П?н: ?аза? тілі
Сынып: 7
Мерзімі:
Саба?ты? та?ырыбы: Тіс к?тімі
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Та?ырып бойынша м?лімет беру. О?ушыларды? о?у техникасын к?шейту, аударма ж?мыстарына к??іл б?лу. Ж?йелі с?йлеуге, та?ырыпты ж?йелі баяндау?а ?йрету, т?селдіру, тіс туралы білетіндерін одан ?рі дамыта отырып, тісті к?ту жолдарын ?йрету, сан есім туралы білімдерін пысы?тау.
Дамытушылы?: Тапсырмалар жазу ар?ылы ойлау ?абілеттерін дамыту. О?ушыларды? тіл белсенділігін, жазу м?дениетін дамыту.Ой-?рістерін, есте са?тау ?абілеттерін дамыту. С?здерді ме?герту ар?ылы с?здік ?орларын, тіл байлы?тарын байыту.
Т?рбиелік: Тазалы??а, ??ыптылы??а баулу, - ?зін-?зі с?юге, ?з дене м?шелерін таза ?стау?а, тісті к?те білуге, тазалы??а, сымбатты да,с?лу болу?а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі саба?.
Саба?ты? ?діс-т?сілдері: Т?сіндіру, с?ра?-жауап, ??гімелесу, тіл дамыту, аудару, с?здік ?дісі, топты? ж?мыс, кітаппен ж?мыс, ?лестірмелі пара?шалармен ж?мыс
П?наралы? байланыс: Орыс тілі, биология, анатомия
Саба?ты? барысы:
I. ?йымдастыру кезе?і:
1. С?лемдесу.
2. Сыныпта?ы о?ушыларды т?гендеу, келмеу себебін с?рау, білу.
3. О?ушыларды? к??ілін саба??а бейімдеу, ы??айлау.
II. ?ткен саба?ты ?айталау, пысы?тау.
Сан есім туралы білімдерін еске т?сіру
С?ра? - жауап
Сан есім - затты? санын, м?лшерін, ретін, шамасын білдіретін с?з табы.
Т?рлері (Типы)
Мысалдар (Примеры)
І. Т?л?асына ?арай (По способу образования)
Негізгі (Непроизводные)
бір, екі, ?ш, т?рт, бес, отыз, елу, ж?з, мы?, т.б.
2. Туынды (Производные)
бірінші, екінші, біреу, ондай, мы?да?ан, т.б.
ІІ. ??рамына ?арай (По составу)
1. Дара (Простые)
бір, екі, ?ш, он, отыз, алпыс, ж?з, мы?, т.б.
2. К?рделі (Сложные)
он т?рт, жиырма бес, ж?з он жеті, екі-екіден, оннан екі, екі мы? отыз, ?ыры? бестей, то?ыз?а жуы?, т.б.
ІІІ. Ма?ынасына ?арай (По значению)
1. Есептік (Количественные)
бір, екі, ?ш, т?рт, бес, алты, жеті, сегіз, то?ыз, он, он бір, он екі, жетпіс бес, ж?з ?ш, мы?, т.б.
2. Реттік (Порядковые)
бірінші, екінші, ?шінші, оныншы, жиырма екінші, сексен бесінші, екі ж?з алтыншы, т.б.
3. Жина?ты? (Собирательные)
біреу, екеу, ?шеу, т?ртеу, бесеу, алтау, жетеу
4. Топтау (Группирующие)
бірден, екіден, ?штен, оннан, он бестен, екі-екіден, он-оннан, ж?з-ж?зден, мы?-мы?нан, т.б.
5. Болжалды? (Приблизительные)
бірер, екідей, онда?ан, жетпістей, ж?здеп, ж?здеген, ондарда, алпыстарда, ?ш-т?рттей, т.б.
6. Б?лшектік (Дробные)
екіден бір (1/2), сегізден ?ш (3/8), ?ш б?тін ж?зден он т?рт (3,14), т.б.
ІІІ. Жа?а саба?
Кіріспе с?з. Топты? ж?мыс. ?р жауап?а ?пай пара?шаларын беріп отыру. Саба? ая?ында балалар жинап, санайды.
1-тапсырма. М?тінмен ж?мыс
?р топ?а м?тін тарату. Орыс тіліне аударып, негізгі ойын т?сіндіру. Топта?ы барлы? адам с?йлеуі керек
Стоматолог, диетолог, педиатор, косметолог болады
1-топ. Стоматолог
1. Тісті? ??рылысы.
?рбір тісті? ?аптамасы, тіс мойыны ж?не тіс т?бірі болады. Тіс бактерияларды? енуінен са?тайтын ?те ты?ыз эмальмен жабыл?ан. Адамда алдымен с?т тістер, кейін т?ра?ты тістер шы?ады. С?т тістерді? алмасуы 6-7 жаста басталып, 15 жас?а келгенде ая?талады.
2. Тісті? орналасуы.
Ересек адамда?ы тісті? жалпы саны 32. ?сті?гі ж?не асты??ы жа? с?йекті? ?рбір жартысында 2 к?рек тіс, і ит тіс, 2 кішкентай ж?не 3 ?лкен азу тістер орналас?ан.
3. Тісті? аурулары
Тіс жегісіні? пайда болуыны? негізгі себептері ?ант болып табылады. ?антты к?п пайдалану тіске к?п зиян келтіреді. Ауызда?ы ?ыш?ылды? де?гейі артып, кіреукені б?зады. Тісті? сырт?ы ?абаты б?зылады, міне с?йтіп тісте тесік пайда болады. Ол тесік тамыр?а кетеді, тесік тамыр?а кетпес ?шін д?рігерге к?рініп тісті? тесігін бітеп (пломб) за?ымдамдау са?тайды.
2-топ. Диетолог
4. Тама?тану ережелері
Медицинада д?румендерді? 30-?а жуы? т?рі белгілі. Олар адам а?засында?ы заталмасу ?дерісін жа?сартып, а?заны? ?р т?рлі аурулар?а ?арсы т?ру ?абілетін арттырады. А?за?а д?румендер жетіспегенде адамны? ?зінен -?зі к?ш ?уаты кеміп, бір т?рлі ?лсіреп, шаршап шалды??ыш келеді. Еште?еге зау?ы со?пай, болмайтын н?рсеге ашуланып, ж??палы аурулар?а тез беріледі.Тіс ауырмас ?шін к?к?ністер, жеміс-жидектер, ет, балы?, ж?мырт?а жеп с?т ішу керек. Б?л та?амдарда А,В,С д?румендері бар. А д?румені жетіспесе нашар к?ресі?. С д?румені жетіспесе адам нашар ?йы?тайды, к?п жылай береді. Мысалы, с?біз, ?ияр, алма, алм?рт, тісті жабыс?а? ?алды?тардан са?тайды, ?ызыл иекті ?атайтады. Сарымса? пен пияз ауыз ?уысын бактериялардан тазартады. Та?амды бірден ?те к?п м?лшерде ішкен кезде ас?азан толып кетеді. Б?л ас ?орыту процесін ?иындатады ж?не б?зады, себебі б?лінетін ас ?орыту с?лі та?амда?ы барлы? ?оректік заттарды ыдырата алмайды. Т?улігіне 4 рет тама?танатын адамда ас ?орыту ?шін ед?уір ?олайлы жа?дай туады. Кешкі асты ?йы?таудан 1-2 са?ат б?рын ішу керек.
3-топ. Косметолог
5. Тіс-бет ажары
Тістер тама?тану?а, тыныс алу?а, дыбыс шы?ару?а, с?йлеуге белсенді ?атысады. Тісті? біреуіні?, ?сіресе алды??ы тістерді? болмауынан адамны? с?йлеуі нашарлайды. Тістер с?зді аны? айту?а, бет-пішініні? д?рыс ?алыптасуына ы?пал етеді. Тіс адамны? ажарын келтіреді. ?демі к?лкі адам ?мірінде ма?ызды рол ат?арады ж?не оны? аппа? к?ріштей тістері к?лгенде де н?рландыра т?седі.
Педиатор
6. Тісті са?тау
Тісті ?алай жуу керек?
Тісті к?ніне екі рет жуып т?р?ан абзал. Та?ерте?гісін, кешке астан со?, ?й?ы алдында. Себебі астан кейінгі ?алды?тар тіс ?уыстарында ?алып ?ой?ан, тісті? шіруіне алып келеді.
Д?рыс жуыл?ан тіске ??рт т?спейді. Тісті кем дегенде, ?ш минут жуу ?ажет. ?йткені тіс пастасы тісті ?ажетті заттармен ?амтамасыз етеді. Тіс жу?анда, щетканы к?рек тістен азу тістерге дейін же?іл ?оз?алыспен айналдыра ысып шы?асыз. Одан со?, к?рек тістер ар?ылы екінші жа? б?лігін, ысып шы?асыз. ?сті?гі ж?не асты??ы тістерді де кезек - кезек ыс?ылайсыз. Тіс щеткесін 3 ай сайын ауыстырып отыр?ан ж?н.
3-тапсырма. Грамматикалы? тапсырма
Та?та?а ?р топтан бір-бір о?ушыдан шы?ады. Д?птермен ж?мыс.
1-топ. Тіс с?зін септе
А.с. тіс І.с.тісті? Б.с. тіске Т.с тісті
Ж.с. тісте Ш.с. тістен К.с. тіспен
2-топ. Тіс с?зін т?уелде
Мені? тісім Бізді? тісіміз
Сені? тісі? Сендерді? тістері?
Сізді? тісі?із Сіздерді? тістері?із
Оны? тісі Оларды? тістері
3-топ. Тіс с?зіне фонетикалы? талдау
Тіс – 3 ?ріп, 3дыбыс, 1 буын (бітеу)
Т- дауыссыз, ?ата?
І – дауысты, жі?ішке, ?ыса?, езулік
С- дауыссыз, ?ата?
4-тапсырма. ?р топ о?ушылары пара?шаларды алып, ?аза? тіліне аударады.
?ызы?ты а?параттар
1. По легенде, во рту у Будды было 40 зубов. А у первого человека — Адама — 30 зубов. От этого числа и происходит количество дней в месяце.
2. Как известно, у обычного человека на протяжении жизни зубы меняются дважды: вначале появляется 20 молочных зубов, а затем 32 истинных зуба. Кстати, название «молочные зубы» дал Гиппократ, который был убежден, что самые первые зубы ребенка формируются из молока.
-Как ни странно, учёными доказано, что какао-порошок, входящий в состав шоколада, содержит вещества, препятствующие образованию кариеса.
4. Первая электрическая зубная щетка была запатентована в Щвейцарии после Второй мировой войны. Она работала от электрической сети. Хотя многим эта идея показалась странной, но электрическая зубная щетка быстро завоевала популярность. Сейчас 12% людей во всём мире пользуются электрической зубной щёткой.
5. Самым дорогим зубом в мире считался зуб Исаака Ньютона, проданный в 1816 году за 3,300$. Купивший его аристократ, вставил этот зуб в свой перстень.
6. У улитки около 25 000 зубов.
-Аборигены племени Майя красили зубы бирюзой и нефритом, вставляли в зубы дорогие камни. А любимые женщины пиратов Карибского моря щеголяли зубами, сделанными из брильянтов.
7. Люди, которые чистят зубы три раза в день, реже страдают от избыточного веса. К такому выводу пришли японские ученые. Как сообщается, они изучили образ жизни 14 тыс. человек.
8. Самый опасный спорт для зубов — это хоккей. 68 процентов профессиональных хоккеистов потеряли на поле хотя бы по одному зубу.
9. Доказано медициной, наличие крепких зубов непосредственно отражается на памяти человека.
10. 99% всего кальция в организме находится в зубах.
11. В Китае существует даже национальный праздник: «День любви к своим зубам», он проходит 20-го сентября.
12. В 1999 году в городе Финикс (США) прошла акция «За здоровую улыбку». 1300 американских школьников, выстроившись в форме зубной щетки, одновременно чистили зубы в течение 3 минут 3 секунд.
13. Немецкие ученые выяснили, что употребление двух грейпфрутов в день значительно снижает риск заболеваний в ротовой полости.
14. Первые зубные щетки появились в Китае ВСЕГО около 500 лет назад. Материалами для них служили свиная щетина, конский и барсучий волос.
15. Зуб — единственная часть человеческого организма, которая неспособна к самовосстановлению. Зато у слонов новые зубы могут вырастать до 6 раз.
16. Твердые, искусные зубы, как считают, признак энергичного, воинственного человека. Маленькие зубы связывают с мелочностью и жадностью, а большие — с добротой и открытостью характера.
ІV. Бекіту кезе?і.
Тіс к?тімі. ?р топ жетекшілері тіс к?тімі жайында ?орытынды с?з айтады.
V. ?й ж?мысы. Денсаулы? туралы ма?ал-м?телдерді д?птерге жазып, жаттап келу
VІ. Ба?алау. Топ жетекшілері ?з тобыны? м?шелерін ба?алайды.
