?.Ыдырысов ( 1928-1978 ) аралы?ында ?мір с?рген. Ол а?ын. Шаруа отбасында д?ниеге келген. Оны? к?птеген бас?а да ?ле?дері бар. Мысалы: ?здері?ізге таныс «?р?ашан к?н с?нбесін» ?ле?ін осы а?ын жаз?ан екен.
??старым, келі?дер – ?ле?ді м?нерлеп о?у.
Мазм?нына то?талу.
О?ушылар?а тізбектей о?ыту.
??стар туралы ??гімелеп беру.
??старды? д?ние ж?зінде т?рлері ?те к?п.Оларды? б?рі де пайдалы. ??старды ?анатты жануарлар деп атайды. Жабайы ??стар таби?атта ?здері тіршілік етеді. ?й ??стары ?олда ба?ылады. Оларды? еті, мамы?ы, адам ?міріне ?те ?ажет. ?аза?станда ??старды к?птен ?сіретін ?лкен ??с фермалары бар. Оларды? ?німдерін біз к?нделікті ?олданамыз. Олар: тауы? еті, ж?мырт?асы. Ал енді ?зімізді? облыс орталы?ы А?тау ?аласында да ??с фермасы бар. Ол б?рын жабылып, ?азіргі та?да ?айта ашылып ?з ж?мысын жал?астыруда. ??стар жазда балапан ?ргізеді. Олар ?сімдік д?ні, жидектермен, сол сия?ты буна?денелермен ?оректеніп,таби?атты зиянды ж?ндіктерден ?ор?ау?а к?мектеседі.
Біз орман д?рігері атал?ан ??сты білеміз бе?
То?ылда?
??стар да адам сия?ты. Олар балапандарын ?шу?а, жауынан ?ор?ану?а ?йретеді. Ал су ??стары суда ж?зуге, су ішіндегі д?мді ш?птерді жеуге ?йретеді.
Ту?ан жерінде ?ыстайтын ??стар: сауыс?ан, ала ?ар?а, шымшы?, то?ылда?, тор?ай, суы? тор?айлар.Одан бас?а бізді? ?лкеміздегі Каспий те?ізінде жыл сайын а??улар болады. Олар жылда осында ?ыстайды.Сондай - а? ?аза?станда соны? ішінде бізді? А?тау ?аласы ма?ында?ы ша?ын к?лшікке келетін ?о?и?аз деген ??с та бар.
IV. Сергіту с?ті
Жал?аулы?ты тастаймыз.
Шыны?амыз жастай біз.
Ыр?а?ымен ?уенні?
Жатты?уды бастаймыз.
Д?птермен ж?мыс
Д?птерді біз ашамыз
?ол?а ?алам аламыз
Т?п т?зу топ отырып,
К?ркем етіп жазамыз.
?ане, балалар, д?птерімізді ашып б?гінгі к?нні? жадын жазамыз.
К?ркем жазу
Сс дыбысы мен ?рпін ?демі етіп жазу.
Та?тамен ж?мыс
85 жатты?уды та?тада орындату.
2 – о?ушы тапсырманы о?иды.
К?ктем, келді, к?рікті
Ери, ?ар, бастады
Жел, жылы, со?ты
( С?йлем ??рау. Не? С?ра?ына жауап беретін с?здерді табу)
V. Кім тап?ыр?
Балаларды шапша?дылы??а ша?ыру:
Жасырын ж?мба?тар:
??стан аумайды
К?кте зулайды
(?ша?)
Б?лтты айдай желдеткен
Н?серлеткен, селдеткен
Шалшы? к?шіп, ойнайтын
?ай мезгіл деп ойлайсы??
(к?ктем)
?ара??ыда ?шады, ??былады,
Жары? к?рсе ?ашады, ты?ылады.
(жар?анат)
Жа?ын т?гіл, шал?айды
Оятудан талмайды
Т?белеске келгенде
Алдына жан салмайтын
(?теш)
К?ндіз со?ыр, не деген?
Т?нде ?андай к?реген?
(?кі)
Жасыл орман желекті
Оны к?тіп, ба??аны
То?ылдатса теректі
??ртын ?уып жат?аны
(то?ылда?)
?орытынды
?.Ыдырысов «??старым, келі?дер» ?ле?інен т?сінігімізді с?ра?тар бойынша ?орытындылау.
Әдіс – тәсілдер: сұрақ – жауап, деңгейлік жаттығулар.
Көрнекіліктер: Көктем мезгілі суреті, слайд. Бөдене және тауық жұмыртқалары.
Пәнаралық байланыс: Дүниетану
Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кееңі:
Кіріспе
Психологиялық дайындық.
- Армысыздар қонақтар!
Ойға толып санамыз
Бестік болы бағамыз
Ұқыпты тыңдап сабақты
Жақсы баға аламыз.
- Олай болса, «Бірлік болмай, тірлік болмас» мақалын басшылыққа ала отырып жұмыс жасаймыз.
II. Үй тапсырмасын тексеру:
Тыныштық сәті орнатылып әуен ырғағымен «Көктем» мезгілінің келуі .
3 топқа бөлу.
- Күн, күн сен неге күлімдейсің?
Көктем келді ғой.
- Жаңбыр, жаңбыр сен неге сіркірейсің?
Көктем келді ғой.
- Құстар, құстар сендер неге сайрайсыңдар?
Көктем келді ғой.
Мұғалім: Дала гүлге бөленді,
Қуанышқа кенелді.
Өйткені бұл көктем ғой
Шұғыласын төккен ғой.
«Қонаққа келген көктем» мезгілінің сұрақтарына жауап беру.
III. Жаңа сабақ:
- Ал, балалар, өте жақсы, олай болса жинақталып партада отыру ережесін еске түсірейік те жаңа сабағымызда ұқыпты тыңдайық.
- Енді көктем мезгілі келіп, нелердің шиқылдаған дауысын естіп жатырмыз? – Құстардың
Оқулықпен жұмыс:
Бүгінгі жаңа сабағымызда сол құстарымыз туралы болмақ.
Ақын Қабдыкәрім Ыдырысовтың өлеңі «Келіңдер, құстарым».
Қ.Ыдырысов ( 1928-1978 ) аралығында өмір сүрген. Ол ақын. Шаруа отбасында дүниеге келген. Оның көптеген басқа да өлеңдері бар. Мысалы: Өздеріңізге таныс «Әрқашан күн сөнбесін» өлеңін осы ақын жазған екен.
Құстарым, келіңдер – өлеңді мәнерлеп оқу.
Мазмұнына тоқталу.
Оқушыларға тізбектей оқыту.
Құстар туралы әңгімелеп беру.
Құстардың дүние жүзінде түрлері өте көп.Олардың бәрі де пайдалы. Құстарды қанатты жануарлар деп атайды. Жабайы құстар табиғатта өздері тіршілік етеді. Үй құстары қолда бағылады. Олардың еті, мамығы, адам өміріне өте қажет. Қазақстанда құстарды көптен өсіретін үлкен құс фермалары бар. Олардың өнімдерін біз күнделікті қолданамыз. Олар: тауық еті, жұмыртқасы. Ал енді өзіміздің облыс орталығы Ақтау қаласында да құс фермасы бар. Ол бұрын жабылып, қазіргі таңда қайта ашылып өз жұмысын жалғастыруда. Құстар жазда балапан өргізеді. Олар өсімдік дәні, жидектермен, сол сияқты бунақденелермен қоректеніп,табиғатты зиянды жәндіктерден қорғауға көмектеседі.
Біз орман дәрігері аталған құсты білеміз бе?
Тоқылдақ
Құстар да адам сияқты. Олар балапандарын ұшуға, жауынан қорғануға үйретеді. Ал су құстары суда жүзуге, су ішіндегі дәмді шөптерді жеуге үйретеді.
Туған жерінде қыстайтын құстар: сауысқан, ала қарға, шымшық, тоқылдақ, торғай, суық торғайлар.Одан басқа біздің өлкеміздегі Каспий теңізінде жыл сайын аққулар болады. Олар жылда осында қыстайды.Сондай - ақ Қазақстанда соның ішінде біздің Ақтау қаласы маңындағы шағын көлшікке келетін қоқиқаз деген құс та бар.
IV. Сергіту сәті
Жалқаулықты тастаймыз.
Шынығамыз жастай біз.
Ырғағымен әуеннің
Жаттығуды бастаймыз.
Дәптермен жұмыс
Дәптерді біз ашамыз
Қолға қалам аламыз
Түп түзу топ отырып,
Көркем етіп жазамыз.
Қане, балалар, дәптерімізді ашып бүгінгі күннің жадын жазамыз.
Көркем жазу
Сс дыбысы мен әрпін әдемі етіп жазу.
Тақтамен жұмыс
85 жаттығуды тақтада орындату.
2 – оқушы тапсырманы оқиды.
Көктем, келді, көрікті
Ери, қар, бастады
Жел, жылы, соқты
( Сөйлем құрау. Не? Сұрағына жауап беретін сөздерді табу)
V. Кім тапқыр?
Балаларды шапшаңдылыққа шақыру:
Жасырын жұмбақтар:
Құстан аумайды
Көкте зулайды
(ұшақ)
Бұлтты айдай желдеткен
Нөсерлеткен, селдеткен
Шалшық көшіп, ойнайтын
Қай мезгіл деп ойлайсың?
(көктем)
Қараңғыда ұшады, құбылады,
Жарық көрсе қашады, тығылады.
(жарқанат)
Жақын түгіл, шалғайды
Оятудан талмайды
Төбелеске келгенде
Алдына жан салмайтын
(әтеш)
Күндіз соқыр, не деген?
Түнде қандай көреген?
(үкі)
Жасыл орман желекті
Оны күтіп, баққаны
Тоқылдатса теректі
Құртын қуып жатқаны
(тоқылдақ)
Қорытынды
Қ.Ыдырысов «Құстарым, келіңдер» өлеңінен түсінігімізді сұрақтар бойынша қорытындылау.
Экология әліппесі:
Құстардың ұясын бұзба, балапандарына тиіспе. Суық күндері қыстап қалатын құстарға көмектес. Оларға жем шаш. Суықторғайлар қаптап, аула маңында жүреді, оларды таспен атпа:
