«?азір біз жа?а XXI ?асырда ?мір с?ріп отырмыз.
Болаша?та ?ркениетті ел ?атарына ?осыла бастайтын
?рпа? ?сіреміз дейтін болса?, Отан с?йгіш,?з елін
ту?ан жерін с?йетін ?лтжанды патриотты
интернационалды? сезімдерге бай, жан-жа?ты
білімді, дені сау ?рпа? т?рбиелеуді еш уа?ытта естен
шы?армауымыз керек.»
Н.?.Назарбаев.
(Н.?.Назарбаев «?аза?стан 2030»)
Мені? осы та?ырыпты та?дап алу себебім ?азір білім беру саласында айма?ты? компонентті енгізуді ?ажет етеді. Ал,осы айма?ты? компонентті енгізуге себеп - елімізді? егемендік алуы, ?лтты? сана – сезімні? ?суі, жас ?рпа?ты отанс?йгіштікке т?рбиелеу деп ойлаймын. Айма?ты? компонент білім беруді? негізгі б?лігі болып табылады. Б?л т?р?ыда е? негізгі арты?шылы?ты? бірі – жеке т?л?аны ?алыптастыру, к?п ?лтты? ?кілдері т?ратын ?о?ам?а с?йкес отанс?йгіш азаматты т?рбиелеу. Айма? дегеніміз – біріккен аудан, аума? немесе елдерді? ірі тобы не болмаса, облыс деген с?з. Компонент – бір н?рсені? ??рамды б?лігі, я?ни, айма?ты? компонент - белгілі бір облысты?,не ауданны? б?лігі деген с?з. Елімізде болып жат?ан ?леуметтік, саяси, экономикалы? ?згерістер о?ытылатын п?ндерді? мазм?нына тікелей ?сер етіп жатыр. Айма?ты? компонентті енгізудегі ??ндылы? – о?ушыларды? адамдарды таби?атпен, ?орша?ан ортамен ?зара байланысты екендігін к?рсету, ту?ан ?лкеге, ту?ан ?аласына, «Отанына» деген жа?сы к?з?арасын т?рбиелеу. Ба?дарлама бойынша ?аза? тілі саба?тарында мынадай модуль саба?тары енгізілген: ?лкемізді? таби?аты, экономикасы, тарихы, ?лы адамдар ?мірі, ?ылымны?, спортты?, м?дениетті? дамуы. Айма?ты? компонентті о?ытуда ма?саттарды орындау ?шін, ?з ?лкемізді? патриоттарын т?рбиелеу ?шін мынадай міндеттерді орындау керек. Міндеттері: ?з айма?ымыз бойынша ?з ?лкемізді? тарихы, ?дебиеті, экологиясы, ?нертанушылары жайында т?сінік беріп, м?ліметтер жинау. ?з ?лкемізді? та?дырына ?лес ?осатындай сезім ?алыптастыру. Ж?ргізілетін ж?мыстарды? ?дістері ?рт?рлі болады. Мысалы: ??гімелесу (д?ріс, баяндама, т?сіндіру), к?рнекілік, практикалы?. Ж?мыс т?рлері де ?рт?рлі болып келеді: жекеше, топпен, ?жыммен, жас ерекшеліктеріне байланысты, жалпы сыныппен, сыныптан тыс. К?нтізбелік жоспарда
к?рсетілген та?ырыптар бойынша саба?ты дайындау барысында е? алдыман
материалдарды жина?таймыз. ?дебиеттерді жина?тауда мынадай
принциптерді басшылы??а алу керек: ?ылымилылы?ы, тиімділігі, мазм?ндылы?ы, ?зектілігі, о?ушыларды? жас ерекшеліктерін, ?лтты? ерекшеліктерін ескеру. ?деби материалдар о?ушы?а ?ызы?ты та?ырыптар т??ірегінде топталады. Мысалы: Шы?ыс ?аза?стан ?алалары, ?зен –к?лдерді? тарихы, «Мені? ?алам», «Бізді? ?ала туралы ?ле?дер, ?ндер», «Белгілі адамдар», «Ту?ан ?лке туралы а?ыз – ??гімелер», т.б. «Отан отбасынан басталады» десек, ту?ан облысымызды?, ?аламызды? тарихын, атаулы о?и?алар, айтулы адамдарды? ?мір жолдарымен таныстыруды? м?ні зор.
Айма?ты? компонент білім беруде тек білім берумен шектелмейді о?удан тыс та болады, мысалы: сынып са?аттары, белгілі адамдармен кездесу,іздену, зерттеу, ?ылыми ж?мыстар. Мектептен тыс кезе?дер: к?рмеге, м?ражай?а бару, олимпиада, сайыстар?а ?атысу, о?ан мысал: ?алалы? білім б?лімі тарапынан ?ткізіліп т?ратын д?ст?рлі «Абай о?улары», «Махамбет о?улары» бай?ауларын атау?а болады.
?аза? хал?ы – тамыры тере?ге тарт?ан ?лы халы?ты? бірі. Біра? т?уелсіздік ал?ан?а дейін еліміздегі м?дениет, білім, ?ылымны? даму тарихы халы? арасына барынша б?рмаланып насихатталып келген. Осындай саясатты? кеселінен елімізді? біршама тарихынан, тарихи ескерткіштері мен тарихи т?л?аларынан ?ол ?зіп ?ал?аны м?лім. Ту?ан елімізді айтпа?ан к?нні? ?зінде, ту?ан ?лкеміздегі ?аншама тарихи м?раларымыз осы к?нге дейін жеткілікті жарияланбай, халы? арасына ?з де?гейіне дейін жетпей келе жатыр. Тіпті, ?азірге дейін Шы?ыс ?аза?стан ?лкесі, оны? ішінде Риддер ?аласы тек ?ана орыс революционерлерімен орыс м?дениетіні? оша?ы бол?ан сия?ты ?сер ?алтырады, ?рине б?л мені ?атты уайымдатады.
Еліміз егемендік ал?ан?а дейін де Шы?ыс ?лкемізде к?птеген м?дениет оша?тары мен тарихи т?л?аларды? бол?аны ж?нінде отандастарымыз біле бермейді. Мысалы, республикамызда?ы ал?аш?ы мектептерді? бірі бізді? облысымызда бол?анды?ы – ?зімізге ма?таныш. Соларды? бірі – Шы??ыстай ауылында?ы іргесі 1907 жылы ?алан?ан орыс – ?аза? мектебі. ?кінішке ?арай, белгілі себептермен б?л мектепті де жерлестеріміз са?тап ?ала алма?аны – бізге халы? алдында ?лкен сын. Ал, осы мектепті? іргесінен ?аза?ты? талай таихи т?л?алары шы??ан. Сондай ?лы т?л?аларды? бірі – С?рсен Аманжол?лы Аманжолов екенін газет беттерінен, осы айма?ты зерттеуші ?алымдарды? ма?алаларынан о?ып білдік, сол сия?ты Оралхан Б?кей, ?лібек Ас?аров, Дидахмет ?шімхан?лы сия?ты ?лы т?л?алар ?мірі мен шы?армашылы?ын таныстыру, облыс, ?аламызды? тарихын о?ушы?а жете таныстыру – бізді?, я?ни, м??алім алдында?ы ?лкен міндет.
Саба?та, саба?тан тыс ж?мыста жергілікті жер материалдарын пайдалану
о?ушыларды? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырады. Мысалы: Мар?ак?л
туралы а?ыз, Зайсан к?ліні? шуылына байланысты «?о?ыраулы к?л» деп аталатыны, «Алак?лді? бір жері а?, бір жері к?к, бір жері ?ара» бол?анды?тан солай атал?аны, Семей ?аласыны? «жеті шатыр» деген аттан шы??аны о?ушыларды ?те ?ызы?тырады.
О?ушылар?а елімізді? ая? асты пайда бол?ан бір мемлекет емес,к?не заманнан бері еркіндікке ?мтыл?ан, ар намысы бар, сан ?асырлар бойы жасап келе жат?ан мекен екенін; елін,жерін ?ор?ай алатын ?лдары бар бол?анын; «?аза?» - деген ер халы?ты? салт – д?ст?рі, м?дениеті бол?анын айтып, ке? байта? жерімізді? байлы?ымен, тарихи естеліктерімен, ?лы адамдарымен таныстыру, соларды ?адірлеп, ??рметтеуге ?йрету - бізді? міндетіміз. Ал, сол міндетті орындап ат?ару?а ?аза? тілі ж?не ?дебиет п?ні м??алімдеріне айма?ты? компонентті ?олдану ?те тиімді деп ойлаймын.
