"Темекі -денсаулы? д?шпаны"

Та?ырыбы: "Темекі -денсаулы? д?шпаны"

Ма?саты: темекіні? тарихы жайлы, оны? адам ?міріне тигізер ?сері жайлы т?сінік беру, зиянды ?деттерден аула? болу?а баулу, шы?армашылы? ?абілеттерін жетілдіру К?рнекілік: на?ыл с?здер,жазыл?ан ?а?аздар, сызбалар, карта Пайдалан?ан ?дебиет: «Темекіні шеккені? – ?зі?ді ??рт?аны?» ?ожахметов К.Ж. Демеуова М.Е. Т?лендиев К.С Алматы, «Раритер»2003 «А?ылды? кені» ?.Жары?баев. Алматы «?аза?стан» 1991 «Денсаулы?ты са?тай білу де ?нер» Ю.Б.Тарнавский. Алматы «?аза?стан» 1988. «Жаманнан жирен» А.Г.Хрипков, Д.В.Колесов., Алматы «Мектеп»1988

Барысы Ж?ргізуші: С?леметсіздер ме, ??рметті к?рермендер? «Денсаулы? д?рістері» айдарымен берілетін ба?дарламаны назарлары?ыз?а ?сынамыз Денсаулы??а зор кесел, ?йрете к?рме ауызды Насыбай – напа?, шылым?а! - деген екен ?аза? а?ыны Омар Шорая?ов. Неге біз «темекі – у, темекі шегу – зиянды ?дет» дейміз? Темекі жайлы ке?ірек білу ма?сатымен студиямыз?а ?алым а?аларымыз бен апайларымызды ?она??а ша?ырып отырмыз. Е? ?уелі темекіні? шы?у тарихы жайлы зерттеуші ?алым ??гімелеп берсе.Зерттеуші: Хv?асырды? ая?ына дейін б?л ?сімдікті Америка континентіні? байыр?ы т?р?ындарынан бас?а ешкім де білмеді. Ертеде темекі т?тініні? адамды ?зіне тартып алатын си?ырлы ж?не емдік ?асиетін таны?ан. «Темекі» деген с?з Тобаго деген арал атынан шы??ан к?рінеді. 1492 жылы 15 ?азанда Колумб экспедициясымен ?азіргі Орталы? Америка жа?алауларына келген испан матростарыны? айтуынша «tabacco” деген с?збен жергілікті т?р?ындар д?ст?рлі темекі шегуге арнал?ан ?лкен кептірілген жапыра?тарды ата?ан. 1559 жылы Португалияда?ы француз емшісі Жан Нико Франция еліні? ханшайымы Екатерина Медичига ?здіксіз бас ауруынан сауы?у?а к?мектеседі деп темекеніні? жапыра?ы мен т??ымые сый?а тартады. Осыдан к?п ?замай-а?, б?кіл Францияда темекі иіскеу с?нге айналды. Никоны? ??рметіне ?сімдік латынша «Nicotiana” б?лінетін алкалоид - «никотин» деп аталады. ХVI?асырды? екініші жартысында темекі д?рілік ?сімдік ретінде ке?ірек тарала бастады. Темекіні иіскеді, т?тінше ар?ылы шекті, шайнады, ?рт?рлі заттармен араластырып, суы?тан ауыр?анды, бас ж?не тіс ауыр?анда, тері ж?не ж??палы ауруларды емдеу ?шін ?олданды. 1580Жылы а?ылшын аристократы, темекіні к?п шегетін те?ізші ?рі а?ын Вольтер Рейли мырза Ирландияда темекі плантациясында ??рды, кешірек америка колонияларыны? территориясында та?ы да бірнешеуін ашты. Оларды? бірін ол «Виржиния»деп атап, оны со?ынан?зіні? ке? тара?ан темекі сортына берді. ХVII?асырды? басында ?азіргі Америка территориясында,негізінен а?ылшын колонияларында бас?а да темекі плантациялары ?сті.1611 жылы осындай плантацияны Виртиняда а?ылшын Джон Рольф жасады. Темекі ?ры?ын ол Тринидада мен Венесуэлден ?келді, ол технологиясын Вльтер Рейлиден асып жетілдірді. 8 жылдан кейін Виртиниядан Англия?а темекіні экспорт?а шы?ару басталды, ол Джон Рольфті? ?зі м??гілікке Жа?а Д?ниеге ?оныстанды ж?не ?зіне темекі ?сіруден ба?ытын сынап к?руге ке?ес берген индеецтер к?семіні? ?ызына ?йленді.

Аристократтар арасында темекіні? бас?а да табынушылары болды. Пруссия королі Фредерик I (18 ? басы) ?зі Германия сарайында темекі шегуді? мерекесін ?ткізді, ол оны? баласы Фредерик-Вильям I «Темекі ал?асын» ??рды

Темекіге ?арсылар да болды. Англия королі Джеймс I ХVII ?асырды? басында-а? темекі шегуге ?арсылы?ы ж?нінде бірнеше рет айт?ан болатын.Б?л ?деті? денсаулы??а зиянды?ын, темекіні? адамдарды ?лімтікке ??сататын,осылайша мемлекетті? ?скери ?ор?анысын ?лсірететінін ескертті. Ол Англия?а экспорт?а шы?атын темекіге салы? салды, осы с?тте Франция Ришелье де д?л осындай шара жасады. Біра? б?л темекіні? таралуына тос?ауыл болалмады, тек темекіні? жасырын контрабондылы? жолмен ж?нелтуіне жол ашылды.

Шы?ысты темекі шегу климатты? ысты?ты?ына байланысты ?рт ?ауыпын тудірды, ал ол ?шін ?ата? шара ?олданылатын.

Т?ркияда темекі шегетіндерді? денесін жара?аттайтын, мас?аралайтын, тіпті ?лімге де кесетін.

Бокарме деген граф ?зіні? ?айнысын темекі жапыра?тарынан алын?ан бір затты алып келуге жіберді. Улан?ан адам миында, бауыры мен б?йрегінде ж?не бас?а да органдарында никотинні? к?п ?ойыртпасы табылды, д?рігерлерді? ?ортындысы бойыншы адам ?ліміне солар себепші бол?ан.

ХIХ ?асырды? ортасынды шу бол?ан Бокарме графты? сот ісі темекіні? емдік ?асиетіне деген сенімді жо?алтты.

Англия король Яков I темекі шегуді зиянды, жетілген адам?а лайы?сыз ж?не жарамсыз деп жариялады.

Ж?ргізуші:??гіме?ізге рахмет. Ал енді зерттеуші д?рігерді ты?дайы?. Ол бізге темекіні? зияны жайлы ??гімелеп береді.

Темекі шегетін о?ушы мектепте ?алыптас?ан т?ртіп ж?йесін б?зады.Ата-аналарды?, достарыны? айт?ан ке?естерін ты?дамайды. Балаларды? саба? ?лгерімі т?мендейді. Есте са?тау ?абілеті нашарлайды.

Жас?спірімдік ша?та ?ыздар ?здеріне бас?аларды? назарын аудар?ысы келіп, к?з тартатын тартымды болу?а ?мтылады. ?демі, с?лу, жа?сы болып к?ріну ?шін ?стіне киген киіміне ?згеше ?лгі та?дайды, жарасты етіп шаштарын т?зейді. Б?збіреулері сигаретамен тым кербезденіп, б?гінгі к?нні? ?ыздары бол?ысы келеді. ?кінішке орай, олар м?ндай «с?н?ойлы?ты?» ?те ?ымбат?а т?сетіні? а??армайды да, біраз уа?ыттан со? сигарета оларды ?с?ынсыз, к?з тартпайтын к?ге ?келеді. Темекі шегетін ?ыздарды? беті ескірген, ерте ?жімт?седі, даусы ашы? емес, к?рілдеген, ?ырылда?ан, ауызынан шы??ан жаман иіс ?жепт?уір жерден-а? сезінеді, тістері сар?айып, т?сін жо?алтады. Сигарет ?ызды т?рпайы, жа?ымсыз етіп жібереді.

Жас ?спірім никотинге бар бол?аны бір к?нде-а? ?йір болады.Темекіні? аз ?ана м?лшері балада ?анны? аз болуына, тама? ?ортуды? б?зылуына ?келеді.

Ж?ргізуші: ??гіме?ізге рахмет! Сізді? ??гіме?із жас?спірімдерге ой салады, темекі шегу секілді зиянды ?деттен аула? болу?а к?мектеседі деген сенімдемін. Ал темекі тартатын жас?спірімдерге берер ?андай а?ыл-ке?есі?із бар?

Ке?ес беруші: Темекіден бас тартатын адам біз айтатын 9 ке?есті есінде са?тау ?ажет.

1. Темекіден бас тарту ниеті пайда болатын кез келген себепті тап.

2. Темекіні тастайтын к?ні?ні? мерзімін аны?та.

3. ?йдегі барлы? темекіні сындырып, ?стіне с? ??й. Темекі сасы?ан киімдерінді жу.

4. Никотинге деген ?детен толы? арыл?анша темекі шегетін достары?нан аула? бол.

5. Темкіге ж?мсайтын а?ша?ды б?лек ?ой. Бір айдан со? оларды сана. ?зі?е ?ажет деген затты сатып ал.

6. Темекі шеккі? келсе, са?ыз шайна немесе?ыш?ыл к?мпит сор.

7. Темекіні? орнына су іш жеміс шырыны? сімір. С?йы? а?заны тазартады.

8. ?з м?мкіндігі?ше жатты?улар жаса.

9. Еш?андай жа?дайда ішімдік ішпе.

Ж?ргізуші: А?ыл –ке?есі?ізге рахмет! Студиямыз?а келіп темекіні? тарихы ж?не оаны? адам ?міріне тигізер зияны жайлы ??гімелеп бергендері?із ?шін к?п-к?п рахмет! Келесі кездескенше сау болы?ыздар!

Ал біз болса?, ба?дарламамызды ары ?арай жал?астырамыз. Студиямыз?а темекіні? адам а?засына ?сері жайлы ?араб?ла? негізгі мектебінде ашы? саба? ?туде. Осы саба? ?зінділерін тамашала?ыз.

Темекі

Темекі – адамны? басты жауларыны? бірі. Оны? т?тініні? ??рамында мын?а жуы? улы зат бар. Соларды? бір нешеуін атап ?тсек: к?йк, никотин, иісті газ, т.б.

Темекі т?тіні е? алдымен ауыз ?уысы мен тыныс жолдарын улайды. ?за? уа?ыт ашуланша? болады, тез шаршайды, бас аурады, ?й?ысызды? бай?алады.

?азіргі кезде жас?спірімдер де теледидардан к?рген сериалдарда?ы бейнелерге еліктеп шылым шегеді. ?зіне де, ?згеге де зиян келтіріп жат?аны? білсе де, теріс ?деттен ?здігінен ?ол ?зуге ерік к?ші, жігері жетпейді. Сонды?тан олар?а б?ріміз к?мектесуіміз ?ажет.

Сіз-адамзатты? жауысыз! Сізді ??рту керек!

Шылымды тартушылар?а хат

С?леметсіздер ме?

Ж?ргізуші;Ба?дарламамызды ары ?арай жал?астырайы?.

Назарлары?ыз?а ?нер шеберлері дайында?ан концертті ?сынамыз

1. «Б?л кім? ?айырбек ?ожахметов

- К?рк-к?рк ж?телген

Кеудесін зор?а к?терген,

Біреу келеді ілбіп.

- Кім екенін білдік

?ара?аннан си?ына

Шылымшы ?ой.

С?мды?!

- Ж?зі сол?ан,

К?зі т?здай бол?ан,

Ш?беректей ?ніп т?р.

Алдымызда адам емес

К?дімгі ?лік т?р

-Кім екенін білдік

?ара?аннан си?ына

Шылымшы ?ой.

С?мдык

-Б??аналары ай?ас?ан,

Иы?ы иы?ына тиіп кетіпті

Тістері сар?айып,

Екі ерні т?тінге к?йіп кетіпті

-Кім екенін білдік

?ара?аннан си?ына

Шылымшы ?ой.

С?мды?!

2. «Темекі шегуді? пайдасы» к?рініс.

Бала: - Ата, мен темекі шегуді ?йреніп ж?рмін. Сіз ?алай ойлайсыз, б?л пайдалы ма?

Атасы: - Темекі шегу ?ш жа?дайда пайдалы.

Бала: -Айты?ызшы

Атасы: - Біріншіден, кім де кім темекі шексе, ол еш?ашан ?артаймайды

Бала: -Неліктен?

Атасы: - Себебі ол ?артаю?а ?лгермейді де,ол тым ерте ?мірден кетеді. Екіншіден, оны? ?йіне еш?ашанда ?ры т?спейді

Бала: -Неліктен?

Атасы: -Себебі кім де кім темекі шексе, т?ні бойы т?секте аударылып, т??керіліп жатады да ?атты ж?телумен болады. ?ры ?й иесіні? ж?телінен естісімен, ?йді айналыпе кетіп ?алады. Біра? б?л ?лі біткен жо?! Кім де кім темекі шексе, оны еш?ашанда ит ?аппайды.

Бала: - Неліктен?

Атасы: -Себебі темекі шегетін кісі ерте жарымжан болады ж?не ж?ргенде тая??а с?йеніп ж?реді. Ал тая?ы бар адам?а, балам, е? ?аба?ан ит те жоламайды.

3.«Жаулап алды жарнама» ?н-пародия

Жарнамадан к?з алмай ?арап,

Жол ?стінде т?р талай бейне.

«Парламенттен» ішсем шамалап,

Боламын деп «депутат» мен де.

?айырмасы

Жаулап алды жарнама

Барлы? ?ала, бар дала

К?ше, телеарнада

?аптап кетті жарнама

Армандайды талай бейба?тар

Мольбораны тартсам екен деп

Жексем болды мен де сол кезде

Шляпа киіп, шауып кетем деп.

4. «Мен ?аза? ?лдарына ?айран ?алам» ?н

Мен ?аза? ?лдарына ?айран ?алам,

Шылымды шеккен кезде жайранда?ан

О?у?а ниеті жо? ?айран ?лдар

?мірде ойнауменен сайранда?ан

Жасырмай тартасын сен шылымы?ды

Шылым?а берілді? ?ой м??гі енді

?кпе?нен не? ?алады ?ара?ым-ау

Ертерек ойлансайшы ?з жайы?ды

Ж?ргізуші: «Денсаулы? д?рістері» айдарымен берілген «Темекі шегу- зиянды ?дет» атты ба?дарламамызды ая?тай келе ?й тапсырмасы ретінде с?ра?тар бермекшімін.

?олдары?ыз?а ?аламдары?ызды алып, сол с?ра?тарды жазып алы?ыздар.

С?ра?тар:

1. Таби?ат адам?а ?мір с?руге ?анша жыл береді?

2. Адам ?мірін ?ыс?артатын не?

3. Зиянды ?деттерді ата?ыз

4. Денсаулы? са?тау министірлігі ?рбір темекі шегушіні неден са?тандырады?

5. Темекіде ?андай зат ?ауыпты болып саналады?

6. Адамны? ?мірін темекі шегу ?деті ?анша уа?ыт?а ?ыс?артады?

7. Жас?спірім а?засына ?алай ?сер етеді?

Ба?дарламамыз осымен ая?талды. Дендері?із сау болсын. Зиянды ?деттерден аула? болып, ?за? та ба?ытты ?мір с?рі?іздер!

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Темекі -денсаулы? д?шпаны"»

Тақырыбы: "Темекі -денсаулық дұшпаны"

Мақсаты: темекінің тарихы жайлы, оның адам өміріне тигізер әсері жайлы түсінік беру, зиянды әдеттерден аулақ болуға баулу, шығармашылық қабілеттерін жетілдіру Көрнекілік: нақыл сөздер,жазылған қағаздар, сызбалар, карта Пайдаланған әдебиет: «Темекіні шеккенің – өзіңді құртқаның» Қожахметов К.Ж. Демеуова М.Е. Төлендиев К.С Алматы, «Раритер»2003 «Ақылдың кені» Қ.Жарықбаев. Алматы «Қазақстан» 1991 «Денсаулықты сақтай білу де өнер» Ю.Б.Тарнавский. Алматы «Қазақстан» 1988. «Жаманнан жирен» А.Г.Хрипков, Д.В.Колесов., Алматы «Мектеп»1988

Барысы Жүргізуші: Сәлеметсіздер ме, құрметті көрермендер? «Денсаулық дәрістері» айдарымен берілетін бағдарламаны назарларыңызға ұсынамыз Денсаулыққа зор кесел, Үйрете көрме ауызды Насыбай – напақ, шылымға! - деген екен қазақ ақыны Омар Шораяқов. Неге біз «темекі – у, темекі шегу – зиянды әдет» дейміз? Темекі жайлы кеңірек білу мақсатымен студиямызға ғалым ағаларымыз бен апайларымызды қонаққа шақырып отырмыз. Ең әуелі темекінің шығу тарихы жайлы зерттеуші ғалым әңгімелеп берсе.Зерттеуші: Хvғасырдың аяғына дейін бұл өсімдікті Америка континентінің байырғы тұрғындарынан басқа ешкім де білмеді. Ертеде темекі түтінінің адамды өзіне тартып алатын сиқырлы және емдік қасиетін таныған. «Темекі» деген сөз Тобаго деген арал атынан шыққан көрінеді. 1492 жылы 15 қазанда Колумб экспедициясымен қазіргі Орталық Америка жағалауларына келген испан матростарының айтуынша «tabacco” деген сөзбен жергілікті тұрғындар дәстүрлі темекі шегуге арналған үлкен кептірілген жапырақтарды атаған. 1559 жылы Португалиядағы француз емшісі Жан Нико Франция елінің ханшайымы Екатерина Медичига үздіксіз бас ауруынан сауығуға көмектеседі деп темекенінің жапырағы мен тұқымые сыйға тартады. Осыдан көп ұзамай-ақ, бүкіл Францияда темекі иіскеу сәнге айналды. Никоның құрметіне өсімдік латынша «Nicotiana” бөлінетін алкалоид - «никотин» деп аталады. ХVIғасырдың екініші жартысында темекі дәрілік өсімдік ретінде кеңірек тарала бастады. Темекіні иіскеді, түтінше арқылы шекті, шайнады, әртүрлі заттармен араластырып, суықтан ауырғанды, бас және тіс ауырғанда, тері және жұқпалы ауруларды емдеу үшін қолданды. 1580Жылы ағылшын аристократы, темекіні көп шегетін теңізші әрі ақын Вольтер Рейли мырза Ирландияда темекі плантациясында құрды, кешірек америка колонияларының территориясында тағы да бірнешеуін ашты. Олардың бірін ол «Виржиния»деп атап, оны соңынанөзінің кең тараған темекі сортына берді. ХVIIғасырдың басында қазіргі Америка территориясында,негізінен ағылшын колонияларында басқа да темекі плантациялары өсті.1611 жылы осындай плантацияны Виртиняда ағылшын Джон Рольф жасады. Темекі ұрығын ол Тринидада мен Венесуэлден әкелді, ол технологиясын Вльтер Рейлиден асып жетілдірді. 8 жылдан кейін Виртиниядан Англияға темекіні экспортқа шығару басталды, ол Джон Рольфтің өзі мәңгілікке Жаңа Дүниеге қоныстанды және өзіне темекі өсіруден бақытын сынап көруге кеңес берген индеецтер көсемінің қызына үйленді .

Аристократтар арасында темекінің басқа да табынушылары болды. Пруссия королі Фредерик I (18 ғ басы) өзі Германия сарайында темекі шегудің мерекесін өткізді, ол оның баласы Фредерик-Вильям I «Темекі алқасын» құрды

Темекіге қарсылар да болды. Англия королі Джеймс I ХVII ғасырдың басында-ақ темекі шегуге қарсылығы жөнінде бірнеше рет айтқан болатын.Бұл әдетің денсаулыққа зияндығын, темекінің адамдарды өлімтікке ұқсататын,осылайша мемлекеттің әскери қорғанысын әлсірететінін ескертті. Ол Англияға экспортқа шығатын темекіге салық салды, осы сәтте Франция Ришелье де дәл осындай шара жасады. Бірақ бұл темекінің таралуына тосқауыл болалмады, тек темекінің жасырын контрабондылық жолмен жөнелтуіне жол ашылды .

Шығысты темекі шегу климаттық ыстықтығына байланысты өрт қауыпын тудірды, ал ол үшін қатаң шара қолданылатын.

Түркияда темекі шегетіндердің денесін жарақаттайтын, масқаралайтын, тіпті өлімге де кесетін.

Бокарме деген граф өзінің қайнысын темекі жапырақтарынан алынған бір затты алып келуге жіберді. Уланған адам миында, бауыры мен бүйрегінде және басқа да органдарында никотиннің көп қойыртпасы табылды, дәрігерлердің қортындысы бойыншы адам өліміне солар себепші болған .

ХIХ ғасырдың ортасынды шу болған Бокарме графтың сот ісі темекінің емдік қасиетіне деген сенімді жоғалтты.

Англия король Яков I темекі шегуді зиянды, жетілген адамға лайықсыз және жарамсыз деп жариялады.

Жүргізуші:Әңгімеңізге рахмет. Ал енді зерттеуші дәрігерді тыңдайық. Ол бізге темекінің зияны жайлы әңгімелеп береді.

Зерттеуші дәрігер: Темекі шегуші алғашында өз ағзасын өзі уландырып жатқанын байқамайды. Ал темекіде ең күшті у- никотин бар. Ол қанға тез араласады, ішкі органдарға кіріп алып, олардың қызметін бұза бастайды.

Темекі шегушінің қасында болу да зиянды, себебі жанында тұрған сон,лаж жоқ, улы түтінді жұтасың. Біраз жылдардан соң темекі шегетіндер жөтеле бастайды, жүгірген немесе жай жүргеннің өзінде алқынып қалады, тез шаршайды. Темекі шегуші тыныс алу оргатндарының ауруына душар болады:демікпе, туберкулез, рак.

Темекі шегуге байланысты аурулар тізбесі тым ұзақ және қорқынышты:өкпе,тамақ, қуық,бүйрек рагы, асқазандағы жара,жүрек-қан, тамырлары ауруы, созылмалы бронхит және орталық нерв жүйесінің басқа да аурулары.

Темекі шегу-ақырындап өзін-өзі өлтіру, ауру мен өлімге душар ететін зиянды әдет.

Дәрігерлер адам өмірін әрбір темекі 15 минутқа қысқарта алатынын дәлелдеді.

Темекі шегушілер 5-7 жыл кем өмір сүреді. Ракпен ауырған адамдар 15-20жыл

өмірін қысқартады.

Жүргізуші:Әңгімеңізге рахмет! Қазіргі кезде жасөспірімдер темекі шегушілер көп.Жасөспірімдер неліктен темекі шегеді? Жасөспірімнің денсаулығына темекі шегудің қандай әсері бар?

Сөз кезегін психолықа берейік.

Псиолог: Жас өспірім неліктен темекі шеге бастайды?

Жас өспірімнің түсінігі бойынша, ол-ерліктің, сенімділіктің, есеюдің көрінісі. Сондықтан соншалықты рахаттанбаса да, ересек болып көрінгісі келіп, темекі шеге бастайды.

Темекі шегетін оқушы мектепте қалыптасқан тәртіп жүйесін бұзады.Ата-аналардың, достарының айтқан кеңестерін тыңдамайды. Балалардың сабақ үлгерімі төмендейді. Есте сақтау қабілеті нашарлайды.

Жасөспірімдік шақта қыздар өздеріне басқалардың назарын аударғысы келіп, көз тартатын тартымды болуға ұмтылады. Әдемі, сұлу, жақсы болып көріну үшін үстіне киген киіміне өзгеше үлгі таңдайды, жарасты етіп шаштарын түзейді. Бәзбіреулері сигаретамен тым кербезденіп, бүгінгі күннің қыздары болғысы келеді. Өкінішке орай, олар мұндай «сәнқойлықтың» өте қымбатқа түсетінің аңғармайды да, біраз уақыттан соң сигарета оларды ұсқынсыз, көз тартпайтын күге әкеледі. Темекі шегетін қыздардың беті ескірген, ерте әжімтүседі, даусы ашық емес, күрілдеген, қырылдаған, ауызынан шыққан жаман иіс әжептәуір жерден-ақ сезінеді, тістері сарғайып, түсін жоғалтады. Сигарет қызды тұрпайы, жағымсыз етіп жібереді.

Жас өспірім никотинге бар болғаны бір күнде-ақ үйір болады.Темекінің аз ғана мөлшері балада қанның аз болуына, тамақ қортудың бұзылуына әкеледі.

Жүргізуші: Әңгімеңізге рахмет! Сіздің әңгімеңіз жасөспірімдерге ой салады, темекі шегу секілді зиянды әдеттен аулақ болуға көмектеседі деген сенімдемін. Ал темекі тартатын жасөспірімдерге берер қандай ақыл-кеңесіңіз бар?

Кеңес беруші: Темекіден бас тартатын адам біз айтатын 9 кеңесті есінде сақтау қажет.

1. Темекіден бас тарту ниеті пайда болатын кез келген себепті тап.

2. Темекіні тастайтын күніңнің мерзімін анықта.

3. Үйдегі барлық темекіні сындырып, үстіне сү құй. Темекі сасыған киімдерінді жу.

4. Никотинге деген әдетен толық арылғанша темекі шегетін достарыңнан аулақ бол.

5. Темкіге жұмсайтын ақшаңды бөлек қой. Бір айдан соң оларды сана. Өзіңе қажет деген затты сатып ал.

6. Темекі шеккің келсе, сағыз шайна немесеқышқыл кәмпит сор.

7. Темекінің орнына су іш жеміс шырының сімір. Сұйық ағзаны тазартады.

8. Өз мүмкіндігіңше жаттығулар жаса.

9. Ешқандай жағдайда ішімдік ішпе.

Жүргізуші: Ақыл –кеңесіңізге рахмет! Студиямызға келіп темекінің тарихы және оаның адам өміріне тигізер зияны жайлы әңгімелеп бергендеріңіз үшін көп-көп рахмет! Келесі кездескенше сау болыңыздар!

Ал біз болсақ, бағдарламамызды ары қарай жалғастырамыз. Студиямызға темекінің адам ағзасына әсері жайлы Қарабұлақ негізгі мектебінде ашық сабақ өтуде. Осы сабақ үзінділерін тамашалаңыз.

Темекі

Темекі – адамның басты жауларының бірі. Оның түтінінің құрамында мынға жуық улы зат бар. Солардың бір нешеуін атап өтсек: күйк, никотин, иісті газ, т.б.

Темекі түтіні ең алдымен ауыз қуысы мен тыныс жолдарын улайды. Ұзақ уақыт ашуланшақ болады, тез шаршайды, бас аурады, ұйқысыздық байқалады.

Қазіргі кезде жасөспірімдер де теледидардан көрген сериалдардағы бейнелерге еліктеп шылым шегеді. Өзіне де, өзгеге де зиян келтіріп жатқаның білсе де, теріс әдеттен өздігінен қол үзуге ерік күші, жігері жетпейді. Сондықтан оларға бәріміз көмектесуіміз қажет.

Темекіге хат

Темекі аға. сәлеметсіз бе?

Сіз бүкіл әлемге таралған зиянды затсыз. Шылым тартпайтындар сізді жек көреді жиіркенсе да, шылым тартатындар сізді жақсы көреді. Олар сіздің көк түтініңізді бүрк еткізіп, көңілдері жарқырап аурулары жазылып кеткендей әсер алады. Бірақ бұнын бәрі алдамшы ғой.себебі темекіні шеккен уақытта адам ағзасына 20-25%улы заттар кіреді. Темекіні шеккен кезде сілекей өте көп бөлінеді, сосын түтінгеуланған сілекей асқазанға түседі. Бұның өзі асқазан сөлінің тым көп бөлінуіне, оның қышқылдығының артуына әкеліп соғады. Бұл көптеген темекішілерді асқазанында гастрит жарақатты сырқат пайда болуына әкеліп соғады.

Сіз-адамзаттың жауысыз! Сізді құрту керек!

Шылымды тартушыларға хат

Сәлеметсіздер ме?

Мен сіздерге өзімнің құрбыларым салған суреттерді жолдап отырмын. Осы суреттерге жақсылап назар аударыңыздар. Сіздер темекіні шеге отырып өзіңізге ғана зиян келтірмейсіз,өзіңіздің қоршаған адамның бәріне зиян келтіресіз. «Темекі тартқан бір кісі, уланған бүкіл үй-іші» деген нақыл сөздің шындығын дәлелдейсіз. Темекіні көп таратқандықтан өз организміңізді өзіңіз құртып, тірі скелетке айналасыз. Сондықтан «Ұзартқың келсе ғұмырды, Таста арақ пен шылымды» деген аталар сөзімен аяқтаймын.

Жүргізуші;Бағдарламамызды ары қарай жалғастырайық.

Назарларыңызға өнер шеберлері дайындаған концертті ұсынамыз

1. «Бұл кім? Қайырбек Қожахметов

- Күрк-күрк жөтелген

Кеудесін зорға көтерген,

Біреу келеді ілбіп.

- Кім екенін білдік

Қарағаннан сиқына

Шылымшы ғой...

Сұмдық!

- Жүзі солған,

Көзі тұздай болған,

Шөберектей өніп тұр.

Алдымызда адам емес

Кәдімгі өлік тұр

-Кім екенін білдік

Қарағаннан сиқына

Шылымшы ғой...

Сұмдык

-Бұғаналары айқасқан,

Иығы иығына тиіп кетіпті

Тістері сарғайып,

Екі ерні түтінге күйіп кетіпті

-Кім екенін білдік

Қарағаннан сиқына

Шылымшы ғой...

Сұмдық!

-Еті қашқан арқасы,

Тұтас емес бұл өзі

Кәдімгі скелет

-Кім екенін білдік

Қарағаннан сиқына

Шылымшы ғой...

Сұмдық!

- Нансаң да, нанбасаң да

Қалмайды зәрең

Адам ба, аруақ па

Айырасың әрең

-Кім екенін білдік

Қарағаннан сиқына

Шылымшы ғой...

Сұмдық!

-Шылымы сонда да езуінде

-Обасы жоқ екен өзінің де.

2. «Темекі шегудің пайдасы» көрініс.

Бала: - Ата, мен темекі шегуді үйреніп жүрмін. Сіз қалай ойлайсыз, бұл пайдалы ма?

Атасы: - Темекі шегу үш жағдайда пайдалы.

Бала: -Айтыңызшы

Атасы: - Біріншіден, кім де кім темекі шексе, ол ешқашан қартаймайды

Бала: -Неліктен?

Атасы: - Себебі ол қартаюға үлгермейді де,ол тым ерте өмірден кетеді. Екіншіден, оның үйіне ешқашанда ұры түспейді

Бала: -Неліктен?

Атасы: -Себебі кім де кім темекі шексе, түні бойы төсекте аударылып, төңкеріліп жатады да қатты жөтелумен болады. Ұры үй иесінің жөтелінен естісімен, үйді айналыпе кетіп қалады. Бірақ бұл әлі біткен жоқ! Кім де кім темекі шексе, оны ешқашанда ит қаппайды.

Бала: - Неліктен?

Атасы: -Себебі темекі шегетін кісі ерте жарымжан болады және жүргенде таяққа сүйеніп жүреді. Ал таяғы бар адамға, балам, ең қабаған ит те жоламайды.

3.«Жаулап алды жарнама» ән-пародия

Жарнамадан көз алмай қарап,

Жол үстінде тұр талай бейне.

«Парламенттен» ішсем шамалап,

Боламын деп «депутат» мен де.

Қайырмасы

Жаулап алды жарнама

Барлық қала, бар дала

Көше, телеарнада

Қаптап кетті жарнама

Армандайды талай бейбақтар

Мольбораны тартсам екен деп

Жексем болды мен де сол кезде

Шляпа киіп, шауып кетем деп.

4. «Мен қазақ ұлдарына қайран қалам» ән

Мен қазақ ұлдарына қайран қалам,

Шылымды шеккен кезде жайрандаған

Оқуға ниеті жоқ қайран ұлдар

Өмірде ойнауменен сайрандаған

Жасырмай тартасын сен шылымыңды

Шылымға берілдің ғой мәңгі енді

Өкпеңнен нең қалады қарағым-ау

Ертерек ойлансайшы өз жайыңды

Шылымды тартпайтын ұл арман болды

Жақсымен ажыратар оң мен солды

Үлкеннің тілін алар ұлдар қайда

Қоғамды бастаушы ма еді қыздар жолдыъ

«Алтын басты әйелден бақыр басты

Ер артық»,- деді емес пе қайран бабам

Намысын ер ұландар бермей қолдан

Шылымды қояр деп мен үміттенем

Жүргізуші: «Денсаулық дәрістері» айдарымен берілген «Темекі шегу- зиянды әдет» атты бағдарламамызды аяқтай келе үй тапсырмасы ретінде сұрақтар бермекшімін.

Қолдарыңызға қаламдарыңызды алып, сол сұрақтарды жазып алыңыздар.

Сұрақтар:

1. Табиғат адамға өмір сүруге қанша жыл береді?

2. Адам өмірін қысқартатын не?

3. Зиянды әдеттерді атаңыз

4. Денсаулық сақтау министірлігі әрбір темекі шегушіні неден сақтандырады?

5. Темекіде қандай зат қауыпты болып саналады?

6. Адамның өмірін темекі шегу әдеті қанша уақытқа қысқартады?

7. Жасөспірім ағзасына қалай әсер етеді?

8. Темекі шегуші адамның қасында болу неліктен зиянды?

Темекі жайлы әдебиеттерде пайдалана отырып, осы сұрақтарға толық жауап жазыңыздар. «Шылым шеккенің іші де күйеді, пұлы да күйеді» деген тақырыпқа щығарма жазыңыздар.

Бағдарламамыз осымен аяқталды. Дендеріңіз сау болсын. Зиянды әдеттерден аулақ болып, ұзақ та бақытты өмір сүріңіздер!