« Т?бір с?зді? ?згеруі»

М.Дулатов орта мектебі

Ашық сабақ

Сабақтың тақырыбы: « Түбір сөздің өзгеруі»

Өткізілген пәні: Қазақ тілі

Сыныбы: 3

Пән мұғалімі: Рахмет Оразғали

2011-2012 жыл

Сабақтың тақырыбы: Түбір сөздің өзгеруі.

1)Сөздің құрамын талдай отырып, түбір сөздің өзгеруін меңгеруін;

2) Сауат ашу жұмыстары: көру -есту диктанты арқылы сауатты жазу, талдау

жұмыстарын жалғастыру.

3) Салт дәстүрді құрметтей білуге; қонақ күтуге, әдептілікке, мақал –

мәтелдерді дұрыс қолдана білуге баулу жұмыстары

Сабақтың көрнекілігі: Слайдтар, мақал – мәтелдер, диктант жинақтар, күй , цифрлар, ереже

Плакатта, Венн диаграммасы.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ, жаңа сабақ.

Сабақтың әдісі: Топпен жұмыс, сұрақ- жауап, талдау.

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру: а) Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ә) Оқушыларды топқа бөлу. (Әр топ берілген тапсырма бойынша топтың атын

құрастыру )

1. Топ. Сандарды өсу ретімен қою. ( Түбір)

2. Топ. Сандарды кему ретімен қою. (Жұрнақ)

3. Топ. Тақ сандарды ретімен қою.( Жалғау)

б. « Мақал сөздің мәйегі» - қонақтарға арнау.

І Сәлеметсіздер ме? « Көрген жерде ауыл бар»,- деп біздің

3 « Е» сыныбына келіп қалдыңыздар ма?

ІІ « Алыс тан алты жасар балар келсе, алпыстағы шал сәлем береді», - демекші қалдарыңыз қалай

ІІІ « Алыстан сәлем береді, әдепті елдің баласы», -дегендей , сыныбымыздың балалары сондай әдепті.

ІV «Келгенше қонақ ұялады, келгеннен соң үй иесі ұялады»,- деуші еді, төрге шығыңыздар.

V «Жат асына қарайды, дос басына қарайды», дос басына қарайды», -деуші еді, аталарымыз, қысылмаңыздар.

VІ « Қонағы силаса төрге шық» , - деуші еді , әжелеріміз, тыңдай отырыңыздар.

VІІ « Жылқы кісінескенше, адам сөйлекенше» , - демекші, таныса отырайық.

VІІІ « Мыңның түсін танығанша , бірдң атын біл», - деген .

Менің есімім Сабина, қасымдағы құрбыларым Бағжан мен Гаухар, және сыныптастырым.

ІХ « Ас –адамның арқауы», - деген , дәм тата отырыңыздар.

Х «Ойбай – ау , жақсы ас қалғанша, жаман қарын жарылсын», -деген.

ХІ « Досыңның асын- қасындай іш!» - демекші, Алла риза болсын.

ХІІІ « Дастарханға ас қойдым, екі қолды бос қойды», - деген, ас ала отырыңыздар.

ХІІІ « Шын көңілмен берсе , қара су да бал татыр» , -деген.

ХІV Ия , « Досы жоқ адам, тұзы жоқ тағам» , -демекші, дос көп болғанға не жетсін!

ХV Халқымызда « Қонақ кәде»,- деген болушы еді . Не білесіңдер, не үйрендіңдер,

Көрсете отырыңдар сыныптастарым.

Мұғалім: - Ендеше балалар, топ жарысына кіріселік, білгенімізді қонақтардан аямайық

Үй тапсырмасын «Қайталау- білім анасы»

Тексеру: а) Сөз құрамын қайталау: -Түбір деген не?

(Сөздің өзгермейтін бөлігін түбір дейміз)

-Қосымша деген не? ( Түбір сөзге жалғанатын бөлшекті қосымша дейміз)

-Қосымшаның неше түрі бар? Қандай? ( Жұрнақ, жалғау )

- Олардың айырмашылығы қандай? ( Жұрнақ – сөз мағынасын өзгертеді, жалғау – сөздерді байланыстырады)

-Туынды сөз қалай жасалады? ( Түбірге жұрнақ жалғану арқылы жасалады)

б) Зеректілік диктанты: Сөйлемдері жазып, талдау.

Бағдаршаммен тексеру

Жаңа сабақ: « Бәрін білгім келеді»

Түбір сөздің өзгеруін түсіндіру.

Кимешек- кимешегі і, ұ -түсіндіру

Қызғалдақ- қызғалдағы

Төк- төгу у- түсіндіру

Сеп- себу

Ереже: Қосымша жалғанғанда, кейбір түбір сөздердің

Жазылуы өзгереді: доп- добы, сеп-сеуіп, халық- халқы.

Сергіту сәті: Абайдың әні « желсіз түнде жарық ай»

Желсіз түнде жарық ай,

Сәулесі суда дірілдеп,

Ауылдың маңы терең сай

Тасыған өзен гүрілдеп.

Жаттығу жұмыстары: 271- жаттығу- тақтаға орындалады

( ы,і әріптерін жалғап жазу өзгерген әріптердің астын бір, жалғаудың астын екі рет сызу)

І топ- астық, қонақ, бөбек, өрнек.

ІІ топ- құрақ,бұлақ, көлік, білек.

ІІІ топ- жүрек, жарық,одақ, терек

272- жаттығу- өзді жұмыс

( қарамен жазылған сөздің түбірін табу)

Оқулықпен жұмыс: Ережені оқып жаттау.

Қорыту: Венн диаграммасын құру

у

Ы.і

Еңбек-

Халық-

Қорық-

Ек-

Бақ-

Соқ-

Үйге тапсырма: -274 – жаттығу

Түбір сөздің өзгеруі- ережені жаттау

Бағалау: -Әр топтың жұмысын мадақтап, ескертулер айтып,

Балаларға баға қою.

Мәре: І « Құттықонақ келсе, қой егіз табад», мектебімізде үлкен той

болып жатыр.

ІІ «Ағайынның аты озғанша, ауылдастың тайы озсын»,-деген.

ІV « Қонаққа кел демек бар, кет демек жоқ»

V «Қырықтың бірі – Қыдыр»,-дегенг. Келгендеріңізге көп

рахмет!

V Тойған жерге тоғыз кел», келіп тұрыңыдар

VІ « Бавта алғанның бағы бар»,- деген, үлкендеріңіз бата беріп

Жіберіңіздер.

Бата: Жақсыларға жақын бол

Дұшпаныңа қату бол

Ұсақ болма ірі бол

Мектебіңнің алды бол

Ата- анаңның көзінің сонбейтұғын нұры бол

Кім болсаңда әйтеуір

Азаматтың бірі бол!

М. Дулатов орта мектебі.

Ашық сабақ .

Сабақтың тақырыбы : Ғарыш

Өткізген пәні : Дүниетану

Сыныбы : 4 сынып

Пән мұғалімі : Рахметов Оразғали.

2010 - 2011 оқу жылы.

Сабақтың тақырыбы : Ғарыш.

Мақсаттары:

Білімділігі: Оқушыларға ғарыш туралы жан - жақты білім беру. Соның ішінде күн жүйесінің құрамына енетін аспан денелерін, галактика неден тұратынын, ғарыштан алынған ақпараттардың шаруашылық үшін, маңызын жете түсіндіру. Тәрбиелілігі: Оқушыларды зерделілікке , ынтымақтастыққа , ізенімпаздыққа тәрбиелеу. Дамытушылығы: Оқушылардың дүниетанымын кеңейту, шығармашылығын шыңдау. Сабақтың типі: Жаңа сабақ түсіндіру. Сабақтың түрі : Кіріктірілген сабақ. Сабақтың әдісі : сұрақ - жауап, көрнекілік , баяндау , түртіп алу, кубизм , сынау. Пән аралық байланысы : қазақ тілі, физика, география. Көрнекілік : Тірек - сызбасы, буклет, күн жүйесі моделі.

Сабақтың барысы :

1. Ұйымдастыру бөлімі. Оқушыларды түгендеу. Психологиялық дайындық. Мына шашылған әріптерден сөз құрайықшы.

І

С Ә Сендердің бүгінгі дүниетану сабақтарыңа сәттілік тілеймін. 2. Өткенді қайталау. - Біздер қандай тарауды аяқтадық ? Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары. - Ендеше кубизм әдісі арқылы қысқаша шолу жасайық .

1. Шалғын өсімдіктері мен жануарларын ата?

2. Дала символы саналатын өсімдікті ата?

3. Орман- тоғайларда өсетін ағаш түрлерін ата?

4. Шөлді жерлерді ата?

5. Қазақстанның «Қызыл кітабына» енген қандай өсімдіктермен жануарларды білесің?

6. Қазақстанның қандай қорықтарын білесің ?

-Туған жерді қадір тұтар болсақ, оны аялай білейік. Не жетпіспейді, не ғаріп дегенде қарт абыз: Ел жағалай қонбаса, бетегелі бел ғаріп.

Қаз үйрегі болмаса, айдың шалқар көл ғаріп. –депті. Ендеше , барды жоғалтып алмайық . Исабаевтің өлең жолдарымен толықтырсам артық болмас.

Жүрегімді тербеген бр арман бар,

Аман болсын аңдар, құстар, ормандар.

Ақылды- ойды жоюға емес адамдар ,

Тіршілікті қорғау үшін арнаңдар.

• Балалар біз тіршілік ететін планета қалай аталады?

3. Тренинг. « Жер –біздің үйіміз».

- Балалар дөңгелене тұрып жерді бейнелейік. Жер қандай?

Енд қолдарымызды жоғары көтеріпү үйді бейнелейік.Сонымен , Жер біздің үйіміз. Жер – ғарыш денесі. Ал ғарыш дегеніміз не? Оны білу үшін орнымызға отырып, бүгінгі күннің жадын , сабақтың тақырыбын жазайық .

4. Жаңа сабаққа кіріспе.

- Ғарыш туралы не білесіңдер? Оқушылар өз білгендерін ортаға салады.

5.Жаңа сабақ Ғарыш туралы мұғалімнің түсіндіруі.

Бұлтсыз ашық түнде аспаннан жыпырлаған сансыз көп жұлдыздардың көресің.Олардың кейбіреуі солғын жарық нүктеге ұқсайды. Енді біреулері бірде күшейіп, бірде әлсіреген алыстағы отты елестетеді. Жұлдыздар жерден өте алыс қашықтықта орналасқан. Сондықтан олар біздің көзімізге кішкене жылтыраған ноқат сияқты болып көрінеді. Шынында олардың әрқайсысы Күнге ұқсас жанып тұрған , орасан зор газ шарлар. Ең ірілері Күннен ондаған, тіпті жүздеген есе үлкен. Мөлшері Жермен қарайлас шағындары да бар.

Жай қарағанда аспан әлемінен 3 мыңға тарта жұлдыз көрінеді. Ал қазіргі замандағы ең жақын құралдармен есепке алынғандарының саны бірнеше миллион. Ғалымдардың болжауынша, жұлдыздардың жалпы саны әлденеше миллиардтан асып кетеді. Жерге ең жақын жұлдыз – Күн. Оның төңірегінде Жерді қосып есептегенде 9 ірі аспан денесі айналып жүр. Олар планете деп аталады ( планета – грекше адасушы жұлдыз деген сөз ) . Жердің серігі - Ай. Күн жүйесі - Әлем кеңістігінің немесе ғарыштың бір кішкене шағын мүйісі ғана. Ол галактика деп аталатын жұлдыздар жүйесіне кіреді. Сонымен , Жер де ғарыш денесі. Оның ғарыштағы орнын қысқаша былай өрнектеуге болады.

Күн

Жүйесі

Жер

шары

Ғарыш

Галактикалар

Галактика

тобы

Жерді қоршаған бүкіл дүние – Әлем немесе Ғарыш деп аталады. Ғарышқа жол 1957 жылы 4 қазанда ашылды. Бұл күні бұрынғы Кеңес Одағында Жердің жасанды серігі ұшырылды. Ал, 1961 жылы 12 сәуірде

Ю.А. Гагарин тұңғыш рет ғарыш кемесімен Жер шарын айналып ұшты. 6. Жаңа сабақты пысықтау. Күн жүйесінің құрамында 9 планета бар. Олар күнді айналып жүреді. Олар : Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Нептун, Плутон. Құралсыз көзбен 5 планетаны - Меркурий, Шолпан, Марс, Юпитер, Сатурнды көруге болады.

7. Қосымша материалмен жұмыс.

Түртіп алу.

+ - білемін

- - білмеймін

Ү - мен үшін жаңалық

? - мені таң қалдырады.

Оқушылармен түсініксіз сұрақтар талданады.

8 Шығармашылық жұмыс. Оқушылар өз қалауымен 3 топқа бөлінеді.

1 топ тапсырмасы. Кесте сөз. Оны дұрыс шешкенде айға тұңғыш рет аяқ басқан ғарышкерлердің тақтаға жазып кеткен сөзін оқуға болады.

К	І	Н	Т	А	Ң	І	К
Ш	Д	И	І	Т	Ы	Л	Ү
Я	Л	Е	Б	Ы	Т	А	Б
Д	Е	Т	Й	Н	Т	Д	З
А	К	П	Е	А	А	А	І
Қ	Н	Е	Б	Н	З	М	Б
П	Е	О	И	Ж	М	Ә	В

2 топ тапсырмасы. Оны дұрыс шешкенде ғарышқа ұшқан әйел адамның аты - жөні шығады.

Те ти Ва ко

на ва лен реш на ва

ко ти

Те лен ко

ва

ва

ко

Те

ва

3 топ тапсырмасы. Құралсыз көзбен көруге болатын бес планетаны тап.

М	А	М	Р	Е	Т
С	Р	Е	С	Н	И
Ш	Н	Р	А	Р	П
О	А	К	Т	У	Ю
Л	П	У	Р	И	Й

9. Сабақты бекіту. Сынау жұмысы жүргізіледі.

1. Күнге ұқсас жанып тұрған, орасан зор газ шарлары қалай аталады? а)планета ә) жұлдыз б) метеорит 2. Жұлдыздардың жалпы саны қанша ? а) 3 мыңға тартады ә) миллиондай б) миллиардтан асады. 3. Жердің серігі не ? а) күн ә) ай б) жұлдыз 4. Планетаның жұлдыздан айырмашылығы ? а) өздігінен жарық шығармайтын салқын дене. ә)жанып тұрған дене б)кейде салқындап, кейде жанып тұрған дене. 5. Күнге ең жақын планета ? а) Шолпан ә) Марс б) Меркурий 6. Ғарышқа алғаш ұшқан кім ? а) Тоқтар Әубәкіров ә)Юрий Гагарин б)Талғат Мұсабаев 7. Ғарыш дегеніміз не ? а) жерді қоршаған бүкіл дүние ә) бізді қоршаған дүние б) бос кеңістіктер

10. Бағалау Оқушыларға сынаудың дұрыс жауаптары көрсетіліп, бірін - бірі тексеру арқылы бағаланады.

11. Үй тапсырмасы . Ғарыш туралы мәліметтер іздестіру. Альбомға материал жинақтау. 12. Қорытындылау

Жадымызда қалды бүгін таныс боп Тылсымы көп табиғат пен жер шары

Келсе дағы бізге бұрын алыс боп Бүкіл әлем аталады ғарыш деп

М. Дулатов орта мектебі.

Ашық сабақ

Сабақтың тақырыбы: «Туған елге»

Өткізген пәні : Ана тілі

Сыныбы : 4 сынып

Пән мұғалімі : Рахметов Оразғали

2009 - 2010 оқу жылы

Сабақтың тақырыбы: « Туған елге» .С. Торайғыров

Сабақтың мақсаты: Білімділік : С.Торайғыров жайлы түсінік беру.Туған елге өлеңімен танысып , елге жерге деген бала махаббатын ояту, туған жерге деген, сүйіспеншілігін ояту

Дамытушылық: Оқушылардың сөздік қорын молайту, ойлау қабілетін

жетілдіріп , тіл байлығын дамыту .

Тәрбиелік: Оқушыларды елін жерін сүюге, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Саяхат сабақ

Көрнекілік: Сызба карта, тірек схемасы ақын, жазушылар өлеңдері Туған ел, жер жайлы

Мақал-мәтел жыр шумақтары.

Пән аралық байланыс: Тарих әдебиет.

Сабақтың барысы. І Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Оқушыларды түгендеу

Бөлімді Қорытындылау: «Туған өлкем- тұнған шежіре.»

1. Ұлы отан соғысы

2. Батырлар туралы

3. Өнер адамдары жайлы

4. Ауыр кезеңдегі балалар өмірі

5. Алғашқы оқу-білім

Дина

Сәулелі жұлдыз іздеген адам

Жаңа сабақ: Сабақтың тақырыбына байланысты ауылдарға бөлеміз /Бидайық , Алтынсары , Қызбел / Кез келген шығарманың тақырыбы болады. Сол тақырыптың мазмұны арқылы шығарма туындайды. Шығарма - сөзден туындайтын туындының аты. Тақырып - айтылып отырған әңгіме мазмұны, ой – пікірі. Шығарма – шешендік сөз жұмыстары. Тақырып : Отан ел , оқу - білім. Біз бүгін үлкен бөлімді өтейік деп отырмыз.

«Туған жерім - тұғырым , Өскен елім - өзегім»

Тақырыпта айтылып отырған әңгіме мазмұны, ой - пікірі

Шығарма сөзден туындайтын

туындының аты

Шешендік сөз

Батырлар жыры

Оқу - білім

Аңыз

Отан

Ертегі

Өнер адамдары

Мақал - мәтел

Сөздік жұмысы : Туған жерім тұғырым - әр адамның өзінің туып өскен жері, атамекені болады. Жырақта жүрседе сол ата мекенін аңсап сағынып жүреді, келуге асығады. Өскен елім өзегім – әр адамның туып өскен жері және ортасы елі болады. Ол ержетіп, өсіп - өлгенше елімен бірге болады. Ер жеткенде жыраққа кеткенде сол елін аңсап сағынады, оны мәңгі ұмытпастай өзегім деген мәңгі жүрегімде сақталады деген ұғымды білдіреді. Туған еліне арнап үлкен үмітпен қараған қазақтың ақын жазушысы, педагог Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Туған елге» өлеңі

Өмірімен таныстыру

Сұлтанмахмұт Торайғыров

1920 жыл

1893 жыл

Баянауыл ауданы

Павлодар облысы

Ақын жазушы

Педагог

Қазақ әдебиетінің аса көрнекті өкілі

Шығармасы .

«Қамар сұлу»

Өлеңдері «Шәкірт ойы»,

«Неге жасаймын», «Туған елге»

Кітаппен жұмыс. Туған еліме / оқып , мазмұнын түсіндіру / Сөздік жұмысы : Көңілге медеу - арқа сүйеу

Алты қырдан асу - алыстан , қиырдан

Тыншып - бұл жерде тыныш жатпаймын

Шығарманың тақырыбымен таныстық тақырыптың мазмұнын ашып, сөздік жұмысы жүргізілді.

«Туған жерге саяхат» Карта бойынша саяхат жүргізу.

3 ауыл бірігіп Қызбел ауылына саяхат жасау

Берілетін тапсырма .

1. №3 ферма Ұзынқарасу - өлеңде ұйқасып тұрған сөздерді табу.

2. №4 бөлімше Қаратал елді мекені Шобан. Мәтінді мәнерлеп оқу

3. №1 бөлімше Құмшық. Туған ел, жер жайында жатқа өлеңдер оқу.

Сергіту сәті Қыран құстай самғаймыз, Әлемді біз шарлаймыз. Биік - биік шыңға өрлеп, Туған елді қорғаймыз.

4. Ойшүмекті көлі. Ойшүмекті көлінен қандай балықтар ауланады? 5. Ошағанды. Мақал - мәтелдер айту 6. Қызбел ауылының орталығы «Менің туған жерім» шығарма

Ой қорыту .

Ана тілдің базарлығы

Ертегілер әлемі

Тарихи мәліметтер әлемі

Мақал - мәтелдер әлемі

Салт - дәстүрлер әлемі

Жаңылтпаштар әлемі

Жұмбақтар әлемі

Сабақтың қорыту.

1. Өлеңді ақын елге арнағанын қайдан білуге болады.

2. Ақынға елі қандай үміт артқан.

3. Көңілге медеу санайсың дегенді қалай түсінесің?

4. Ақын еліне қалай бағалайды?

5. Ақын еліне қандай уәде берген?

6. Өлеңнің мазмұны не жайында?

7. Сенің сабақтан алған әсерің ?

Оқушыны бағалау ретинг . Топты бағалау ретинг Үйге тапсырма

Жангелдин ауданы М. Дулатов орта мектебі.