Ыбырай Алтынсарин «Таза б?ла?».

Құрметті: «Сайт» !

Ел ертеңі жас ұрпақты саналы тәрбие,сапалы біліммен қаруландыру мақсатында өз тәжірибелерімді сіздермен бөліскім келеді.Осы мақсатпен жіберіп отырған

Әдебиет пәнінен «Таза бұлақ» тақырыбындағы ашық сабақты, және

«XXI- ғасыр көшбасшысы» сыныптан тыс шараны сайтқа жарияланса деген өтінішім бар

Құрметті редакция ұжымы, еңбектеріңіз әрдайым жемісті де табысты болсын!

Құрметпен, Теректі ауданы, Ақсоғым ауылы

Восход жалпы орта білім беретін мектебі

Хами Сандуғаш Беркінқызы

Бастауыш сынып мұғалімі

Сабақтың тақырыбы: Ыбырай Алтынсарин «Таза бұлақ»

Сабақтың мақсаты.

а) Білімділік: қазақтың ақын жазушысы.

Ы.Алтынсариннің өмірі, шығармашылығы, туралы тереңірек таныстыру. Әңгіменің тәрбиелік мәнін мәтінге сүйене отырып, ашуға үйрету.

ә) Дамытушылығы: оқушыларға бағыт бере отырып, өз бетімен жұмыстануға үйрету, өмірімен байланыстыру.

б) Тәрбиелік: әңгіме арқылы, еңбек ету, жақсылық жасау, таза, ұқыпты болу, адамгершілігі мол жақсылықты жаны сүйетін адам болуға тәрбиелеу.

Түрі: аралас сабақ

Типі: дамыта оқыту, сын тұрғысынан ойлау технологиялары, түртіп алу, топтастыру, өзін- өзі бағалау, ішке, сыртқа, кубизм стратегиялары.

Әдісі: сұрақ- жауап, әңгімелеу, ой қозғау, ой толғаныс

Көрнекілігі: Ыбырай Алтынсарин портреті, сызба, нұсқалар, слайдтар, видеопроектор.

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, дүниетану

Сабақтың барысы:

І. Психологиялық дайындық

- Күліп қағып қолымды,

- 1,2,3,- деп соғайын

- Қарап тұрып көршіме, қолымды мен бұлғайын

- Жылы- жылы жүзбенен

- Маңдайынан сипайын

- Ыстық алақаныммен

- Қолыңды бер қысайын

- балаларды әр түрлі фигуралар арқылы ІІІ – топқа бөлу.

• І топ

• ІІ топ

• ІІІ топ

Әдебиеттің бетін ашу.

Бүгінгі сабағымыздың ұраны:

І- топ

Бір аллаға сыйынып

Кел балалар оқылық

Оқығанды көңілге

Ықыласпен тоқылық

ІІ – топ

Оқысаңыз балалар

Шамнан шырақ жағылар

Тілегенің алдыңнан

Іздемей ақ табылар

ІІІ- топ

Сиса көйлек үстінде

Тоқуменен табылған

Сауысқанның тамағы

Шоқуменен табылған

Үш топ бірге Өнер- білім бәрі де, оқуменен табылған.

ІІ- Үй тапсырмасын тексеру

Семантикалық карта

№	Мәтіндегі тапсырмалар	Жауаптары
1	Қажымұхан күрескен палуан	Нұрлы
2	«Бетховен тас керең болса да, ғажап музыка жазған» кімнің сөзі	Ш.Қалдаяқов
3	«Бұл не қылған адам?- кімнің сөзі».	Баланың
4	Жақсылыққа-жақсылық- әр кісінің ісі, Жамандыққа – жамандық – ер кісінің ісі қай мәтінге сай?	Шал мен бала
5	«Әке тәлімі мәтінінің басты кейіпкері»!	Ермек Серкебаев
6	«Баланың айласы» мәтініндегі жәндік	Жылан
7	«Жетер енді, қарғалар! Көп мақтана бермеңдер!- ненің сөзі	Көгершің
8	«Гүл теремін жерімнен Бірге туған еліммен»...	Өсіп келе жатырмын
9	«Есіктің алдының қарын күремегенім рас. Бірақ мен жқмыстан қашқан жоқпын ұмытып кеттім» кімнің сөзі	Әсет
10	«Қайтерімді білмей қасымдағы құмға қарасам, құмнан бір Киімнің етегі шығып жатыр».	Бір кесе меруерт

- Балалар біздің өтіп жатырған тарауымыз «Жақсы Ай мен күндей», деп аталады. Бұл тарауда біздің ұлы ақындарымыздың туындылары ай мен күнге теңеледі. Сондай тұлғаның бірі Қазақ даласының жарық жұлдызы Ы. Алтынсариннің «Таза бұлақ»

әңгімесі деп аталады.

Сабақтың эпиграфы

«Ыбырай Алтынсарин қазақтың жарық жұлдызы»

(Сырбай Мәуленов)

ІІІ. Жаңа сабақ. «Таза бұлақ»

-Балалар Ы.Алтынсарин туралы не білесіңдер? Ы. Алтынсарин 1841 жылы Қостанай облысы Қостанай ауданында дүниеге келген. Қазақтың ақыны, жазушысы. Балалық шағында атасы Балғожа бидің тәрбиесінде болған. Ол- қазақтан шыққан тұңғыш ағартушы ұстаз. Қазақ балаларына арнап тұңғыш мектеп ашқан. «Қазақ хрестоматиясы» деген алғашқы оқулық жазды.

ІV. Ой қозғау.

Топтастыру стратегиясы

1841-1889ж

Ақын- жазушы

Ұстаз- ағартушы

Қостанай облысында туған

« Қазақ хрестоматиясын жазған»

Тұңғыш мектеп ашқан

• Балалар бұлақ деген сөзді қалай түсінесіздер. Бұлақ- басы бастаулардан басталып, баяу ағатын кішігірім су. Ауыспалы мағынасы: - бір нәрсенің қайнар көзі. Таза- кірсіз, кір шалмаған, мұнтаздай, ешқандай, табиғи.

Ауыспалы мағынасы: кіршіксіз, адал, пәк. Адал- пайдалануға, ішіп- жеуге жарамды, бағалы пайдалы.

V. Мәтінмен жұмыс.

Мәтінді мәнерлеп оқу.

ә) мәтін мазмұнын салынған сурет арқылы таныстыру.

VІ. Сөздікпен жұмыс.

VІІ.Түртіп алу жүйесі.

Тастақ- тасы араласқан, тасы көп жер.

Қайнап жатқан- бұлақтың бастау көзі

Ғибрат- үлгі, өнеге тұтты

Сусаған- шөлдеген

Ынтық- құмар, ынтазар, аңсары ауды, құмартты.

VІІІ.Топтық жұмыс

Мәтінді сахналау.

Оқулықпен жұмыс.

• Дүниетанумен байланыс

Мәтінді мәнерлеп оқыту

Дәптермен жұмыс

Ой толғау (Эссе жазу)

І – топ «Еңбек түбі- береке»

ІІ- топ «Жақсылық жанып тұрған шырақ»

ІІІ- топ «Тазалық – денсаулық кепілі»

Тірек сөздер: қазақ тілімен байланыс

«Сөз сыры» бөлімі

І- топ «Еңбекқорлық- жалқаулық, еріншектік»

ІІ – топ «Жақсылық- жамандық»

ІІІ – топ «Тазалық- салақтық»

Жалпы ойды түйіндеу

5. Ы.Алтынсарин шығармаларын мазмұнды суреттер бойынша еске түсіру

А) аурудан аяған күштірек

Ә) баланың айласы

Ы.Алтынсариннің шығармаларының негізгі түйіні – білім мен тәрбиені ұштастыру.

Жаңа сабақты бекіту

Кубизм стратегиясы ойыны

1. Ы. Алтынсарин кім?

2. Тасқа жазылған сөз қандай?

3. «Бұлақ» сөзінің мағынасын аш?

4. І- жолаушының пікірі не болды?

5. ІІ- жолаушының жазу туралы пікірі не?

6. ІІІ- жолаушының пікірі қандай еді?

Сен қай жолаушының пікіріне қосыласың?

Ішке, сыртқа стратегиясы

Ішке	Сыртқа
Жағымды (мінез құлық)	Жағымсыз (мінез- құлық)
Жақсылық Тазалық	Жалқаулық, еріншектік Жамандық, лай- қиқым, шөп- салам

Оқушыларды өзін- өзі бағалау парағы

Ы. Алтынсариннің қазіргі өмірмен байланысы.

А) Ы.Алтынсарин атындағы Білім Академиясы (Алматы қаласы)

Ә) Ы. Алтынсарин атындағы орта мектеп (аудан орталығы)

Үйге тапсырма. Мәнерлеп оқып, мазмұнын айту, мәтіндегі нақыл сөздерді тауып дәптеріңе жазып ал.

ХХІ – ғасыр көшбасшысы

(топтар арасындағы білім сайысы)

Мақсаты: Оқушыларды қазіргі заман талабына сай ынталандыру.

Сабақтың түрі: танымдық ойын сабағы

Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, әдебиет, орыс тілі, дүниетану, ағылшын.

Сабақтың көрнекілігі: плакат, мадақтау қағазы, сыйлықтар, интерактивті тақта, видеопроектор.

Барысы: Армысыздар, құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі жастар- халқымыздың болашағы, еліміздің ертеңі. Оқушылардың ой- өрісін кеңейтіп, есте сақтау қабілетін,шындайтын, білімді жастарды анықтайтын, білімге қызығушылықтарын арттыратын, 4 сыныптар арасында өткелі отырған ХХІ – ғасыр көшбасшысы атты сайысымызды бастаймыз. Білімді адам ешнәрседен қорықпайды, мазасызданбайды. Әр уақытта да батыл.

Өмірдің өзі адамды тірестірген,

Бірі жаңа жарыстың бірі ескірген.

Айнала отырып ап исі қазақ,

Азаматын өзара күрестірген.

Ақыл –тон аңдағанда тозбайтұғын

Білім- кен қанша болса озбайтұғын

Қатарың оза шауып бара жатса

Арқаңның ауруы не қозбайтұғын- деп, Тұрмағамбет Ізтілеуов ағамыз айтқандай, білім сайысына құлшынып тұрған, білімді оқушыларымызды ортаға шақырамыз. 4а сыныбы, 4 б сыныбы

Сәлемдесу- игі дәстүр киелі,

Сөзбен қарап, кейде шешер шиені

Жақсы сөзге жан семірер қашанда

Жолданады сайыскерлер сәлемі!

Келесі сөзді оқушыларға береміз. Оқушылар өздерін таныстырып, топтың атымен ұранын айтады.

Шын жүйріктер сыналады жарыс та

Жарыстың ба орта жолда қалыспа

Әділқазы бағалайды сіздерді

Жеңіс мәре, жақын ба, әлде алыспа- дегендей әділқазылар алқасын сайлауға рұқсат етіңіздер.

Әділқазылар алқасы:

1. Оқу ісінің меңгерушісі: Құрматова Галина Беркінқызы

2. Әлеуметтік педагог: Қайырқұлова Анар Самиғолла қызы

3. Бастауыш сынып мұғалімі: Сұлтанова Айнагүл Байғалиқызы

Енді құрметті ұстаздар, оқушылар бүгінгі ойынымыздың шартымен таныс болыңыздар. Сайысымыз 6 бөлімнен тұрады.

І. Бөлім «Кім көп біледі» сұрақтар қою

ІІ. Бөлім «Тіл өнері» (сыңарын тап ойыны)

ІІІ. Бөлім «Полиглот көп тілді маман» жұмбақ жасыру үш тілде.

ІV. Бөлім «Ата салтың- халықтық қалпың» ұмытылып бара жатқан дәстүрімізді жаңғырту

V.бөлім «Іздеген жетер мұратқа» сұрақ- жауап (барлық пәндер бойынша)

VІ.бөлім «Жорға»

Оқушылар іске сәт!

І. Бөлім «Кім көп біледі?» Бұл бөлімде оқушылар қойылған сұраққа дұрыс әрі нақты жауап беру керек. Дұрыс жауапқа 10 ұпай

1. Ел басқару саласындағы ең жоғарғы лауазымды тұлға? (Президент)

2. Қ.Р. – ның ұлтаралық тілі? (орыс тілі)

3. Республикалық балалар газеті қалай аталады? (ұлан)

4. «Менің атым қожа»повесінің авторы кім? (Б.Соқпақбаев)

5. М.Мақатаевтың «Үш бақытым» өлеңін оқып бер?

6. Бес арыс кімдер? (М.Жұмабаев, А. Байтұрсынов, М.Дулатов, Ж.Аймауытов, Ш. Құдайбердіұлы)

7. Дала аруы атанған өсімдік? (жүгері)

8. Көне заттарды сақтайтын орын? (мұражай)

9. Тұңғыш рет қазақ әнін шетелге орындап күміс жүлде алған әнші( Әмірбек Қашаубаев)

10. Арабиядағы қасиетті бас қала? (Мекке)

11. Жабайы аңдарды өсіретін жер? (қорық)

12. Құрық сөзінің мағынасы (жылқышының мал баққанда ұстайтын құралы)

13. Асықтың ең үлкені қалай аталады? (сақа)

14. Қазақта тұңғыш дүние жүзінің чемпионы атанған палуаны (Қажымұқан Мұңайтпасов)

15. Оқушы жанының бағбаны (мұғалім)

16. Вальс королі (Ш.Қалдаяқов)

17. Тік төртбұрыштың ауданын қалай табамыз?(ұзындығы мен енін көбейтеміз)

18. 73 (343)

19. 12 ай (жыл)

20. Күнделікті тұрмыстағы белгілі пайдалы қазбаларды ата? (тас, құмсаз, әк, мұнай, газ, тезек, көмір)

21. Ас тұзының қасиеті (мөлдір, түссіз, суда тез ериді, дәмі ащы)

22. Балқаш көлінің жартысы неге көк, неге ақ (себебі жартысы тұз)

23. «Абай жолы» роман эпопеясының авторы (М.Әуезов)

24. Адам денесінің тірегі (қаңқа)

25. Ұя салмайтын құс (көкек)

26. Екі кісінің сөйлесуі (диалог)

27. Ең кішкентай құс (колибри)

28. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді (өткен шақ,осы шақ,келер шақ)

29. Сөз өнер жарысы (айтыс)

30. Қазақстанның ядролық ошағы болған қала (Семей)

31. Үкіметті кім басқарады (Премьер-министр)

ІІ-бөлім «Тіл өнері»

«Сыңарын тап» ойыны. Берілген мақалдағы жасырын сөздерді тауып, мақалды жалғастыр. Дұрыс жауапқа 10 ұпай

1. Сөз тапқанға .............................. (қолқа жоқ)

2. Дос жылатып айтады ............................... (дұшпан күлдіріп айтады)

3. Шебердің қолы ортақ ........................... (шешеннің сөзі ортақ)

4. Білекті бірді жығады .............................(білімді мыңды жығады)

5. Туған жердің күні де ыстық ......................(түні де ыстық)

6. Адам жерге нәр берді........................ (жер адамға нан береді)

7. Жалғыз адам орман емес ..................(жалғыз кірпіш қорған емес)

8. Батыр туса ел ырысы .................... (жаңбыр жауса жер ырысы)

9. Тіл қылыштан............... (өткір)

10. Бірлігі жоқ ел тозады ................... (бірлігі күшті ел озады)

11. Ауылдан асқан байлық жоқ....................... (кітаптан асқан қазына жоқ)

12. Есік алды тау болса, ерттеп қойған атпен тең, ..................... (ауылыңда қария жазып қойған хатпен тең)

Құлақтан кіріп кіріп бойды алар,

Жақсы әнмен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең менше сүй.

Ән «Айгөлек» орындайтын Куимбетова Ильнара

ІІІ-бөлім «Полиглот» (көп тілді маман)

Жұмбақ жасыру

Шарты: сайыстағы жұмбақ қазақ, орыс, ағылшын тілдерінде шешіледі.

Дұрыс жауапқа 10 ұпай.

1 Қабат-қабат қаттама,

Ақылың болса аттама. (кітап, книга, book-бук)

2 Қардай аппақ,

балдай тәтті ақ. (қант, сахар, sugar-шугэ)

3 Ұрсаң жерде зулайды,

Жерге қарғып тұрмайды.

Тиіп кетсе басыңа,

Ешбір зиян қылмайды. (доп, мяч, ball-бол)

4 Жалт-жалт еткен

Жырадан өткен........(су, вода, water-уоте)

5 Құрғақ жерде сақтайсың,

Менсіз тамақ татпайсың (тұз, соль, salt-сэлт)

6 Әрі қызыл, әрі тәтті,

Татқан жанды таңырқатты (алма, яблоко, apple-эйпл)

7 Ти десем тимейді,

Тиме десем тиеді (ерін, губы, lips-лыпс)

8 Айдалада ақ отау

Ауызы мұрны жоқ отау (жұмыртқа, яйцо, egg-эгг)

9 Жазда қыдырады

Қыста тынығады (аю, медведь, bear-биа)

10 Таңмен көзін ашады

Әлемге нұрын шашады (күн, солнце, sun-сан)

ІV-бөлім «Ата салтың – халықтың қалпың»

(Салт дәстүрге арналған сұрақтар.)

1.Сәукелені желегімен кім қай уақытта киген? (жаңа түскен келін)

2.Қазақтың қандай тұрмыс-салт жырлары бар?(жар-жар, қоштасу, беташар, тойбастар т.б.)

3. 7- санына байланысты қандай ұғымдар бар? (жеті киелі сан),өз ойларын ашып айту

4. Айтыстың ең көне түрі қалай аталады? (бәдік айтыс)

5. Қазақтың ұлттық ойындарын ата? (тоғызқұмалақ, бестас, ханталапай, орамал тастамақ)

6. Білезік деген не? (сиыр мүйізінен жасалатын, сырты жылтыр, түрлі ою- өрнектер салынған бұйым)

7. Үш қадірліні ата? (1. Ырыс, 2. Бақ, 3. Дәулет, үш арсыз, ұйқы, күлкі, тамақ)

8. Жент қандай тағам? (ірімшік, сөк май, қант, мейіз қоспасынан әзірленетін тәтті кәделі тағам.)

9. Шыралғы деген не? (бұрынғы аңшылар ұзын арқан ұшына қоянды немесе түлкіні байлап сүйретіп, соған қыран құсты салып, үйрететін болған. Сол сүйретпені шыралғы деп атаған)

Келесі кезекте Ән:

V-бөлім «Іздеген жетер мұратқа»

(сұрақтарға жауап беру, дұрыс жауапқа 10 ұпай)

1. Сүттен жасалған тамақ қалай аталады? (ірімшік)

2. М.Әуезовтың әңгімесінің аты? (көксерек)

3. Ауыз әдебиетінің бір түрі (ертегі)

4. Герб сөзінің қазақша баламасы? (елтаңба)

5. Туыстық атауы? (нағашы)

6. Қазақ хрестоматиясын жазған кім? (Ыбырай Алтынсарин)

7. Абай Крыловтан қандай мысалдар аударды? («Есек пен бұлбұл», «шегіртке мен құмырсқа», «Қарға мен түлкі»)

8. Түйенің пірі қалай аталады? (ойсылқара)

9. Тісі түскен адам? (кетік)

10. МАБ – қандай сөз? (Мемлекет Аралық Бақылау)

11. Тартылып қалған теңіз қандай? (Арал)

12. Республиканың ұлттық валютасы қашан енгізілді? (1993 ж, 12 қараша)

13. Қазақстандағы ең ірі көл? (Каспий)

14. Қазақстандағы ең ұзын көл? (Ертіс)

15. Мұнайдың қасиеті қандай? (мұнай қоймалжың, майлы сұйық зат. Ол көбіне қошқыл қоңыр, қара- көк, кейде қызғылт сары, тіпті ақ түсті де бола береді)

V-бөлім «Жорға»

Шарты: Екі командадан да екі оқушы қалып, өзінің командасын сұраққа жауап беру арқылы қорғап шығады. 1- минут уақыт беріледі. Сұраққа нақты дұрыс жауап берген оқушыға 10 ұпай беріледі. Қай команда көп жауап беріп, ұпай жинаса сол команда жеңіске жетеді.

Қорытынды: марапаттау,сыйлықтар тапсыру, әділқазыларға сөз беру.

Жер бетінде адам өмір өткізер,

Бар нәрсеге білім қолды жеткізер

Бар ізгілік тек білімнен алынар

Білімменен аспанға жол салынар- дей отырып, бүгінгі «ХІІ – ғасыр көшбасшысы» деп аталатын интеллектуалды сайысымызды аяқтаймыз.