«Айма?ты? компонентті ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ндері бойынша ?олдануды? тиімділігі»
«Айма?ты? компонентті ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ндері бойынша ?олдануды? тиімділігі»
«?азір біз жа?а XXI ?асырда ?мір с?ріп отырмыз.
Болаша?та ?ркениетті ел ?атарына ?осыла бастайтын
?рпа? ?сіреміз дейтін болса?, Отан с?йгіш,?з елін
ту?ан жерін с?йетін ?лтжанды патриотты
интернационалды? сезімдерге бай, жан-жа?ты
білімді, дені сау ?рпа? т?рбиелеуді еш уа?ытта естен
шы?армауымыз керек.»
Н.?.Назарбаев.
(Н.?.Назарбаев «?аза?стан 2030»)
Мені? осы та?ырыпты та?дап алу себебім ?азір білім беру саласында айма?ты? компонентті енгізуді ?ажет етеді. Ал,осы айма?ты? компонентті енгізуге себеп - елімізді? егемендік алуы, ?лтты? сана – сезімні? ?суі, жас ?рпа?ты отанс?йгіштікке т?рбиелеу деп ойлаймын. Айма?ты? компонент білім беруді? негізгі б?лігі болып табылады. Б?л т?р?ыда е? негізгі арты?шылы?ты? бірі – жеке т?л?аны ?алыптастыру, к?п ?лтты? ?кілдері т?ратын ?о?ам?а с?йкес отанс?йгіш азаматты т?рбиелеу. Айма? дегеніміз – біріккен аудан, аума? немесе елдерді? ірі тобы не болмаса, облыс деген с?з. Компонент – бір н?рсені? ??рамды б?лігі, я?ни, айма?ты? компонент - белгілі бір облысты?,не ауданны? б?лігі деген с?з. Елімізде болып жат?ан ?леуметтік, саяси, экономикалы? ?згерістер о?ытылатын п?ндерді? мазм?нына тікелей ?сер етіп жатыр. Айма?ты? компонентті енгізудегі ??ндылы? – о?ушыларды? адамдарды таби?атпен, ?орша?ан ортамен ?зара байланысты екендігін к?рсету, ту?ан ?лкеге, ту?ан ?аласына, «Отанына» деген жа?сы к?з?арасын т?рбиелеу. Ба?дарлама бойынша ?аза? тілі саба?тарында мынадай модуль саба?тары енгізілген: ?лкемізді? таби?аты, экономикасы, тарихы, ?лы адамдар ?мірі, ?ылымны?, спортты?, м?дениетті? дамуы. Айма?ты? компонентті о?ытуда ма?саттарды орындау ?шін, ?з ?лкемізді? патриоттарын т?рбиелеу ?шін мынадай міндеттерді орындау керек. Міндеттері: ?з айма?ымыз бойынша ?з ?лкемізді? тарихы, ?дебиеті, экологиясы, ?нертанушылары жайында т?сінік беріп, м?ліметтер жинау. ?з ?лкемізді? та?дырына ?лес ?осатындай сезім ?алыптастыру. Ж?ргізілетін ж?мыстарды? ?дістері ?рт?рлі болады. Мысалы: ??гімелесу (д?ріс, баяндама, т?сіндіру), к?рнекілік, практикалы?. Ж?мыс т?рлері де ?рт?рлі болып келеді: жекеше, топпен, ?жыммен, жас ерекшеліктеріне байланысты, жалпы сыныппен, сыныптан тыс. К?нтізбелік жоспарда
к?рсетілген та?ырыптар бойынша саба?ты дайындау барысында е? алдыман
материалдарды жина?таймыз. ?дебиеттерді жина?тауда мынадай
принциптерді басшылы??а алу керек: ?ылымилылы?ы, тиімділігі, мазм?ндылы?ы, ?зектілігі, о?ушыларды? жас ерекшеліктерін, ?лтты? ерекшеліктерін ескеру. ?деби материалдар о?ушы?а ?ызы?ты та?ырыптар т??ірегінде топталады. Мысалы: Шы?ыс ?аза?стан ?алалары, ?зен –к?лдерді? тарихы, «Мені? ?алам», «Бізді? ?ала туралы ?ле?дер, ?ндер», «Белгілі адамдар», «Ту?ан ?лке туралы а?ыз – ??гімелер», т.б. «Отан отбасынан басталады» десек, ту?ан облысымызды?, ?аламызды? тарихын, атаулы о?и?алар, айтулы адамдарды? ?мір жолдарымен таныстыруды? м?ні зор.
Айма?ты? компонент білім беруде тек білім берумен шектелмейді о?удан тыс та болады, мысалы: сынып са?аттары, белгілі адамдармен кездесу,іздену, зерттеу, ?ылыми ж?мыстар. Мектептен тыс кезе?дер: к?рмеге, м?ражай?а бару, олимпиада, сайыстар?а ?атысу, о?ан мысал: ?алалы? білім б?лімі тарапынан ?ткізіліп т?ратын д?ст?рлі «Абай о?улары», «Махамбет о?улары» бай?ауларын атау?а болады.
?аза? хал?ы – тамыры тере?ге тарт?ан ?лы халы?ты? бірі. Біра? т?уелсіздік ал?ан?а дейін еліміздегі м?дениет, білім, ?ылымны? даму тарихы халы? арасына барынша б?рмаланып насихатталып келген. Осындай саясатты? кеселінен елімізді? біршама тарихынан, тарихи ескерткіштері мен тарихи т?л?аларынан ?ол ?зіп ?ал?аны м?лім. Ту?ан елімізді айтпа?ан к?нні? ?зінде, ту?ан ?лкеміздегі ?аншама тарихи м?раларымыз осы к?нге дейін жеткілікті жарияланбай, халы? арасына ?з де?гейіне дейін жетпей келе жатыр. Тіпті, ?азірге дейін Шы?ыс ?аза?стан ?лкесі, оны? ішінде Риддер ?аласы тек ?ана орыс революционерлерімен орыс м?дениетіні? оша?ы бол?ан сия?ты ?сер ?алтырады, ?рине б?л мені ?атты уайымдатады.
Еліміз егемендік ал?ан?а дейін де Шы?ыс ?лкемізде к?птеген м?дениет оша?тары мен тарихи т?л?аларды? бол?аны ж?нінде отандастарымыз біле бермейді. Мысалы, республикамызда?ы ал?аш?ы мектептерді? бірі бізді? облысымызда бол?анды?ы – ?зімізге ма?таныш. Соларды? бірі – Шы??ыстай ауылында?ы іргесі 1907 жылы ?алан?ан орыс – ?аза? мектебі. ?кінішке ?арай, белгілі себептермен б?л мектепті де жерлестеріміз са?тап ?ала алма?аны – бізге халы? алдында ?лкен сын. Ал, осы мектепті? іргесінен ?аза?ты? талай таихи т?л?алары шы??ан. Сондай ?лы т?л?аларды? бірі – С?рсен Аманжол?лы Аманжолов екенін газет беттерінен, осы айма?ты зерттеуші ?алымдарды? ма?алаларынан о?ып білдік, сол сия?ты Оралхан Б?кей, ?лібек Ас?аров, Дидахмет ?шімхан?лы сия?ты ?лы т?л?алар ?мірі мен шы?армашылы?ын таныстыру, облыс, ?аламызды? тарихын о?ушы?а жете таныстыру – бізді?, я?ни, м??алім алдында?ы ?лкен міндет.
Саба?та, саба?тан тыс ж?мыста жергілікті жер материалдарын пайдалану
о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырады. Мысалы: Мар?ак?л
туралы а?ыз, Зайсан к?ліні? шуылына байланысты «?о?ыраулы к?л» деп аталатыны, «Алак?лді? бір жері а?, бір жері к?к, бір жері ?ара» бол?анды?тан солай атал?аны, Семей ?аласыны? «жеті шатыр» деген аттан шы??аны о?ушыларды ?те ?ызы?тырады.
О?ушылар?а елімізді? ая? асты пайда бол?ан бір мемлекет емес,к?не заманнан бері еркіндікке ?мтыл?ан, ар намысы бар, сан ?асырлар бойы жасап келе жат?ан мекен екенін; елін,жерін ?ор?ай алатын ?лдары бар бол?анын; «?аза?» - деген ер халы?ты? салт – д?ст?рі, м?дениеті бол?анын айтып, ке? байта? жерімізді? байлы?ымен, тарихи естеліктерімен, ?лы адамдарымен таныстыру, соларды ?адірлеп, ??рметтеуге ?йрету - бізді? міндетіміз. Ал, сол міндетті орындап ат?ару?а ?аза? тілі ж?не ?дебиет п?ні м??алімдеріне айма?ты? компонентті ?олдану ?те тиімді деп ойлаймын.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
««Айма?ты? компонентті ?аза? тілі мен ?дебиеті п?ндері бойынша ?олдануды? тиімділігі» »
Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Дінмұхамед Қонаев атындағы «№3 орта мектебі»
коммуналдақ мемлекеттік мекемесі
Эссе
«Аймақтық компонентті қазақ тілі мен әдебиеті пәндері бойынша қолданудың тиімділігі»
Орындаған: қазақ тілі және әдебиеті пәні мұғалімі Казиева Ш. Д.
Тексерген: ФГК., курс кураторы Симбаева С. О.
Риддер қаласы
2015 жыл
«Қазір біз жаңа XXI ғасырда өмір сүріп отырмыз.
Болашақта өркениетті ел қатарына қосыла бастайтын
ұрпақ өсіреміз дейтін болсақ, Отан сүйгіш ,өз елін
туған жерін сүйетін ұлтжанды патриотты
интернационалдық сезімдерге бай, жан-жақты
білімді, дені сау ұрпақ тәрбиелеуді еш уақытта естен
шығармауымыз керек.»
Н.Ә.Назарбаев.
(Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан 2030»)
Менің осы тақырыпты таңдап алу себебім қазір білім беру саласында аймақтық компонентті енгізуді қажет етеді. Ал,осы аймақтық компонентті енгізуге себеп - еліміздің егемендік алуы, ұлттық сана – сезімнің өсуі, жас ұрпақты отансүйгіштікке тәрбиелеу деп ойлаймын. Аймақтық компонент білім берудің негізгі бөлігі болып табылады. Бұл тұрғыда ең негізгі артықшылықтың бірі – жеке тұлғаны қалыптастыру, көп ұлттың өкілдері тұратын қоғамға сәйкес отансүйгіш азаматты тәрбиелеу. Аймақ дегеніміз – біріккен аудан, аумақ немесе елдердің ірі тобы не болмаса, облыс деген сөз. Компонент – бір нәрсенің құрамды бөлігі, яғни, аймақтық компонент - белгілі бір облыстың,не ауданның бөлігі деген сөз. Елімізде болып жатқан әлеуметтік, саяси, экономикалық өзгерістер оқытылатын пәндердің мазмұнына тікелей әсер етіп жатыр. Аймақтық компонентті енгізудегі құндылық – оқушылардың адамдарды табиғатпен, қоршаған ортамен өзара байланысты екендігін көрсету, туған өлкеге, туған қаласына, «Отанына» деген жақсы көзқарасын тәрбиелеу. Бағдарлама бойынша қазақ тілі сабақтарында мынадай модуль сабақтары енгізілген: өлкеміздің табиғаты, экономикасы, тарихы, ұлы адамдар өмірі, ғылымның, спорттың, мәдениеттің дамуы. Аймақтық компонентті оқытуда мақсаттарды орындау үшін, өз өлкеміздің патриоттарын тәрбиелеу үшін мынадай міндеттерді орындау керек. Міндеттері: Өз аймағымыз бойынша өз өлкеміздің тарихы, әдебиеті, экологиясы, өнертанушылары жайында түсінік беріп, мәліметтер жинау. Өз өлкеміздің тағдырына үлес қосатындай сезім қалыптастыру. Жүргізілетін жұмыстардың әдістері әртүрлі болады. Мысалы: әңгімелесу (дәріс, баяндама, түсіндіру), көрнекілік, практикалық. Жұмыс түрлері де әртүрлі болып келеді: жекеше, топпен, ұжыммен, жас ерекшеліктеріне байланысты, жалпы сыныппен, сыныптан тыс. Күнтізбелік жоспарда
көрсетілген тақырыптар бойынша сабақты дайындау барысында ең алдыман
материалдарды жинақтаймыз. Әдебиеттерді жинақтауда мынадай
принциптерді басшылыққа алу керек: ғылымилылығы, тиімділігі, мазмұндылығы, өзектілігі, оқушылардың жас ерекшеліктерін, ұлттық ерекшеліктерін ескеру. Әдеби материалдар оқушыға қызықты тақырыптар төңірегінде топталады. Мысалы: Шығыс Қазақстан қалалары, өзен –көлдердің тарихы, «Менің қалам», «Біздің қала туралы өлеңдер, әндер», «Белгілі адамдар», «Туған өлке туралы аңыз – әңгімелер», т.б. «Отан отбасынан басталады» десек, туған облысымыздың, қаламыздың тарихын, атаулы оқиғалар, айтулы адамдардың өмір жолдарымен таныстырудың мәні зор.
Аймақтық компонент білім беруде тек білім берумен шектелмейді оқудан тыс та болады, мысалы: сынып сағаттары, белгілі адамдармен кездесу,іздену, зерттеу, ғылыми жұмыстар. Мектептен тыс кезеңдер: көрмеге, мұражайға бару, олимпиада, сайыстарға қатысу, оған мысал: қалалық білім бөлімі тарапынан өткізіліп тұратын дәстүрлі «Абай оқулары», «Махамбет оқулары» байқауларын атауға болады.
Қазақ халқы – тамыры тереңге тартқан ұлы халықтың бірі. Бірақ тәуелсіздік алғанға дейін еліміздегі мәдениет, білім, ғылымның даму тарихы халық арасына барынша бұрмаланып насихатталып келген. Осындай саясаттың кеселінен еліміздің біршама тарихынан, тарихи ескерткіштері мен тарихи тұлғаларынан қол үзіп қалғаны мәлім. Туған елімізді айтпаған күннің өзінде, туған өлкеміздегі қаншама тарихи мұраларымыз осы күнге дейін жеткілікті жарияланбай, халық арасына өз деңгейіне дейін жетпей келе жатыр. Тіпті, қазірге дейін Шығыс Қазақстан өлкесі, оның ішінде Риддер қаласы тек қана орыс революционерлерімен орыс мәдениетінің ошағы болған сияқты әсер қалтырады, әрине бұл мені қатты уайымдатады.
Еліміз егемендік алғанға дейін де Шығыс өлкемізде көптеген мәдениет ошақтары мен тарихи тұлғалардың болғаны жөнінде отандастарымыз біле бермейді. Мысалы, республикамыздағы алғашқы мектептердің бірі біздің облысымызда болғандығы – өзімізге мақтаныш. Солардың бірі – Шыңғыстай ауылындағы іргесі 1907 жылы қаланған орыс – қазақ мектебі. Өкінішке қарай, белгілі себептермен бұл мектепті де жерлестеріміз сақтап қала алмағаны – бізге халық алдында үлкен сын. Ал, осы мектептің іргесінен қазақтың талай таихи тұлғалары шыққан. Сондай ұлы тұлғалардың бірі – Сәрсен Аманжолұлы Аманжолов екенін газет беттерінен, осы аймақты зерттеуші ғалымдардың мақалаларынан оқып білдік, сол сияқты Оралхан Бөкей, Әлібек Асқаров, Дидахмет Әшімханұлы сияқты ұлы тұлғалар өмірі мен шығармашылығын таныстыру, облыс, қаламыздың тарихын оқушыға жете таныстыру – біздің, яғни, мұғалім алдындағы үлкен міндет.
Сабақта, сабақтан тыс жұмыста жергілікті жер материалдарын пайдалану
оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырады. Мысалы: Марқакөл
туралы аңыз, Зайсан көлінің шуылына байланысты «Қоңыраулы көл» деп аталатыны, «Алакөлдің бір жері ақ, бір жері көк, бір жері қара» болғандықтан солай аталғаны, Семей қаласының «жеті шатыр» деген аттан шыққаны оқушыларды өте қызықтырады.
Оқушыларға еліміздің аяқ асты пайда болған бір мемлекет емес,көне заманнан бері еркіндікке ұмтылған, ар намысы бар, сан ғасырлар бойы жасап келе жатқан мекен екенін; елін ,жерін қорғай алатын ұлдары бар болғанын; «қазақ» - деген ер халықтың салт – дәстүрі, мәдениеті болғанын айтып, кең байтақ жеріміздің байлығымен, тарихи естеліктерімен, ұлы адамдарымен таныстыру, соларды қадірлеп, құрметтеуге үйрету - біздің міндетіміз. Ал, сол міндетті орындап атқаруға қазақ тілі және әдебиет пәні мұғалімдеріне аймақтық компонентті қолдану өте тиімді деп ойлаймын.
