kopilkaurokov.ru - сайт для учителей

Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей

Жыр ж?не опера

Нажмите, чтобы узнать подробности

Саба?ты? ма?саты: Лиро - эпосты? жырлармен таныстыру ж?не ?аза? хал?ыны? т?рмыс - салт жырлары мен ?деп - ??рыптарын таныстыру.
Білімділік м?ні: Опера жанры туралы м?лімет беру, к?сіби музыкамен таныстыру, тану, талдау, ажырата білу.
Дамытушылы?ы: Операны? ??рылымы, либретто мен лейтмотивті? ты?ыз байланысы, ??састы?ы, к?рделі шы?арманы насихаттау, тану, ты?дай білуге баулу.
Т?рбиелік м?ні: О?ушыларды жыр, опера ты?дауда сахна м?дениетін тану?а, бойына сі?іруге, ?нге, классикалы? ?лгідегі к?сіби музыканы ты?дай білуге баулу.
П?наралы? байланысы: Ана тілі, д?ние тану, бейнелеу, орыс тілі, математика.
  ХАЛЫ? МУЗЫКАСЫ Ж?НЕ ОПЕРА
?аза? хал?ы — ?н мен жыр?а бай халы?. Батырлар жырымен ?атар о?и?алары махаббат та?ырыбына ??рыл?ан «?ыз Жібек», «?озы К?рпеш - Баян с?лу» сия?ты лиро - эпосты? жырлар ке? тара?ан. К?птеген жазушылар мен композиторлар б?л жырларды негізге ала отырып, ?деби - музыкалы? шы?армалар жаз?ан. Композитор Е. Г. Брусиловский «?ыз Жібек» жырыны? негізінде «?ыз Жібек» операсын жазса, оны? либреттосын ата?ты жазушы ?абит М?сірепов жаз?ан. Опера ал?аш рет 1934 жылы ?ойылды. Онда еркіндік а?сап, ?зіні? шынайы махаббаты ?шін к?рескен Жібек пен Т?леген бейнесі к?рсетіледі.
Б?л опера т?рт б?лімнен т?рады.
Евгений Григорьевич Брусиловский
Донда?ы Ростов ?аласында ту?ан. Оны? ал?аш музыкалы? сауатын аш?ан адам - ?зіні? анасы. Санкт - Петербург консерваториясын бітіргеннен кейін Алматы?а келеді. Е. Брусиловский - ?аза?стан Республикасы Мемлекеттік сыйлы?ыны? иегері, ?аза? музыка ?неріне елеулі ?лес ?ос?ан композитор. ?аза? музыкасыны? ?лтты? ерекшелігін жете т?сінген ол к?птеген халы? ?ндері мен к?йлерін, халык, композиторларыны? туындыларын ?з шы?армаларына ар?ау етті. Б??ан «Айман - Шолпан», «?ыз Жібек», «Ер Тар?ын», «Жалбыр», «Дудар - ай» опералары мысал бола алады. Сондай - а? Евгений Брусиловский - бірнеше симфониялы? шы?армалар мен к?птеген ?н - хорларды? авторы. Соларды? ішінен «?аза?стан», «Шолпан», «?ос ?арлы?аш» сия?ты ?ндерін атау?а болады. Оны? балалар?а арнап жаз?ан музыкалы? шы?армалары да аз емес. Евгений Брусиловский ?аза? музыкасын дамыту?а зор ?лес ?осып, к?птеген жас композиторларды т?рбиелеп шы?ар?ан ?ла?атты ?стаз.
«?ыз Жібек» операсы. Операны? ?ыс?аша мазм?ны. Жібек деген с?лу ?ыз ?з ?алауымен алыста?ы бір руды? баласы - жас жігіт Т?легенге косыл?ысы келеді. Біра? б?рыннан Жібек с?луда ойы болып ж?рген ?з еліні? жігіті Бекежан мырза о?ан к?штеп ?йленуге ант етеді. Жібекті? ата - анасыны? ризашылы?ын ал?ан Т?леген ?йлену ?шін ?з ата - анасыны? р??сатын с?рау?а еліне аттанады. Біра? Т?легенні? ?кесі Базарбай баласына келінді ?зі та?дайтынды?ын айтып, р??сат бермейді. ?ке карсылы?ына ?арамастан ол Жібекті? еліне ?айтады. Т?легенні? ?айта оралып келе жат?анын естіген Бекежан оны? жолын а?дып ж?ріп, кездеседі де, алдап достасады. Екеуі ?оштасып кетіп бара жат?анда Бекежан Т?легенді ту сыртынан сада?пен атып ?лтіреді. Т?легенні? ?аза бол?анын естіген Жібек ??здан ??лап ?леді.
Музыкалы? с?здік:
Опера - сахнада койылу ?шін жазыл?ан к?лемді музыкалы - драмалы? шы?арма. Операда?ы барлы? с?з бен ?имыл музыка ар?ылы жеткізіледі. Оны орындау?а жеке орындаушы да, ансамбль де, хор да, оркестр де ?атысады.
Операда ?н, ария, би, симфониялы? шы?армалар орындалады. Операны
бірнеше жанрларды? жиынты?ы деп ?арау?а болады. Онда е? ?уелі либретто болуы шарт, сондай - а? сахна?а бейімделген музыка жазылады, сахналы? к?ріністерге байланысты т?рлі декорациялар, киімдер дайындалады.
 Ыбырай Сандыбай?лы (1860 - 1930)
Халы? композиторы, белгілі ?нші (тенор), ?рі суырыпсалма а?ын, классикалы? халы? музыкасыны? ірі ?кілдеріні? бірі. К?кшетау ??ірінде д?ниеге келген. 8 - 9 жасынан - а? ?н сала бастайды. Бала кезінен ?нге, ?ле?ге ??мар Ыбырай ?аза?ты? ата?ты ?нші - а?ындарынан ?лгі - ?неге алып,
шы?армашылы? д?ст?рін бойына сі?ірді. А?ан, Біржан ?ндері сия?ты Ыбырай ?ндері де биік ас?а?тап орындалады. Ыбырайды? халы??а к?п тара?ан ?ндері: «Г?кку», «Д?ние», «Желдірме».
Ол - ?аза?станны? орталы? ж?не солт?стік ?ншілік мектебіні? ?кілі
М?хит Мералы?лы (1841 - 1918)
Батыс ?аза?стан жерінде ту?ан. Жасынан ?абілетті а?ын ?зіні? таби?и дарынымен к?птеген с?лу сазды ?ндер шы?ар?ан. Осындай ?ндерді? бірі «Д?ние - ай» ?нінде адамны? ?мірдегі орны мен тол?анысын жырлайды,
?н жай, бір ?алыпты орындалады. М?хит Мералы?лы - Ар?а ?ншілік мектебіні? ?кілі.
Е. Брусиловский Жібек бейнесін тере?ірек ашу ма?сатында «?ыз Жібек» операсына бас?а да халы? ?ндерін енгізген. М?ндай ?нні? бірі - белгілі ?нші, композитор М?хитты? «Д?ние - ай» ?ні. Т?леген бейнесі ж?не халы? музыкасы. Халы? ?ндері мен к?йлеріні? лейтмотиві негізінде к?рыл?ан Т?леген бейнесі ?зіні? ба?ыты жолында ?аза бол?ан ?ажымас ?айратты жігітті суреттейді. ?йткені ол ?зіні? болаша? ж?байына ескі салт бойынша, ата - ананы? айттыруымен ?осыла салуды ?аламайды. Жібектей с?йген жарын ?зі та?дап алуды ма?сат етеді. Т?леген бейнесі ?ш т?рлі сазды (лирикалы?) ?уенмен сипатталады. Олар: «?ос барабан», «Ал?ара - ай к?к», «?арак?з». ?мітті? ?зіліп, ?ай?ылы жа?дайды? ту?анын сездіру ?шін «А?са? ??лан» к?йіні? бастап?ы та?ырыбы беріледі. Ол оркестр кіріспесінде, Т?легенні? ?аза болар алдында?ы арияда естіледі.
Бекежан бейнесі ж?не халы? музыкасы.
Операда?ы жа?ымсыз кейіпкер Бекежан болып табылады. Оны? Жібекке деген шынайы махаббаты Т?легенді жек к?рушілігімен, біреуді? басында?ы жа?сылы?ты к?ре алмайтын к?ншілдігімен бірге ?абат - тасып к?рінеді. Операда?ы Бекежан музыкасыны? сатыр - с?тыр д?лей боран со??андай екпінмен орындалатыны да сонды?тан. Бекежанны? лейтмотиві «А???м» ?ніні? негізінде ??рыл?ан. Ол Бекежанны? ариясында, оркестрді? кіріспесі мен корытынды б?лімінде беріледі де, Жібекке Т?легенні? кай?ылы ?аза?а ?шыра?анын сездіреді.
Музыкалы? сауат ашу:
Либретто - опера, балет ж?не ораторияны? ?деби - поэтикалык м?тіні.
Лейтмотив - музыкалы? шы?арманы? негізгі ?уені ж?не осы ?уенні?
б?кіл шы?арма бойына ж?ріп отыруы. Опера мен симфониялы? шы?армаларда негізгі ойды білдіріп, бірнеше рет ?айталанатын музыкалы? та?ырып.
Увертюра - опералы? шы?арманы? орындалу алдында?ы музыкалы?
кіріспесі.
Ария - белгілі бір кейіпкерді? бейнесін ашатын жеке ?н.
Ариоза - арияны? ша?ын т?рі.
Дауыс ашу жатты?улары, ?н айту ережесі:
Зейін салып ты?да ж?не ?нні? бірінші дыбысын д?рыс айту?а тырыс.
?н айту кезінде тік т?р немесе тік отыр.
Дауысты дыбыстарды созып, дауыссыз дыбыстарды ?ыс?а ж?не на?ты айт.
Иы?ы?ды к?термей, демі?ді ал.
Демі?ді к?рсетілген белгіге дейін са?та.
?з дауысы?ды ты?да.
Дауысынды ?демі естілуін ?ада?ала.
?н айт?анда ?асында?ыларды ты?да.
Сені? даусы? олардан ерекшеленбеуі керек.
?ндету: «Г?кку» ?ні
Аралап талай жерді?, ?й, д?мін таттым,
??с салып, айдын к?лде, ?й, дабыл ?а?тым.
Айта алмай Г?куімді, ?й ешбір адам,
Ма?ма?дап ?о?ыр ?аздай, ау мамырлаттым, ау.
?айырмасы:
Г?кку, г?кку га - га - га - га - га - га.
Гак - ку, г?к - ку, га - га - га - га - а - а - а.
Жа?а та?ырыпты бекіту:
"?ыз Жібек" операсында Е. Г. Брусиловский ?андай халы? ?ндерін пайдалан?ан?
«?ыз Жібек» операсыны? басты кейіпкерлері кімдер?
Либретта дегеніміз не?
Лейтмотив дегеніміз не?
«Опера» с?зіні? ма?ынасын т?сіндір.
Операны? к?рылымды? ерекшеліктерін ата.
?йге тапсырма:
?ыз Жібек» операсыны? ?ыс?аша мазм?ны? ??гімелеу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Наладить дисциплину на своих уроках.
Получить возможность работать творчески.

Просмотр содержимого документа
«Жыр ж?не опера»

Сабақтың тақырыбы: «Жыр және опера»
Сабақтың мақсаты: Лиро - эпостық жырлармен таныстыру және қазақ халқының тұрмыс - салт жырлары мен әдеп - ғұрыптарын таныстыру.
Білімділік мәні: Опера жанры туралы мәлімет беру, кәсіби музыкамен таныстыру, тану, талдау, ажырата білу.
Дамытушылығы: Операның құрылымы, либретто мен лейтмотивтің тығыз байланысы, ұқсастығы, күрделі шығарманы насихаттау, тану, тыңдай білуге баулу.
Тәрбиелік мәні: Оқушыларды жыр, опера тыңдауда сахна мәдениетін тануға, бойына сіңіруге, әнге, классикалық үлгідегі кәсіби музыканы тыңдай білуге баулу.
Пәнаралық байланысы: Ана тілі, дүние тану, бейнелеу, орыс тілі, математика.
ХАЛЫҚ МУЗЫКАСЫ ЖӘНЕ ОПЕРА
Қазақ халқы — ән мен жырға бай халық. Батырлар жырымен қатар оқиғалары махаббат тақырыбына құрылған «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш - Баян сұлу» сияқты лиро - эпостық жырлар кең тараған. Көптеген жазушылар мен композиторлар бұл жырларды негізге ала отырып, әдеби - музыкалық шығармалар жазған. Композитор Е. Г. Брусиловский «Қыз Жібек» жырының негізінде «Қыз Жібек» операсын жазса, оның либреттосын атақты жазушы Ғабит Мүсірепов жазған. Опера алғаш рет 1934 жылы қойылды. Онда еркіндік аңсап, өзінің шынайы махаббаты үшін күрескен Жібек пен Төлеген бейнесі көрсетіледі.
Бұл опера төрт бөлімнен тұрады.
Евгений Григорьевич Брусиловский
Дондағы Ростов қаласында туған. Оның алғаш музыкалық сауатын ашқан адам - өзінің анасы. Санкт - Петербург консерваториясын бітіргеннен кейін Алматыға келеді. Е. Брусиловский - Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, қазақ музыка өнеріне елеулі үлес қосқан композитор. Қазақ музыкасының ұлттық ерекшелігін жете түсінген ол көптеген халық әндері мен күйлерін, халык, композиторларының туындыларын өз шығармаларына арқау етті. Бұған «Айман - Шолпан», «Қыз Жібек», «Ер Тарғын», «Жалбыр», «Дудар - ай» опералары мысал бола алады. Сондай - ақ Евгений Брусиловский - бірнеше симфониялық шығармалар мен көптеген ән - хорлардың авторы. Солардың ішінен «Қазақстан», «Шолпан», «Қос қарлығаш» сияқты әндерін атауға болады. Оның балаларға арнап жазған музыкалық шығармалары да аз емес. Евгений Брусиловский қазақ музыкасын дамытуға зор үлес қосып, көптеген жас композиторларды тәрбиелеп шығарған ұлағатты ұстаз.
«Қыз Жібек» операсы. Операның қысқаша мазмұны. Жібек деген сұлу қыз өз қалауымен алыстағы бір рудың баласы - жас жігіт Төлегенге косылғысы келеді. Бірақ бұрыннан Жібек сұлуда ойы болып жүрген өз елінің жігіті Бекежан мырза оған күштеп үйленуге ант етеді. Жібектің ата - анасының ризашылығын алған Төлеген үйлену үшін өз ата - анасының рұқсатын сұрауға еліне аттанады. Бірақ Төлегеннің әкесі Базарбай баласына келінді өзі таңдайтындығын айтып, рұқсат бермейді. Әке карсылығына қарамастан ол Жібектің еліне қайтады. Төлегеннің қайта оралып келе жатқанын естіген Бекежан оның жолын аңдып жүріп, кездеседі де, алдап достасады. Екеуі қоштасып кетіп бара жатқанда Бекежан Төлегенді ту сыртынан садақпен атып өлтіреді. Төлегеннің қаза болғанын естіген Жібек құздан құлап өледі.
Музыкалық сөздік:
Опера - сахнада койылу үшін жазылған көлемді музыкалы - драмалық шығарма. Операдағы барлық сөз бен қимыл музыка арқылы жеткізіледі. Оны орындауға жеке орындаушы да, ансамбль де, хор да, оркестр де қатысады.
Операда ән, ария, би, симфониялық шығармалар орындалады. Операны
бірнеше жанрлардың жиынтығы деп қарауға болады. Онда ең әуелі либретто болуы шарт, сондай - ақ сахнаға бейімделген музыка жазылады, сахналық көріністерге байланысты түрлі декорациялар, киімдер дайындалады.
Ыбырай Сандыбайұлы (1860 - 1930)
Халық композиторы, белгілі әнші (тенор), әрі суырыпсалма ақын, классикалық халық музыкасының ірі өкілдерінің бірі. Көкшетау өңірінде дүниеге келген. 8 - 9 жасынан - ақ ән сала бастайды. Бала кезінен әнге, өлеңге құмар Ыбырай қазақтың атақты әнші - ақындарынан үлгі - өнеге алып,
шығармашылық дәстүрін бойына сіңірді. Ақан, Біржан әндері сияқты Ыбырай әндері де биік асқақтап орындалады. Ыбырайдың халыққа көп тараған әндері: «Гәкку», «Дүние», «Желдірме».
Ол - Қазақстанның орталық және солтүстік әншілік мектебінің өкілі
Мұхит Мералыұлы (1841 - 1918)
Батыс Қазақстан жерінде туған. Жасынан қабілетті ақын өзінің табиғи дарынымен көптеген сұлу сазды әндер шығарған. Осындай әндердің бірі «Дүние - ай» әнінде адамның өмірдегі орны мен толғанысын жырлайды,
Ән жай, бір қалыпты орындалады. Мұхит Мералыұлы - Арқа әншілік мектебінің өкілі.
Е. Брусиловский Жібек бейнесін тереңірек ашу мақсатында «Қыз Жібек» операсына басқа да халық әндерін енгізген. Мұндай әннің бірі - белгілі әнші, композитор Мұхиттың «Дүние - ай» әні. Төлеген бейнесі және халық музыкасы. Халық әндері мен күйлерінің лейтмотиві негізінде кұрылған Төлеген бейнесі өзінің бақыты жолында қаза болған қажымас қайратты жігітті суреттейді. Өйткені ол өзінің болашақ жұбайына ескі салт бойынша, ата - ананың айттыруымен қосыла салуды қаламайды. Жібектей сүйген жарын өзі таңдап алуды мақсат етеді. Төлеген бейнесі үш түрлі сазды (лирикалық) әуенмен сипатталады. Олар: «Қос барабан», «Алқара - ай көк», «Қаракөз». Үміттің үзіліп, қайғылы жағдайдың туғанын сездіру үшін «Ақсақ құлан» күйінің бастапқы тақырыбы беріледі. Ол оркестр кіріспесінде, Төлегеннің қаза болар алдындағы арияда естіледі.
Бекежан бейнесі және халық музыкасы.
Операдағы жағымсыз кейіпкер Бекежан болып табылады. Оның Жібекке деген шынайы махаббаты Төлегенді жек көрушілігімен, біреудің басындағы жақсылықты көре алмайтын күншілдігімен бірге қабат - тасып көрінеді. Операдағы Бекежан музыкасының сатыр - сұтыр дүлей боран соққандай екпінмен орындалатыны да сондықтан. Бекежанның лейтмотиві «Аққұм» әнінің негізінде құрылған. Ол Бекежанның ариясында, оркестрдің кіріспесі мен корытынды бөлімінде беріледі де, Жібекке Төлегеннің кайғылы қазаға ұшырағанын сездіреді.
Музыкалық сауат ашу:
Либретто - опера, балет және ораторияның әдеби - поэтикалык мәтіні.
Лейтмотив - музыкалық шығарманың негізгі әуені және осы әуеннің
бүкіл шығарма бойына жүріп отыруы. Опера мен симфониялық шығармаларда негізгі ойды білдіріп, бірнеше рет қайталанатын музыкалық тақырып.
Увертюра - опералық шығарманың орындалу алдындағы музыкалық
кіріспесі.
Ария - белгілі бір кейіпкердің бейнесін ашатын жеке ән.
Ариоза - арияның шағын түрі.
Дауыс ашу жаттығулары, ән айту ережесі:
Зейін салып тыңда және әннің бірінші дыбысын дұрыс айтуға тырыс.
Ән айту кезінде тік тұр немесе тік отыр.
Дауысты дыбыстарды созып, дауыссыз дыбыстарды қысқа және нақты айт.
Иығыңды көтермей, деміңді ал.
Деміңді көрсетілген белгіге дейін сақта.
Өз дауысыңды тыңда.
Дауысынды әдемі естілуін қадағала.
Ән айтқанда қасындағыларды тыңда.
Сенің даусың олардан ерекшеленбеуі керек.
Әндету: «Гәкку» әні
Аралап талай жердің, әй, дәмін таттым,
Құс салып, айдын көлде, әй, дабыл қақтым.
Айта алмай Гәкуімді, әй ешбір адам,
Маңмаңдап қоңыр қаздай, ау мамырлаттым, ау.
Қайырмасы:
Гәкку, гәкку га - га - га - га - га - га.
Гак - ку, гәк - ку, га - га - га - га - а - а - а.
Жаңа тақырыпты бекіту:
"Қыз Жібек" операсында Е. Г. Брусиловский қандай халық әндерін пайдаланған?
«Қыз Жібек» операсының басты кейіпкерлері кімдер?
Либретта дегеніміз не?
Лейтмотив дегеніміз не?
«Опера» сөзінің мағынасын түсіндір.
Операның кұрылымдық ерекшеліктерін ата.
Үйге тапсырма:
Қыз Жібек» операсының қысқаша мазмұның әңгімелеу.


Получите в подарок сайт учителя

Предмет: Начальные классы

Категория: Уроки

Целевая аудитория: 2 класс.
Урок соответствует ФГОС

Скачать
Жыр ж?не опера

Автор: Асылханова Сандугаш Ергалиевна

Дата: 03.12.2015

Номер свидетельства: 261494


Получите в подарок сайт учителя

Видеоуроки для учителей

Курсы для учителей

ПОЛУЧИТЕ СВИДЕТЕЛЬСТВО МГНОВЕННО

Добавить свою работу

* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт

Удобный поиск материалов для учителей

Ваш личный кабинет
Проверка свидетельства