Ерте ?артаюды? алдын-алу

СӨЖ

Тақырыбы: Ерте қартаюдың алдын-алу .

Факультет: Жалпы медицина

Орындаған: Шоман Л.С.

Қабылдаған: Исмагулова Т.А.

Группа:24-1

  Қартаю – биологиялық процесс; белгілі бір жасқа жеткеннен кейінгі организмнің мүмкіншіліктерінің үдемелі төмендеуі. Қартаю кезінде тіннің серпімді талшықтарының және су мөлшерінің азаюынан тері жұқарып, қатпарланып әжім пайда бола бастайды. Бұл кезде шаш ағарып, сирейді, көздің көруі, құлақ естуі нашарлайды, тіс түсе бастайды.

• Ағзаның қартаю құбылыстары және герантология мәселелері:
• Қартаю барлық тірі ағзаларға тән жалпы биологиялық құбылыс болып саналады. Қартаю — онтогенез қорытындысы, ағзада ерекше құрылымдық, қызметтік және биохимиялық өзгерістердің пайда болуымен сипатталатын құбылыс. Қартаю проблемаларын зерттейтін ғылымды  герантология  (гр. geron — шал) деп атайды. Герантология қартаю құбылысының негізгі зандылықтарын молекулалық және жасушалық деңгейден бастап тұтас ағза деңгейіңде анықтайды, оның даму ерекшіліктерін, емдеу және аурудың алдын алу проблемаларын зерттейді. Қартаю және ұзақ өмір сүру мәселелері барлық уақытта ғалымдарды ойландырып келген мәселе. Герантологияның міңдеті теқ қана адам өмірін ұзарту емес; сол сияқты, кәрі адамдардың коғамдық өмірге және еңбек қатынастарына белсенді араласуына көмектесу, яғни олардың белсенді және толыққанды өмір сүру мүмкіншіліктерін ұзарту болып табылады.

Қартаюдың түрлері :

Рухани қартаю

Қалыпты физиологиялық қартаю

Ерте тәни қартаю

• 1. Ерте тәни қартаю.
• Бұл адам ағзасында кәрілік белгілерінің мезгілінен бұрын тым ерте пайда бола бастауы. Оған басты-басты себептер: созылмалы аурумен сырқаттануы, қоршаған ортаның жағымсыз әсері, тұқым қуалаушылық дерт, кемістік;
• 2. Қалыпты физиологиялық қартаю.  Егде тартқан адамның физиологиялық қартаюы.

Дәрігерлердің баяндауынша, қартайғанда жүректің жиырылу күші кеміп, қан айналу

көлемі азая түседі. Содан, шеткі тіндердегі қан қылтамырларының (капиллярларының)

қабырғалары қалыңдайды да, газ алмасу үдерісі бұзылады. Ол гипоксия ауруын

дамытады және қантамырларының серпімділігі азайғандықтан, онда атеросклероз да

өршиді. Адам қартайғанда ағзада зат алмасу үдерісі нашарлап, қуатты тағамдарға

қажеттілік те азаяды ,

3. Рухани қартаю.  Оған адам жанының (жан-дүниесінің) жұталуы, жүйке

жүйесінің тозып, жадтың (есте сақтаудың) көмескеленуі, танымдық сезімнің

тұйықталуы, адамның қоғамдық ортадан оқшаулануы жатады. Осынау

психологиялық процесстерді адамтану ілімін зерттеушілер адам ағзасының

парасатсыз, келеңсіз өмір сүруге қарсылығы деп те түсіндіреді. Тек рухани

қартаю сирек кездесетін құбылыс

Әжімдер:

• Бұл әйелдердің де, ерлердің де ертелі-кеш басына түсер мәселесі. Қазірде әжімдер тек қартаю салдарынан емес, экологиялық орта, адамның өмір тәртібі және басқа да факторларға байланысты болады.
•   Әжім терінің созылғыш қабаттарының өзгеруінен пайда болады. Тері уақыт өте жұқа және нәзік, құрғақ болып, қабыршақтанып, жарыла бастайды. Терінің бозғылттығы, сарғыштығы, қан айналымының әлсіздігінен де әжімдер пайда болады екен. 
• Алдын алу жолдары:  бет терісін температураның шұғыл өзгеруінен сақтау, дене салмағының тым қатты ауытқымауын қадағалау, теріні маймен және сумен, қажетті кремдермен, басқа косметикалық құралдармен қамтамасыз ету, дұрыс күн тәртібін сақтау, ой және дене еңбегін шамадан артық атқармау, демалуды естен шығармау. Бұларға қоса, денсаулық жағдайын қадағалап, ара-тұра жалпы медициналық тексеруден өтіп тұру қажет. Тері асты майының біркелкі таралуы үшін тамақтану тәртібін реттеу, кейде массаж жасату қажет .

Ерте қартаймау тәсілдері:

• 1 .Дұрыс және уақытылы тамақтану (дәрумен қабылдау,майлы тағамдарды аз пайдалану,сұйық тағам ішу,көкеністерді жеу,күніне 1 тал сарымсақ жеу,күніне 2,6 литрдей сұйық ішу) . Кока-кола, фанта сияқты сусындарды сирек ішкен жөн, себебі олар қан қысымын көтереді
• 2 Спортпен шұғылдану (тыныс-алу жаттығуларын),таза-ауада серуендеу, . Күніне 3 шақырымдай жаяу жүріп, жоғары қабатқа жедел сатымен (лифтімен) емес, баспалдақпен көтерілуге тырысу керек.
• 3 .Ұйқы режимін сақтау (8 сағат )
• 4 .Дұрыс ойлау (дұрыс ойлай білу де адамның денсаулығы мен көңіл күйіне әсер етеді ) , стрестен бойды аулақ ұстау.

• Бір қуанарлық жағдай, адам өмірін ұзартатын  антиоксидант  заттар анықталып отыр. Олар:  көк шай, С дәрумені, құрамында полифенол бар жүзім, какао  және тағы да басқалар. Гарвард мектебі ғалымдарының айтуынша, аптасына 1 рет майлы балық етін жеу де (әсіресе, адам жасы ұлғайғанында) өмірді екі жылдан астам уақытқа ұзартатын көрінеді. Олардың дәлелдеуінше, майлы балықта кездесетін май қышқылы жүрекке өте пайдалы, бұл тағам түрлі жүрек сырқатынан қайтыс болатындар санын 35 пайызға дейін азайтады екен. Гарвард мектебінің ғалымдары осы пікірді айтар алдында 65 және одан да жоғары жастағы 2700 американдықты бақылаудан өтіп, тексеруден өткізіпті. Сөйтіп, зерттеу қорытындысында жаңағыдай тұжырымға келіпті. Сенесің бе, сенбейсің бе, қатты қызықтыратын мәлімдеме екен.
• Бір топ ғалымдар құрамында  ресвератол  заты бар қызыл шараптың ағзадағы қартаю үдерісін тежейтінін дәлелдеуде. Әрине, қызыл шарапаты шамалы мөлшерде ғана қабылдағанда ғана шипасы бар, көп ішсе, керісінше, зиянды. Осы орайда айта кететін тағы бір жаңалық, Пасха аралынан табылған микроорганизмдегі рапамицин  де қартаюды тежейтін болып шықты.
• Қазір адам жасын ұзартып, қартаюды тежей тұруда ұстанылып отырған екінші бағыт «регенеративтік медицина» болып отыр. Бұл қартайған, дертке ұшыраған тіндер мен ағзаларды жаңарту, жасарту. Яғни, механикалық құрылыстар, имплантанттар, протездер арқылы көптеген аурулардың өмірін ұзартуға болады. Жалғыз-ақ, ағзаларды алмастыруда (трансплантология) донорлар табу, алмастырылатын ағзалардың бір-бірімен иммундық жағынан сәйкес келуі, осы істердің заңды, этикалық тұрғыда оңтайлы шешілуі оңайға түсер емес.
• Тек, көңілге медет боларлық бір жағдай, бірқатар биолог-ғалымдардың 2019 жылы жасушалардың қартаюын тоқтататын мүмкіндіктердің туатынын ғылыми басылымдарда жариялап, мәлімдеуі болып отыр. Ия, биологиялық қартаюды аз да болса тежей алсақ, адам өмірінің ұзара түсетіні анық. Оған дейін елімізде 60 жастан асқан ер азаматтардың жартысына жуығының арақ-шарап, сыра ішетінін, үштен бірінің темекі тартатынын сәл де болса азайта алсақ, республикамызда халықтың орташа өмір жасының ұзақтығын 2015 жылға қарай 70, 2020 жылға қарай 72 жасқа үлғайтуға болар еді.