?аза?станны? топыра? жамыл?ысы.

Сынып: 8

Та?ырыбы:  ?аза?станны? топыра? жамыл?ысы.

Ма?саты:

Білімділік:  Топыра? ж?не оны? пайда болуы. О?ушылар?а топыра? ?абаттарыны? т?зілу себептерін т?сіндіру. Топыра? т?зуші факторлар?а сипаттама беру. Топыра?ты? механикалы? ??рамына то?талу.

Дамытушылы?: ?аза?станны? физикалы? картасы бойынша топыра? т?рлеріні? таралуын сипаттау ар?ылы та?ырыпты? карталармен ж?мыс істей білу да?дысын одан ?рі ?алыптастыру.  Икемділіктері мен да?дыларын дамыту.

Т?рбиелік: Топыра?ты? ма?ызы туралы к?з?арастарын ке?ейту ары?ылы, ?орша?ан ортаны ?ор?ау?а баулу, ?з отанына деген с?йіспеншілік сезімдерін арттыру.

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты ?йымдастыру формасы: фронтальді

Саба?ты ж?ргізу ?діс-т?сілдері: репродуктивті, проблемалы?

??рал-жабды?тар: ?аза?станны? физикалы? картасы, та?ырыпты? карталар

Саба?ты? кезе?дері:    1. ?йымдастыру кезе?і                                                                          5. Саба?ты ?орытындылау кезе?і

                                2. ?й тапсырмасын тексеру кезе?і                                                       6. Ба?алау кезе?і

                                3. Та?ырыпты ме?геру кезе?і                                                               7. ?й тапсырмасын беру кезе?і

                                4. Та?ырыпты бекіту кезе?і              

 Саба?ты? барысы

Кезе?дер

М??алімні? іс-?рекеті

О?ушыларды? іс-?рекеті

1

(1 мин)

О?ушылармен амандасу. Т?гендеу. Саба??а дайынды?ын тексеру.

М??аліммен амандасу. Саба?та кім жо? екенін аны?тау.

2

(8 мин)

Е? алдымен кескін карталарын тексереді. Кейін ?ткен та?ырып бойынша бірнеше с?ра?тар ?ояды:

1. ?аза?стан аума?ында ?анша м?зды? бар? Олар ?анша ауданды алып жатыр?
2. ?аза?станда?ы е? ?лкен м?зды?та ата. Ол ?айда орналас?ан?
3. М?зды?тарды? ?андай тип топтары болады?

О?ушылар кескін карталарын тексерткеннен кейін м??алімні? с?ра?тарына жауап береді:

1. ?аза?стан аума?ында 2724 м?зды? бар, оларды? ауданы 2033,3 км2.
2. ?аза?станда?ы е? ?лкен м?зды? – Корженевский м?зды?ы. Ол Іле Алатауында орналас?ан. Оны? ауданы 36,8 км2, ?алы?ды?ы 300 м.
3. М?зды?тарды? тегістелген т?бе м?зды?тары, тау беткейлік ж?не а??арлы? м?зды? т?рлері болады.

3

(10 мин)

Жа?а та?ырыпты бастар алдында кіріспе ??гіме ж?ргізеді:

1. Топыра? дегеніміз не? Ол неден ж?не ?алай т?зіледі?

2. Материктер мен м?хиттар географиясынан ?андай топыра? т?рлерін білді?дер?

3. Д?ние ж?зі топыра?тары неге ?р т?рлі, не себептен?

Кейін м??алім тоыра? та?ырыбы бойынша ?ыс?аша шолу жасайды:

Геохронологиялы? кесте бойынша эралар мен д?уірледі еске т?сіріп жерді? геологиялы? тарихында алдымен пайда бол?ан топыра? екенін айтады. Ал?аш?ы ж??а топыра? ?абаты 500 млн жыл б?рын кембрий д?уірінде пайда бол?анын баяндайды. Топыра?ты зерттеген ?алым – В.В. Докучаев. Топыра?ты? т?зілуіне, оны? ?асиетіне т?рлі факторлар ?сер ететінін айтады. Олар: тау жынысы, ?сімдік ж?не жануарлар д?ниесі, жер бедері, уа?ыт, адамны? шаруашылы? ?рекеті. Кейін оларды? ?рбіреуіне жеке-жеке то?талып кетеді.

Топыра?ты? механикалы? ??рамына то?талады: ??рылымды ж?не ??рылымсыз топыра? т?рлерін сипаттайды. ?сімдіктерді ?сіруге б?л топыра?тарды? ?айсысы ?олайлыра? деген проблемалы? с?ра? ?ояды.

Жа?а та?ырып алдында б?рын ал?ан білімдерін ?айта жа??ырту ?шін м??алімні? с?ра?тарына жауап береді.

Кейін м??алімні? жа??а та?ырып бойынша ататын ??гімесін ты?дап е? ?ажеттілерін д?птерлеріне жазып отырады:

Топыра?ты зерттеуші – орыс ?алымы В.В. Докучаев.

Топыра? т?зуші факторлар:

1. тау жынысы,
2. ?сімдік ж?не жануарлар д?ниесі,
3. жер бедері,
4. уа?ыт,
5. адамны? шаруашылы? ?рекеті

Топыра?ты? механикалы? ??рамы

??рылымды                           ??рылымсыз

О?ушылар ?здеріні? ?мірлік т?жірибелеріне с?йене отырып, пгоблемалы? с?ра??а жауап іздейді. Тал?ылау н?тижесінде ??рылымды топыра? ?сімдіктерді? ?суіне ?олайлы екенін аны?тайды. Кейін м??алісні? айтуынан ??рылымды топыра? ??нарлы келетін, ал ??рылымсыз топыра?ты? т?йіршіктері болмайтынын біледі. Тоыпра?ты? ??нарлы?ы т?мен болса жа?быр, еріген ?ар сулары, тоыпра??а сі?бей а?ып кететінін біледі. 

4

(20 мин)

Та?ырпты бекіту ?шін келесі с?ра?тарды ?ояды:

1. Топыра? дегеніміз не?
2. Топыра? ??рушы факторларды ата?дар.
3. Топыра?ты? ?ара шірігі ?алай пайда болады?
4. Топыра?ты? механикалы? ??рамына нелер жатады?
5. ??рылымды топыра? ?андай топыра??
6. ?з ?лке?ні? топыра?ы туралы не білесі??

О?ушылар м?тінді шолып шы?аннан кейін с?ра?тар?ы ауызша жауап береді:

1. Топыра? дегеніміз таби?ат компоненттеріні? бірі, ерекше таби?и ??рылым.
2. Топыра? ??рушы факторлар – су, ауа, жылу, ?сімдік ж?не тірі а?залар, тау жыныстарыны? ?гілуі.
3. Аналы? тау жыныстарынан кейін топыра? ??рушы жетекші факторлар а?заларды? тіршілік ?рекетіні? н?тижесінде шы?атын тасты б?затын ?ыш?ылдар тау жыныстарын ерітуінен шірінді (гуммус) пайда болады.
4. Топыра?ты? механикалы? ??рамы ірілі ж?не ?са? минерал б?лшектеріні? жиынты?ы.
5. ??рылымы кесек топыра?ты ??рылымды топыра? дейді.
6. Павлодар облысында бидай ?сіруге жарамды ыл?алды ?ара тоыпра? тарал?ан.  

5

(2 мин)

Саба?ты ?орытындылау ?шін о?ушылар?а келесі с?ра?тарды ?ояды: 1) Б?гінгі саба?та не білді?дер? Саба? несімен ?ызы?ты болды?

О?ушылар с?ра?тар?а жауап бере отырып, саба?ты ?орытындылайды: Б?гінгі саба?та топыра? деген не, оны? зерттеген Докучаев екенін білдік, сонымен ?атар топыра?ты? механикалы? ??рамын білдік.

6

(2 мин)

О?ушыларды саба?та?ы белсенділігіне ?арай ба?алайды. К?нделіктеріне ба?аларын ?ояды.

О?ушылар ал?ан ба?ларын ты?дап, к?нделіктеріне ?ойдырады.

7

(2 мин)

?йге §35 ?айталау, §36 ?арастыру.

К?нделіктеріне ?й тапсырмасын жазып алады.