ?о?амды? м?ні, белсенділігі ж?не жеке т?л?а теория, типологиясыны? ?алыптасуын т?сіндіру.

Дамытушылы?: Білімгерлерді? ойлау, есте са?тау, с?йлеу ?абілеттерін, ?здігінен ізденуге деген ынтасын, п?нге деген ?ызы?ушылы?ын, белсенділігін дамыту.

Т?рбиелік: Жас ?рпа?ты елі мен жерін, ту?ан Отанын с?юге ж?не адамгершілікке, жауапкершілікке , ержеткенде елімізді к?зді? ?арашы?ындай ?ор?ау?а т?рбиелеу.

Саба?ты? т?рі: Аралас саба?.

Саба?ты? типі: Т?сіндірмелі – иллюстративті.

Саба?ты? ?дісі: СКТ технологиясы элементтері , ой ?оз?ау , «кім жылдам» ойындары, талдау, жина?тау, салыстыру, жіктеу, ?орыту.

Саба? к?рнекілігі: О?улы? «Философия негізі», слайдтар, ?лестірмелі ?а?аздар, интерактивтік та?та.

П?наралы? байланыс: ?аза? ?дебиеті, ???ы? негізі, Саясаттану ж?не ?леуметтану негізі.

Саба? барысы: I.?йымдастыру кезе?і: О?ушыларды саба??а дайындап, тексеру ж?не саба? ма?саты мен таныстыру.

1. ?й тапсырмасын берілген жоспар бойынша с?рау.

1.Адамны? биологиялы? ж?не ?леуметтік ?арым-?атынасы, ?ызы?ушылы?ы мен ?ажеттілігі.

2. Адам ж?не оны? болмысы философияны? орталы? м?селесі ретінде.

3.Адам м?селесіні? философиялы? т?р?ыдан ?арастыруыны? ерекшелігі, ?зектілігі.

4. Антропосоциогенез т?сінігі ж?не факторлары.

5. Адам т?нділігі ж?не адам руханилылы?ы. убрать

2. ?лестірмелі ?а?аздар мен ж?мыс. 1.?л-Фарабиді? айтуы бойынша ба?ыт дегеніміз не?

2.Адамны? арманынан шы?атын «Мемлекет» туралы ілім Платон философиясында ?алай ерекшеленеді? 3.Аристотельді? ??ымы бойынша е? жа?сы адам дегеніміз кім?

3. ?й тапсырмасын ?аза?ты? ??лама ойшылдарыны? адам?а байланысты ой –пікірлері ар?ылы с?ра?тармен бекіту.

1.Ш.Уалиханов адамны? ???ы?ын ?ор?ау ж?не ?о?амды? ??рылысты ?згерту, оны? негізгі ба?ыттары туралы не айтты?

2.А.??нанбаев, Ы.Алтынсарин шы?армаларында?ы адамны? ?адір-?асиетіні? сомдалуы, суреттелуі.

II Жа?а саба?ты т?сіндіру:

Та?ырып : Жеке т?л?аны? бостанды?ы мен жауапкершілігі

Жоспар: 1. ?леуметтік жеке т?л?а

2.«Индивид», «?леуметтену», «т?л?а», «даралы?», «азамат» т?сініктеріні? мазм?ны.

3. Адам ?з болмысыны? объектісі, субъектісі.

4. Адамны? т?л?алы? ?асиеттері ( сенім, ерік, еркіндік, жауапкершілік, ??ндылы?).

5.Адам ???ы?ы мен бостанды?ы.

Саба? т?сіндіру барысында кездесетін термин с?здерге т?сінік беру:

«Т?л?а»- «Даралы?»-«Индивид»-«Азамат» - жеке адам деген ма?ынаны береді.

«Индивидуалды?» (индивидуальность)- (ерекшелілік) к?пшілік ортасы

«?леуметтену»- ?о?ам (?орша?ан орта), «?леуметтенілу»- (социализация-лат.socialis-?о?амды?)

Та?ырыпты? т?сіндірілуі: Жеке т?л?а дегеніміз - ?леуметтік ?атынастар мен саналы іс - ?рекетті? субъектісі ретіндегі индивид.

Жеке т?л?аны? басты белгісі - оны? ?леуметтік м?ніні? болуы ж?не оны? ?леуметтік функцияларды ат?аруы.
Жеке т?л?аны? е? ма?ызды белгілері – оны? саналылы?ы, жауапкершілігі, бостанды?ы, ?адір – ?асиеті , даралы?ы.
Жеке т?л?а - ?о?амды? сананы алып ж?ретін адам, ?о?амды? тірі жан.
Жеке адам деп - на?ты адамды, ?о?амны? белсенді, саналы, м?шесін, ?мірге ?зіндік белгілі бір к?з?арастары, ?арым - ?атынастары, жеке моральды? талаптары, ?зіндік психологиялы? ?асиеттері бар жан иесін айтамыз.
Жеке адам к?п саналы ??рылым?а ие.

Адамны? т?л?алы? ?асиеттері т?л?аны? жеке басты? ж?не рухани ?асиеттері

?леуметтік ?арым-?атынасты? ?асиеттері -денсаулы? - адалды? -?айырымдылы? -кішіпейілділік -е?бекс?йгіштік -сенім -ерік -??ндылы? т.б -белсенділік -жауапкершілік -?стамдылы? -жолдасты??а - беріктілік -?жымшылды? -еркіндік

Адам ???ы?ы. Адам ж?не азамат ???ы?ын ?арастыру алдында "адам", "жеке адам", "азамат" санаттарыны? ара?атынасын білу ма?ызды. "Адам" ??ымы таби?и т?рпатта сипатталады, я?ни арнайы физиологиялы? ?асиеттерді бойына сі?ірген тіршілік ?леміні? ?кілі ретінде. "Азамат" ??ымы адамды за?ды т?р?ыда сипаттайды, я?ни адамны? на?ты бір мемлекетпен т?ра?ты ???ы?ты? байланыстылы?ын ?арастырады. Адам ???ы?ы — адамны? муддесін ?ана?аттандыруга ба?ытталган, за?мен ?оргалатын демократиялы? ??ндылы?

Адам ???ы?ы мен азамат ???ы?ыны? арасында ерекшеліктер.

-Біріншіден, адам ???ы?ы мемлекеттік мойындаудан ж?не за?ды? бекітулерден оны? кандай да бір мемлекетке ?атынасына ?арамай т?уелсіз ?мір с?реді. Азаматты? ???ы?ы ?мір с?ріп жаткан мемлекетті? ?ор?алуында болады.

-Екіншіден, ?лемде к?птеген адамдарды? азаматты? м?ртебесі (азаматты?ы жо? т?л?алар) жок, я?ни олар формалді т?рде адам ???ы?ыны? иегері болып табылады, біра? азаматты? ???ы?ы жок.

-- ?ткен ?асырда?ы ірі ?алымдарды? пікірлерінше адам ???ы?ы м?селесі сол кездегі ?мірді? объективтік даму процесіні? алдына ?ой?ан талабы. Сол себепті Гегель мен Маркс та?ы бас?а ?алымдар адам ???ы?ын зерттеп ??нды теориялы? ?ылыми м?ра ?алдыр?ан. . Енді сол ??нды ?ылыми м?ра?а с?йене отырып ?азіргі заманны? талабына с?йкес адам ???ы?ы ?ылыми т?р?ыдан зерттеу жал?астырылуда. Осы?ан байланысты —адам ???ы?ыны? сан?ырлы к?рінісі т?мендегідей болу?а тиіс:
- экономикалы? бостанды?, ?р т?рлі меншік, нары?ты ?атынас;
- адамдарды? таби?и бостанды?ы мен ???ы?тарын ?алыптастырып, ?ор?ау;
- за?ды, демократиялы? билік;
- а?парат?а бостанды? беру;
- за?ны?, сотты? алдында адамдарды? те?дігі болу;
- тапты?, ?лтты? бірлік, досты?, келісім болу;
- адамдарды? ?леуметтік жа?дайын, денсаулы?ын, м?дени, рухани білімін, санасын к?теру, жа?сарту.
Адам ???ы?ыны? к?рылымы - ?о?амды ?зіні? таби?и м?дде-ма?саттарына с?йкес ??рушы, реттеп-бас?арушы - адам.

Жеке адамдарды? ???ы?тарыны? жіктелуі.

?азіргі уа?ытта жеке адамны? ???ы?тары: негативтік, позитивтік, азаматты?, экономикалы?,м?дени болып жіктеледі.

-Негативтік – бостанды?, мемлекет тарапынан жеке адам?а зорлы?ты?, шектеуді? жо?ты?ын білдіреді. Б?л еркіндік ?кімет тарапынан адамды ?ауіп-?атерден, бостанды?ты б?зып, б?рмалайтын жа?дайлардан са?тайды.

-Позитивтік ???ы?тар та?дау, тал?ау еркіндігін, е? бастысы адамны? ?з ма?сатына жете алушылы?ты, жеке даму?а ?абілеттігін к?рсете білуді білдіреді.М?нда мемлекетті?, ?йымдарды? азаматтарды ?айсібір игіліктермен ?амтамасыз етуі, белгілі ?рекеттерді іске асыру?а м?мкіндік жасауы к?рсетіледі.

-Азаматты? ???ы? – мемлекетті? ?ол астында?ы азаматтарды? барлы? ???ы?тарыны? жиынты?ы. Азаматты? ???ы??а таби?и, адамнан ажыратылмайтын, адамдарды? ???ы?тары кіреді. О?ан ?мір с?руге, еркіндікке жеке адамны? дербес ???ы?ы, ар-абыройы мен ата?ын, ?адір-?асиетін ?ор?ау ?асиеті, айыпталушыны ?ор?ау?а ба?ыттал?ан ?діл, т?уелсіз ж?не ашы? сот?а жазыл?ан хат ж?не телефон ар?ылы с?йлескен с?зді? ??пиялы?ы, бір жерден екінші жерге еркін барып келуі, т?ра?ты ?оныс та?дау, оны? ішіне ?андай мемлекеттен болмасын біржолата кетуі немесе ?айтып оралу бостанды?ы ж?не т.б. ???ы?тар жатады.

-Экономикалы? ???ы??а жеке адамны? т?тыну заттары, жеке меншігін, ж?мыс к?зін, іскерлігін, еркін пайдалана алуы жатады.

-М?дени ???ы? адамны? рухани дамуын ?рбітіп, ?рістетуге ба?ытталады. О?ан білім алу?а, м?дени ??ндылы?тарды к?руге, ?нер техникалы? жасампазды??а, ?о?амны? м?дени ?міріне еркін араласу?а ???ы?ы ж?не т.б. жатады.

III.Жа?а та?ырыпты ?р т?рлі т?сілдермен ?орыту:

а) ?яшы?тарда?ы жасырыл?ан термин с?здерді? ма?насын айту. Олар:«Т?л?а», «Даралы?»,«Индивид»,«Азамат», «Субъект»,«Объект», «Индивидуалды?»,«?леуметтену», «?леуметтенілу».

АДАМ

б)Кластер бойынша ж?мыс: Адамны? мінез ??л?ыны? ?згеруіне тікелей ?сер ететін кімдер? (мысалы білімгерге) Жауабы: достары, ?з ортасы, ата-анасы, ту?андары, ?стазы, к?ршілері, ?ызметтестері ж?не т.б.

в)Адам баласына т?н жа?ымды 15 ?асиетті ата. Жауабы:а?ылдылы?, ??ыптылы?, к?рікті, ?арапайымдылы?, ?ділдік, ашы?ты?, шыншылды?, сенімділік, е?бек?орлы?, т?зімділік, батылды?, сабырлылы?, саналылы?, бауырмалды?, сыпайылы?.

г) «Т?уелсіздік б?йтерегі» с?зж?мба?ын шешу. Биыл ?Р-ны? 20жылды? мерей тойына байланысты нары?ты? экономикадан ?тіп, ?зіндік даму жолын та?дап, ?лемдік б?секеге т?теп берген, басты шарты – к?шті рух пен білімді ?р ?аза?стан азаматы Отанын ?ор?ап барлы? к?ш жігерін еліні?, жеріні? к?ркеюіне ж?мсауы ?ажет.

Жауабы:Т-те?дік; ?-?ділдік; У-уайымсыз уа?ыт; Е-егеменді елдік; Л-лайы?ты азамат; С-сенімділік; І-ілтипат-ізет; З-зиялылы?; Д-досты?; І-ілкімді болу ?р іске; К-ке?пейілділік.

IV.Саба?ты ?ортындылап, о?ушыларды ба?алау.

V.?йге тапсырма.

Конспект. Термин с?здерді? ма?наларын т?сіне отырып о?у.

Салыстырмалы анализ жасау. «Мені? бостанды?ым ж?не жауапкершілігім» деген та?ырыпта ша?ын шы?арма жазу. О?улы? «Философия негізі» Д.Кішібеков 246-бет,193-бет

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Жеке т?л?аны? бостанды?ы мен жауапкершілігі »

Пән : Философия негізі.

Мерзімі: 09. 12. 2011ж Тобы: 202ХК

Тақырыбы:Жеке тұлғаның бостандығы мен жауапкершілігі.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Білімгерлерге жеке тұлғаның бостандығы, жауапкершілігі, қоғамдық мәні, белсенділігі және жеке тұлға теория, типологиясының қалыптасуын түсіндіру.

Дамытушылық: Білімгерлердің ойлау, есте сақтау, сөйлеу қабілеттерін, өздігінен ізденуге деген ынтасын, пәнге деген қызығушылығын, белсенділігін дамыту.

Тәрбиелік: Жас ұрпақты елі мен жерін, туған Отанын сүюге және адамгершілікке, жауапкершілікке , ержеткенде елімізді көздің қарашығындай қорғауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың типі: Түсіндірмелі – иллюстративті.

Сабақтың әдісі: СКТ технологиясы элементтері , ой қозғау , «кім жылдам» ойындары, талдау, жинақтау, салыстыру, жіктеу, қорыту.

Сабақ көрнекілігі: Оқулық «Философия негізі», слайдтар, үлестірмелі қағаздар, интерактивтік тақта.

Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті, Құқық негізі, Саясаттану және әлеуметтану негізі.

Сабақ барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі: Оқушыларды сабаққа дайындап, тексеру және сабақ мақсаты мен таныстыру.

1. Үй тапсырмасын берілген жоспар бойынша сұрау.

1.Адамның биологиялық және әлеуметтік қарым-қатынасы, қызығушылығы мен қажеттілігі.

2. Адам және оның болмысы философияның орталық мәселесі ретінде.

3.Адам мәселесінің философиялық тұрғыдан қарастыруының ерекшелігі, өзектілігі.

4. Антропосоциогенез түсінігі және факторлары.

5. Адам тәнділігі және адам руханилылығы. убрать

2. Үлестірмелі қағаздар мен жұмыс. 1.Әл-Фарабидің айтуы бойынша бақыт дегеніміз не?

2.Адамның арманынан шығатын «Мемлекет» туралы ілім Платон философиясында қалай ерекшеленеді? 3.Аристотельдің ұғымы бойынша ең жақсы адам дегеніміз кім?

3. Үй тапсырмасын қазақтың ғұлама ойшылдарының адамға байланысты ой –пікірлері арқылы сұрақтармен бекіту.

1.Ш.Уалиханов адамның құқығын қорғау және қоғамдық құрылысты өзгерту, оның негізгі бағыттары туралы не айтты?

2.А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин шығармаларындағы адамның қадір-қасиетінің сомдалуы, суреттелуі.

II Жаңа сабақты түсіндіру:

Тақырып : Жеке тұлғаның бостандығы мен жауапкершілігі

Жоспар: 1. Әлеуметтік жеке тұлға

2.«Индивид», «әлеуметтену», «тұлға», «даралық», «азамат» түсініктерінің мазмұны.

3. Адам өз болмысының объектісі, субъектісі.

4. Адамның тұлғалық қасиеттері ( сенім, ерік, еркіндік, жауапкершілік, құндылық).

5.Адам құқығы мен бостандығы.

Сабақ түсіндіру барысында кездесетін термин сөздерге түсінік беру:

«Тұлға»- «Даралық»-«Индивид»-«Азамат» - жеке адам деген мағынаны береді.

«Индивидуалдық» (индивидуальность)- (ерекшелілік) көпшілік ортасы

«Әлеуметтену»- қоғам (қоршаған орта), «Әлеуметтенілу»- (социализация-лат.socialis-қоғамдық)

Тақырыптың түсіндірілуі: Жеке тұлға дегеніміз - әлеуметтік қатынастар мен саналы іс - әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид.

Жеке тұлғаның басты белгісі - оның әлеуметтік мәнінің болуы және оның әлеуметтік функцияларды атқаруы.
Жеке тұлғаның ең маңызды белгілері – оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы, қадір – қасиеті , даралығы.
Жеке тұлға - қоғамдық сананы алып жүретін адам, қоғамдық тірі жан.
Жеке адам деп - нақты адамды, қоғамның белсенді, саналы, мүшесін, өмірге өзіндік белгілі бір көзқарастары, қарым - қатынастары, жеке моральдық талаптары, өзіндік психологиялық қасиеттері бар жан иесін айтамыз.
Жеке адам көп саналы құрылымға ие. Олар мыналар:

1.Жеке тұлғаның мәні дегеніміз – қоғамдық сананы алып жүретін адам, қоғамдық тірі жан.
2. Жеке тұлғаның белсенділігі деп адамның іс - әрекеті үстіндегі жағдайын айтады. Тіршілік және іс - әрекеттері барысында адамның қарым – қатынас жасау, таным және өзін – өзі тәрбиелеу белсенділігі дамиды.
3. Жеке тұлғаның бағыттылығы дегеніміз – сол адамның талғамы мен белсенділігін көрсететін ниеттер жүйесі.

4. Жеке тұлғаның қалыптасуы дегеніміз даму. Даму – индивидтің тұқым қуалау арқылы берілген және өмір барысында қалыптасқан қасиеттерінің сандық және сапалық өзгерістерге ұшырау процесі.
5. Жеке тұлға типологиясы
Физикалық типологияға неміс ғалымы Э.Керчмер, ағылшын ғалымы Шельдон бұл екеуі де адамдардың физикалық даму ерекшеліктерін зерттей келе оларды 3 типке бөлген:
1. Астениктер. Астеник - бойы ұзын, жіңішке арық денелі адамдар. Тұйық, адамдармен араласуы үнемі де, қиынға соғады. Кейде бұларға эгоизм тән. Реалды өмір көріністерін, дәл және де дұрыс бағалай алмайды.
2. Пикниктер. Пикникалық тип - бұл адамдар керісінше толық, денесі ауыр адамдар. Бұлардың эмоциясы басым көпшіл, және де ақжарқын, ақкөңіл болып келеді.
3. Атлетиктер. Атлетикалық тип - шымыр денелі, жауырынды, ауыр мінезді болып келеді. Бірақ ашуланса қатты ашуланады.
6. Жеке тұлға теориялары.
Теориялар көп. Бірақ оларды әдетте 3 топқа бөледі.
1. Психодинамикалық теориялар – жеке адам дамуымен қалыптасуы, ішкі субъективті психологиялық факторларға байланысты В = F (р)
2. Социодинамикалық теориялар – жеке адамның дамуы мен қалыптасуы сыртқы әлеуметтік ортаға тәуелді В = F(Е)
3. Интеракциялық теориялар - адамның жеке адам болып қалыптасуы өздері жоғарыда айтылған 2 факторға да тәуелді В = F (Р,Е) болады.

--Адам қасиетін түсіндіретін тағы бір ұғым - «индивид». Бұл сөз латын тілінен алынған және оның қазақша баламасы -«жекелік». Индивид - адамзат тұқымының еш қасиеттері ескерілмеген бір өкілін білдіреді. Бұл орайда әрбір адам -индивид.
-- Әлеуметтену-қоғам (қоршаған орта)Тұлғаның әлеуметтенуі дегеніміз-ол ұрпақтар жалғастығын қамтамасыз ету. Адамдардың идеологиялық көзқарасы мен талғамдарынаң, әлеуметтік танымдарының, мұраттары мен тіршілік климаттарының түбегейлі өзгеріске түсіп жатқан заманда білім қайта жаңғырту мен тарихи және әлеуметтік тәжірбиені әулеттен әулетке өткізу процесін қалыпты жүргізуге мүмкіндік береді, сонымен бірге жаңа саяси және экономикалық жағдайларды, қоғам және мәдениет дамуын жаңа бағыттарын жас ұрпақ санасына ендіріп, бекітуге көмектеседі. Тек білімнің ғана үйлестіру, тұрақтандыру қызметіне бола, адам жаңа өмір салттары мен тіршілік шарттарына икемделіп, бейімделеді.

«Әлеуметтенілу»- (социализация-лат.socialis-қоғамдық)-қоғамға , әлеуметтік бірлікке, топқа тән оқу және адамдық құндылықтардың, бағыттардың, іс-әрекеттің үлгісін жеке адамның қабылдауы және оны қалыптастыру процесі.

-- «Тұлға» - деп қоғамдық өмірдің нақтылы тарихи жағдайлары қалыптастырған, саналы іс-әрекет ете алатын, өз әрекетіне жауап беретін, еңбек етіп қарым-қатынас жасаушы, айналадағыны танып-білуші жеке адамды айтады.

-- «Даралық» - ұғымы бір адамды басқа бір адамнан, бір тұлғадан ажыратып, оған өзіне тән сұлулық пен қайталанбас қасиет беретін жалпы мен жекеден тұрады.

--Адам – саясаттың субъектісі мен объектісі.

Саясаттың субъектісіне әлеуметтік топтар, таптар, ұлттар, мемлекеттер,саяси партиялар, қозғалыстар жатады.

«Субъект» - деп белсенді іс-әрекет жасаушы, сана мен жігері бар жеке адам немесе әлеуметтік топты айтады.

«Объект» - деп, субъектінің танымдық және басқа іс-әрекеті неге бағытталса, соны айтады.

Психологияда “жеке тұлға” деген ұғымның әр түрлі түсініктері бар: жеке тұлға – әлеуметтік қатынастар мен саналы іс-әрекеттің субъектісі ретіндегі индивид. Әрбір жеке тұлға қасиеттер жиынтығы арқылы әрбір тұлғаның басқа бір тұлғадан айырмашылығын, оның ешкімге ұқсамайтынын, өзіне тән ерекшелігі бар екенін сипаттайды. “ Психология ғылымы қоғамдық ортадағы қасиеттің мән-мағынасын “индивидке тән психикалық іс-әрекет пен мінез-құлықтың білгілі бір сандық – сапалық деңгейін қамтамасыз етіп отыратын тұрақты түзіліс,”- деп түсіндіреді. Яғни қасиет сөзінің мән-мағынасы кең көлемді қамтитын болғандықтан, тұлғаның даму барысында өзіне тән мінез-құрылымдарымен сипатталаты анық.

Адамның тұлғалық қасиеттері

тұлғаның жеке бастық және рухани қасиеттері

әлеуметтік қарым-қатынастық қасиеттері

-денсаулық

- адалдық

-қайырымдылық

-кішіпейілділік

-еңбексүйгіштік

-сенім

-ерік

-құндылық т.б

-белсенділік

-жауапкершілік

-ұстамдылық

-жолдастыққа

- беріктілік

-ұжымшылдық

-еркіндік

Адам құқығы

Адам және азамат құқығын қарастыру алдында "адам", "жеке адам", "азамат" санаттарының арақатынасын білу маңызды. "Адам" ұғымы табиғи тұрпатта сипатталады, яғни арнайы физиологиялық қасиеттерді бойына сіңірген тіршілік әлемінің өкілі ретінде. "Азамат" ұғымы адамды заңды тұрғыда сипаттайды, яғни адамның нақты бір мемлекетпен тұрақты құқықтық байланыстылығын қарастырады. Адам құқығы — адамның муддесін қанағаттандыруга бағытталган, заңмен қоргалатын демократиялық құндылық

Адам құқығына мынандай белгілер тән:

олар қоғамда өмір жағдайының үнемі өзгеріп отыруына байланысты, адамның табиғи және әлеуметтік мәнділігі негізінде туындайды және дамиды;
объктивті түрде қалыптасады және мемлекеттің мойындауына тәуелді емес;
туғанынан беріледі;
табиғи (су, жер, ауа, т.б. сияқты) қажеттілік болып табылады, ажыратылмас сипатта болады;
тікелей әрекетті болып табылады;
ең жоғары әлеуметтік құндылық болып танылады;
құқықтың кажетті бөлігі ретінде адамның өмір сүруінің нақты бір түрпатын білдіреді;
жеке адамның өз калауынша әрекет жасауына мүмкіндік жасайтын, сөйтіп нақты бір игіліктер алуын қамтамасыз ететін адамдар мен мемлекеттің арасындағы қарым-қатынастарды тұжырымдайтын кағидаттар мен нормаларды білдіреді;
оларды мойындау, сақтау және корғау — мемлекеттің міндеті.

Мемлекеттің міндеті — адам құқықтарын сақтау, қорғау және мойындау. Мемлекет өзінің азаматтарына жеке адамның қажеттілігіне сәйкес келетін құқық пен бостандықтарды (өмірінің қауіпсіздігі, адамның бостандығы мен ар ожданы, өзінің жеке ерекшелігін сақтау және дамыту) камтамасыз етуге міндетті.

Адам құқығы мен азамат құқығының арасында ерекшеліктер.

-Біріншіден, адам құқығы мемлекеттік мойындаудан және заңдық бекітулерден оның кандай да бір мемлекетке қатынасына қарамай тәуелсіз өмір сүреді. Азаматтың құқығы өмір сүріп жаткан мемлекеттің қорғалуында болады.

-Екіншіден, әлемде көптеген адамдардың азаматтық мәртебесі (азаматтығы жоқ тұлғалар) жок, яғни олар формалді түрде адам құқығының иегері болып табылады, бірақ азаматтық құқығы жок.

-- Өткен ғасырдағы ірі ғалымдардың пікірлерінше адам құқығы мәселесі сол кездегі өмірдің объективтік даму процесінің алдына қойған талабы. Сол себепті Гегель мен Маркс тағы басқа ғалымдар адам құқығын зерттеп құнды теориялық ғылыми мұра қалдырған. . Енді сол құнды ғылыми мұраға сүйене отырып қазіргі заманның талабына сәйкес адам құқығы ғылыми тұрғыдан зерттеу жалғастырылуда. Осыған байланысты —адам құқығының санқырлы көрінісі төмендегідей болуға тиіс:
- экономикалық бостандық, әр түрлі меншік, нарықты қатынас;
- адамдардың табиғи бостандығы мен құқықтарын қалыптастырып, қорғау;
- заңды, демократиялық билік;
- ақпаратқа бостандық беру;
- заңның, соттың алдында адамдардың теңдігі болу;
- таптық, ұлттық бірлік, достық, келісім болу;
- адамдардың әлеуметтік жағдайын, денсаулығын, мәдени, рухани білімін, санасын көтеру, жақсарту.
Адам құқығының кұрылымы - қоғамды өзінің табиғи мүдде-мақсаттарына сәйкес құрушы, реттеп-басқарушы - адам.

Жеке адамдардың құқықтарының жіктелуі.

Қазіргі уақытта жеке адамның құқықтары: негативтік, позитивтік, азаматтық, экономикалық,мәдени болып жіктеледі.

-Негативтік – бостандық, мемлекет тарапынан жеке адамға зорлықтың, шектеудің жоқтығын білдіреді. Бұл еркіндік үкімет тарапынан адамды қауіп-қатерден, бостандықты бұзып, бұрмалайтын жағдайлардан сақтайды.

-Позитивтік құқықтар таңдау, талғау еркіндігін, ең бастысы адамның өз мақсатына жете алушылықты, жеке дамуға қабілеттігін көрсете білуді білдіреді.Мұнда мемлекеттің, ұйымдардың азаматтарды қайсібір игіліктермен қамтамасыз етуі, белгілі әрекеттерді іске асыруға мүмкіндік жасауы көрсетіледі.

-Азаматтық құқық – мемлекеттің қол астындағы азаматтардың барлық құқықтарының жиынтығы. Азаматтық құқыққа табиғи, адамнан ажыратылмайтын, адамдардың құқықтары кіреді. Оған өмір сүруге, еркіндікке жеке адамның дербес құқығы, ар-абыройы мен атағын, қадір-қасиетін қорғау қасиеті, айыпталушыны қорғауға бағытталған әділ, тәуелсіз және ашық сотқа жазылған хат және телефон арқылы сөйлескен сөздің құпиялығы, бір жерден екінші жерге еркін барып келуі, тұрақты қоныс таңдау, оның ішіне қандай мемлекеттен болмасын біржолата кетуі немесе қайтып оралу бостандығы және т.б. құқықтар жатады.

-Экономикалық құқыққа жеке адамның тұтыну заттары, жеке меншігін, жұмыс көзін, іскерлігін, еркін пайдалана алуы жатады.

-Мәдени құқық адамның рухани дамуын өрбітіп, өрістетуге бағытталады. Оған білім алуға, мәдени құндылықтарды көруге, өнер техникалық жасампаздыққа, қоғамның мәдени өміріне еркін араласуға құқығы және т.б. жатады.

III.Жаңа тақырыпты әр түрлі тәсілдермен қорыту:

а) Ұяшықтардағы жасырылған термин сөздердің мағнасын айту. Олар:«Тұлға», «Даралық»,«Индивид»,«Азамат», «Субъект»,«Объект», «Индивидуалдық»,«Әлеуметтену», «Әлеуметтенілу».

АДАМ

)Кластер бойынша жұмыс: Адамның мінез құлқының өзгеруіне тікелей әсер ететін кімдер? (мысалы білімгерге) Жауабы: достары, өз ортасы, ата-анасы, туғандары, ұстазы, көршілері, қызметтестері және т.б.

в)Адам баласына тән жағымды 15 қасиетті ата. Жауабы:ақылдылық, ұқыптылық, көрікті, қарапайымдылық, әділдік, ашықтық, шыншылдық, сенімділік, еңбекқорлық, төзімділік, батылдық, сабырлылық, саналылық, бауырмалдық, сыпайылық.

г) «Тәуелсіздік бәйтерегі» сөзжұмбағын шешу. Биыл ҚР-ның 20жылдық мерей тойына байланысты нарықтық экономикадан өтіп, өзіндік даму жолын таңдап, әлемдік бәсекеге төтеп берген, басты шарты – күшті рух пен білімді әр Қазақстан азаматы Отанын қорғап барлық күш жігерін елінің, жерінің көркеюіне жұмсауы қажет.

Жауабы:Т-теңдік; Ә-әділдік; У-уайымсыз уақыт; Е-егеменді елдік; Л-лайықты азамат; С-сенімділік; І-ілтипат-ізет; З-зиялылық; Д-достық; І-ілкімді болу әр іске; К-кеңпейілділік.

IV.Сабақты қортындылап, оқушыларды бағалау.

V.Үйге тапсырма.

Конспект. Термин сөздердің мағналарын түсіне отырып оқу.

Салыстырмалы анализ жасау. «Менің бостандығым және жауапкершілігім» деген тақырыпта шағын шығарма жазу. Оқулық «Философия негізі» Д.Кішібеков 246-бет,193-бет

Уақыт қалса

Кестемен жұмыс:

«Жеке тұлға» анықтамасы
Жеке тұлғаның қоғамдық мәні
Жеке адам дамуына ықпал етуші факторлар
Жеке тұлғаның белсенділігі дегеніміз не?
Тұқым қуалаушылық дегеніміз не?
Жеке адамды дамыту мен қалыптастырудағы тәрбиенің ролі?
Белсенділіктің түрлері, оның тұлға дамуындағы ролі?
Жеке тұлға қалыптасуындағы қажеттіліктің ролі қандай?

Адамның қадір –қасиетіне байланысты мақал – мәтелдер бойынша түсінік беру

Саяси ғылымда негізгі орын алатын және мәні өте зор мәселелердің бірі- жеке адамның құқығы мен бостандықтары. Жеке адамның құқығы деп адамның белгілі игілік алуын қамтамасыз ететін адамдар мен мемлекет арасындағы ережелердің өзара қатынастарын айтады. Жеке адамның бостандығына оған өз қалауынша орындауға мүмкіндік беретін, мемлекет пен адамдардың арақатынасының принциптері жатады. Адам өмірге келгенде тең болып туады, мұны Аристотель – табиғи құқық деп атаған. Феодализм уақытында әр таптың өзгеше құқығы болды. Ал капитализм уақытында құқық либерализммен байланысты болды. Либералдар монархияның билігін парламент арқылы шектеп, сайлау құқығын кеңейтуді және саяси бостандықты өрістетуді талап еткен болатын.

Тарихи кезеңдердің жаңа дәуірі туғанымен ешқашан құнын жоймайтын моральдық-этикалық категорияларға: ар, ұят, намыс, абырой, ұждан, абырой, борыш, парыз т.б. жатады. Оған қазақ халқының «Ақылды болсаң, арыңды сақта, ар-ұят керек әр уақытта», «Жігіттің құны - жүз жылқы, ары - мың жылқы», «Ұят кімде болса, иман сонда», «Әдептілік, ар-ұят – адамдықтың белгісі», «Өз ұятын білген кісі, бір кісіге төрелік береді» . «Адам деген ардақты ат», «Адам болып туған соң, адам болып өлу лазым», «Атаның баласы болма, адамның баласы бол», т.б. деген мақал-мәтелдер дәлел бола алады. Қазақ халқы ар-ожданды, абыройды қатты қастерлеген, оны адамгершіліктің туы етіп көтерген, сондықтан жастарға бата бергенде «Абыройлы бол!», «А, құдай абыройыңнан айырма» - деп тілек білдіріп отырған. Адам құқығын орындау халықтар арасында сенімді нығайтуға, адамгершілік қатынастарды дамытуға, бейбітшілікті сақтауға кепіл бола алады.