Теле йушто гынат,онай да сылне жап

Марий литератур лудмаш урок

Класс: 3
Урокын темыже: Теле йушто гынат, онай да сылне жап.

Урокын цельже: теле пуртусын моторлыкшым писатель-влакын кузе суретлымышт дене палдараш. Теле толмылан йывыртымым ончыктен, ойлымаш-влакым сылнын лудаш кумыландаш.

Задача - влак:
- сылнын лудаш, йылмым лывырташ, ушым вияндащ, чын лудаш туныкташ, текст дене пашам ышташ, предложений-влакым чонаш туныкташ;
- теле пуртусын моторлыкшым, ойыртемалтше койшыжым ужын мошташ, эскераш туныкташ, пуртусым аралаш шумандаш, телылан кодшо кайык-влакым пукшаш, аралаш кумыландаш.

Урокын типше: у материалым тунемме урок.

Планироватлыме результат - влак:
Предметный: лексический материал дене кучылт моштымаш, йодыш –влаклан чын вашмутым пуымащ.
Личностный: йоча – влакым шочмо йылмым тунемаш, пуртусым аралаш, тудын моторлыкшым, сылнылыкшым ужаш, пуртус вашталтмым эскераш туныкташ.
Метапредметный:
Регулятивный: тунемше-влакын шинчымаш ден моштымашым тергымаш; тунемме пашам шкевуя аклымаш; шке шонымым умылтарен да каласкален моштымаш; тушкан да коктын пашам ышташ тунеммаш.
Познавательный: ойлымашым лудмаш да тудым умылаш, текстыште кулеш информацийым муын моштымаш; шке ончылан йодышым нолталын, вашмутым пуэн моштымаш, турло информацийым кучылт моштымаш, библиотека дене кылым кучымаш.
Коммуникативный: ушеш шке шонымым чын чонаш, группышто, туныктышо дене пырля пашам ышташ.

Уроклан мо кулеш:
- С.Д.Дмитриев. Лудшаш книга. 3 класс (123-127с);
- мутер пашам эртараш ямдылыме мут – влак;
- проектор, ноутбук, презентаций;
- книга выставке, писательын-влакын портретышт.
- мужыр дене пашам эртараш картычке-влак

Урокын эртымыже.
1. Урокым туналмаш.
- Поро кече! Жапда тыматле, кумылда лывырге лийже.

Йыҥгыр йыҥгырта, тунемаш ме вашкена.
 Кидым кушко нолтена, вара улык волтена.

Кок векла шаралтена,кидкопанам перена.

Икте-весым ончална да изиш шыргыжалына.

Уна-влакланат порын шыргыжалына.

Марла лудмаш урокнам туналына веле.

2.Уроклан ямде улмым тергымаш

-Те уроклан ямде улыда? Айста вашкен гына икмыняр йодышлан вашмутым пуэна.

Блиц-опрос.

-Таче могай числа?

-Арнян кечыже?

-Эн шерге айдеме?

-Кокымшо кинде?

Айдеме кунам мала?

Кунам cнеге куэш?

Уроклан ямде улыда, пеш сай.

3. Йылме лывыртыме паша.
Юмо аралыже шочмо элнам,

Пурымо тусым да калык чоннам.

Тек кава кукшыт гай чап куатна

Тукым гыч тукымыш вожым колта.

Ший энер йолгымым,

Олык лап йонгыдым

Саклыже волгыдо пунчо сорта.

Ош удыр-эргычлан

Лий чевер кече гай,

Иле, суаплыме Марий Элна! Альбертина Иванова.

4. Тунемме материалым ушештарымаш.
Туныктышо. А ынде тунемме материалым ушештарен кодена. Парт умбалныда изи кагаз кия. Мый тыланда экраныште ончыктем, а те, тиде сурет могай пайрем гыч, палышаш да кагазыш возышаш улыда. Чылан ямде улыда? Тугеже туналына веле.

1. Васликува ден Васликугыза.

2. Пеледыш пайрем.

3. Семык пайрем.

4. Агавайрем.

5. Уярня.

6. Сурем.

7. Вашмут.(Шорыкйол.Пеледыш пайрем. Семык. Агавайрем. Уярня. Сурем.)

Ынде кагазда дене вашталтса да йолташдам тергыза. Вашмутым экраныште ужыда. Ко йолташыжым мокталтен кертеш? Молан те тудым моктеда? (Йоча-влакын вашмутышт)

5. Урокын темыжым да цельжым тунемше-влакын шке моштымышт дене рашемдымышт
- Йоча-влак, а кызыт тачысе урокын темышкыже куснена. Мо нерген мутланаш туналмым тушто гоч пален налына? Мо лиеш каласыза.
Нерым, шургым чывышта.
Порт окнам кур гай ышта.
Лум пеш шуко, пургыжан,
Тиде жап могай луман? (теле)
- Кузе шонеда, мо нерген ме таче тендан ден кутырена? (йоча-влакын вашмутышт).
- Чын, таче ме тендан дене урокышто теле пуртусын моторлыкшо, юзо вийже нерген мутланаш туналына.

6. Урокын темыж дене паша

1).Туныктышо. Йоча-влак, кызыт идалыкын могай жапше? Теле тылзе-влакым каласыза. Теле толын манын, ме кунам ойлена? (Йоча-влакын вашмутышт)

2).Теле толмым, лум вочмым, корно лиймым, чатката теле кечым ко гына ок вучо! Айста меат теле нерген мурым муралтена. («Теле толеш» муро)

3). Теле нерген лумло писатель да поэт-влак кузерак возат? Айста пален налына.

-Дим Орай «Первый лум».

Ойлымашым ик тунемше лудын пуа. Йодыш-влаклан вашештымаш: 1.Кажне ен теле толмым могай амал дене вуча? 2.Автор первый лумым кузе сылнын суретла? 3. Лум толмым писатель могай сылне ойсавыртыш дене ончыктен? 4.Тений икымше лум кунам толын?(Тунемше-влакын вашмутышт)

- Йоча-влак, «Первый лум» ойлымашыжым ко возен?(Дим Орай нерген)

-Юрий Чавайн «Теле»
1) Автор дене палдарымаш
Юрий Чавайн марий литературылан негызым пыштыше Сергей Григорьевич Чавайнын эргыже. Тудо 1930 ий 3 январь кечын шочын. Йоча жапше Морко районысо Чавайнур ялыште эртен. Рвезе пуртусын сылнылыкшым изинекак ужын. Шочмо кундемым йоратен. Писатель пуртусын моторлыкшо, сылнылыкше нерген ятыр почеламутым, ойлымашым возен. Йошкар-Оласе Ключников-Палантай лумеш музыкальный училищым тунем пытарымеке театрыште музыкантлан пашам ыштен, флейта дене шоктен. Тудын возымо почеламут негызеш семым келыштареныт, мурыш савыреныт.

2) Мутер паша: чока рун - порш, иней
мыжер - умбал тувыр, кафтан

3) Йоча-влакын произведенийым шке вуя лудмышт да учебникысе йодыш-влаклан вашешташ ямдылалтыт. (Текстыште вашмутлан келшыше предложенийым кычалмаш)

4) Содержанийым умылымыштым йодыш-влакым пуэден рашемдымаш
- Телым пуртус дене могай вашталтыш лийын?
- Теле пуртус мо дене сылне?
- Кож мыжер дене леведалт кертеш мо? Молан автор тыге воза?
- Пораным кузе суретлыме?
- Ойлымашыште мом столовый манме?
- Кенежымсе да телымсе пуям танастарыза.
- Сылнын каласыме ойсавыртышан предложенийым муаш.
- Ойлымашын рудо шонымашыже могай?

5) Книгасе сурет почеш паша
- Суретыште могай кайык-влак улыт? Нине кайыкым кушто ужынат?
- Молан нуно телымат огыт кай?
- Телым кайыкым кузе аралыман?
- Суретлан келшыше верым муаш ла лудын пуаш.
- Суретлан вуймутым пуаш.

7. Физминутко
«Телым чодыраште» муро почеш.

8. Урокын темыжым умбакыже шуйымаш. Ю.Чавайн «Декабрь»

1) Мутер паша: алан-чодырасе чара вер.

Сывын-суаныш чийыме удырамаш вургем.

2) Произведенийым лудмаш
- Кузе шонеда, теле жапым писатель молан йората? Тидым ме почеламутым
лудын пален налына. (Туныктышо сылнын лудеш).

4) Содержанийым умылымыштым йодыш-влакым пуэден рашемдымаш

5) Тунемше-влак сылнын лудмаште шке вийыштым тергымышт,
«Сылне лудмаш» конкурс
- Тиде почеламутым кузе лудман? (икшырымын).
- Групповой паша: вашла пеле йукын сылнын лудаш да ко моторракын
лудшым палемдымаш.

9.Иктешлымаш
1) Тунемше-влакым теле нерген сылне ойлончым чонаш кумыландымаш

Тымык южышто лунгалтын,
Лыве семын чонешталын,
Мамык лум велеш.
Кылме мландым ош тошак ден
Эркын леведеш. (М.Емельянов)
- Картычкыште кучык ойлончо-влак пуалтыныт. Ойлончым сылнештараш – тушкан ыштыме паша.
Лум велеш. ( Пушкыдо лум лыве семын велеш.)
Лум выжгыкта. (Уремыште комбо мамык гай лум выжгыкта.)
Лум волгалта. (Мамык лум портым, оралтым волгалта.)
Лум йога. (Поро, ару, волгыдо лум йога.)
Лум леведеш. (Ош лум кылме мландым леведеш.)
Лумым ужат. (Первый лумым идалыклан ик гана веле ужат.)
Лум возеш. (Ош лум оралтеш ош шовыч лийын возеш.)
Ужгам чият. (Пушенге-влак ош ужгам чият.)

2) Калыкмутым чоно
- Паледа йоча-влак, теле нерген калыкмут-влакат шуко улыт. Тыланда тыгай
паша. Ик ужашыже уло, тыланда вес ужашым муаш кӱлеш.
Калыкмут-влак:
Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

10.Рефлексий.

1.В.Дальын «Икияш кугыза» туштан йомакше дене паша.

2.Урокышто шкем аклымаш: Мый…умылышым.

Мый … пален нальым.

Мый … ыштен кертам.

Мылам … келшен.

Мыланем … йосо ыле.

3) Тендан ончылно лум пырче - влак кият. Урок келшен гын, чыла раш умыленда – ош лумпырчым нолталыда. А ваштарешла гын – кандым.

Моҥго паша.
- Юрий Чавайнын «Декабрь» почеламутшымым наизусть тунемаш.
- Садышке кайык устелым ыштен сакалташ да шулдыран йолташ-влакнам кочкыш дене сийлаш.

Лум велеш.

Лум выжгыкта.

Лум волгалта.

Лум йога.

Лум леведеш.

Лумым ужат.

Лум возеш.

Ужгам чият.

Лум велеш.

Лум выжгыкта.

Лум волгалта.

Лум йога.

Лум леведеш.

Лумым ужат.

Лум возеш.

Ужгам чият.

Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

Кенеж орва дене толеш кинде шуко.
Кенеж поян шогаш ок кушто.
Кенеж ямдыла теле тер дене.
Лум шуко теле нужна.
Теле йушто теле пытара.

Юмо аралыже шочмо элнам,

Пурымо тусым да калык чоннам.

Тек кава кукшыт гай чап куатна

Тукым гыч тукымыш вожым колта.

Ший энер йолгымым,

Олык лап йонгыдым

Саклыже волгыдо пунчо сорта.

Ош удыр-эргычлан

Лий чевер кече гай,

Иле, суаплыме Марий Элна! Альбертина Иванова.

Юмо аралыже шочмо элнам,

Пурымо тусым да калык чоннам.

Тек кава кукшыт гай чап куатна

Тукым гыч тукымыш вожым колта.

Ший энер йолгымым,

Олык лап йонгыдым

Саклыже волгыдо пунчо сорта.

Ош удыр-эргычлан

Лий чевер кече гай,

Иле, суаплыме Марий Элна! Альбертина Иванова.