Төрт түлік Е.Елубаев

Сабақтың тақырыбы: Төрт түлік

Сабақтың мақсаты:

Үй жануарларын өсіріп және күтіп-баптаудағы ерекшеліктерді түсіндіру.

Көрнекілігі:  Мазмұнды суреттер,нақыл сөздер.

Әдіс-тәсілдері: Сұрақ-жауап.

Сабақтың түрі:   Аралас.

Күтілетін нәтиже:

1.Үй жануарларының түрлері, олардан алынатын өнімдердің пайдасы мал емдейтін мамандық иесі қалай аталатынын, ауру түрлерін білу.

2.Танымдық әрекеттерін дамыту, пікірлерін қорытындылай білуге үйрету.

3.Үй жануарларға қамқорлықпен қарауға баулу.

Сабақтың  өтілу барысы:

 І Қызығушылықты ояту.

-Ал, балалар, сіздерді кім сүйіп еркелететін?

-Ата-анамыз, ата-әжелеріміз.

Ата-әжелеріңіздей мен сіздерді еркелете отырып, топқа бөлемін.

І топ «қоңырым»                 

ІІ топ «торпағым»

ІІІ топ «құлыным»

ІҮ топ «боташым»

Үй тапсырмасын карточкалар арқылы тексеру (артындағы малдың төлін атау)

Жаңа сабақ:   Төрт түлік

А) Өлеңді мәнерлеп оқу

Ә) Сөздік жұмыс: жүген-

                               Көген-

                               Бұйда-

                               Ноқта-

1.Оқушылардың өлеңді мәнерлеп оқуы.

 2.Әр топ мүшелеріне үлестірмелі карточка беріледі.

1.Әр топ өздеріне берілген тақырыпты қорғау

3.Әр топ өз өнімдерін жарнамалау

Карточка:  қой туралы:1. Мал өсірсең,қой өсір,

                                         Өнімі оның ---     (көл-көсір)

  2.Құтты қонақ келсе,

Қой ----.                      (егіз туады.)

«Құлыным» тобы:  Асау желмен жарысқан

                                 Арғымақпыз алысқан.

                                  Сайыстардан қалмаймыз.

                                  Сәйгүліктей самғаймыз!

«Торпағым» : Малды бақсаң сиыр бақ

                       Сүт кетпейді шарадан,

                      Біз қалмаймыз сайыстан,

                      Соғыңыздар алақан.

«Қоңырым»:

Алға қойлар,алға бас,

Біз топпыз ғой жаңылмас,

 Барымызды салайық,

Білімді  болып алайық.

  «Боташым» Бойымызға сенеміз,

                     Біз бәрінде жеңеміз.

                     Жылға кірмей қалсақ та,

                     Қалыспай-ақ келеміз.

Қосымша дерек:

Жылқы - малдың патшасы:

Жылқы- қазақ халқының ерекше қастерлеп, пір тұтатын жануары. Дүние жүзінде жылқының 250-ден астам қол тұқымдары бар. Қазақстанның жылқы өсіретін асыл тұқымды шаруашылықтарында жылқының 20-ға жуық түрі өсіріледі. Жылқының төлін-құлын. Бір және бір жарым жастағы жүні түлейтін құлынды-жабағы, екі жасқа шыққанда –тай, үш жаста-құнан, төрт жаста-дөнен, одан әрі –бесті делінеді. Ал ұрғашысын-байтал, байтал биеге айналады.

Нар жолында жүк қалмас:

Түйе-жүк көлігі. Ең төзімдісі әрі мықтысы-жалғыз өркешті нар. Түйе жолға шыдамды, жейтін ащы шөптерінің ең тәуір көретіні-сасыр мен жантақ. Сасыр-тұз сияқты ащы өсімдік. Жантақ одан да бетер ащы шөп.Түбірі жуан, бұтақтары көп, әр бұтағында жүздеген тікен бітетін бұл өсімдікті түйе түбірімен жұлып алып, толтыра шайнайды.Түйенің бір өркештісі «нар», қос өркештісі «айыр түйе», солардың арасынан (буданнан) шыққан тұтас өркештісін «қоспақ»деп үшке бөледі. Бір жастағы-бота, екі жастағы-тайлақ, үш жасарының еркегі-буыршын, одан әрі ұрғашылары-інген, еркегі-бура. Батыс Қазақстанда-«шұбат», Түркістанда-«қымыран»деп атайды.

Мал өсірсең қой өсір, өнімі оның көл-көсір.

Қазақта қой мен ешкіні «уақ мал» деп атаған. Қой малы көшіп-қону кездерінде ұзақ жол жүрістеріне шыдамды, жем-шөпті талғамайды. Қойды отты-сулы жерлерге ешкінің серкесі бастайды.Мезгілінен ерте, қыста туатын қозылар «арамза» аталады. Мезгілінен кешірек туғаны «көрпеш» немесе «көпей», жарты жастағы қозы-марқа, бір жаста-«тоқты» ұрғашы қой-тұсақ, қоздағаны-саулық, еркегі-қошқар, сек.

Ешкінің төлі-лақ. Бір жасқа толған еркегі-серкеш ұрғашысы-туша, ересегі-серке, теке, ұрғашысы-ешкі.

Сиырдың сүті-тілінде:

Сиыр малы-көшіп қонудың талабына сай келмегендіктен аз малданған. Қыс айларында сиыр тек қорада күтіледі. Сиыр төлі-бұзау.Бір жасқа толған-тайынша, жастан асқан қашар, екі жастағы-құнажын, үш жастағы-дөнежін, сиыр. Еркегі-бұқа, өгіз.

Қазақтың  ақ бас сиыры, Әулиекөл сиыры, Қырдың қызыл сиыры, Алатау сиыры, Қарала т.б түрлері өсіріледі. Сиырдың терісінен құдықтан тартатын ыдыс қауғалар, қымыз ашытатын сабалар мен сусын құятын торсықтар жасайды.

Дәрумендер сөйлейді.

 Дәрігердің төрт түліктен алынатын өнімдердің дәрумендеріне тоқталуы

Бұрынғы  уақытпен қазіргі  уақыт  айырмашылығын табу.

Қорытынды:  Төрт түліктің пайдасы мен зиянын жазу

 Бағалау тест:    жаңа сабақта алған мәліметтерді оқушылардың өздері тексеру жауабымен салыстыру.

  Үйге тапсырма:   Өлеңді мәнерлеп оқу,тыйым сөздер,мақал-мәтел жазып келу.

. «Түйелі бай қонады сортаңды алып»:(түйелі байлар суы тұзды көлдердің,теңіздердің,өзендердің бойларына,өсімдігі ащы,сортаң жерлерге қонатын болған.)