Балалар бір–біріне ?арап к?лімдеп, ?ай баланы? к??іл к?йі жо? болса, к?теруге тырысады.
??гімелесу.
–Адамдар неліктен бір–біріне к?лімдейді?
–Тіс к?туді? ?андай ережесін білесі?дер?
–Адам?а тіс не ?шін ?ажет?
Адам а?засы белгілі бір уа?ытта ас ?абылдап ?йренгендіктен, к?нделікті сол уа?ытта ас?азанда ас ?орытатын арнайы с?л б?лініп шы?ады. Б?л с?л ас?азан с?лі деп аталады.Ас?азан с?ліні? жо?алып кетаеуі ?шін к?нделікті уа?ытында д?рыс ж?не ж?йелі тама?тану ?ажет.
Адамдар машина?а ??сайды, машина орнынан ?оз?алуы ?шін отын (бензин) керек сия?ты, адам?а тама?тану ?ажет. Адамны? денсаулы?ы мы?ты болуы ?шін, пайдалы тама? жегені д?рыс. Себебі ол ?зіні? а?засына керекті заттарды д?румендерді тама?тан алады.
Педагог ?олына текшені алады. Адам ірімшікті жеп, одан а?засына ?ажетті барлы? затты алады. Педагог текшені ?стелді? ?стіне ?ояды.Алманы да жеді – та?ы ?зіне ?ажет затты алды, екінші текшені ?ойып, ?й (немесе м?нара) пайда бол?анша жасайды.
Егер адам бір–а? т?рлі та?аммен ?ана тама?танса, ?лсіз ж?не жиі ауыр?ыш болады. Балалар ден сау болып ?суі ?шін ?рт?рл? толы? ??рамды та?аммен тама?тануы ?ажет. М?ндай та?амдардан баланы? жас а?засы к?ш–?уат алады.
–Та?ам ??рамында ?рт?рлі пайдалы заттар, ?сіресе д?румендер болуы ?ажет. Д?руменсіз адам ауыр?ыш болады!
Жем?с–жидектер мен к?к?ністерді ?ажетінше к?п жеу керек, ?йткені олар д?румен мен пайдалы заттар?а ?те бай. Оларды? ??рамында д?румендер бойды? ?суіне, а?заны? д?рыс дамуына ж?не к?зді? к?руі жа?саруына к?мектеседі. Д?румендер тек ?сімдіктен алын?ан та?ам ??рамында ?ана емес, сонымен бірге жануарлардан алын?ан та?амдарда да болады. С?т та?амдарында, етте кездесетін кальций мен фосфор адам а?засыны? негізгі ??рамы.
Д?рігер салауатты ке?естерін естеріне т?сіру.
Тама?ты? алдында ?олы?ды жу.
Жеміс–жидекті жуып же.
Тама?тану т?ртібін са?та.
Тама?ты ?бден шайна.
Ойын – т?жірибе.
Таба?та кесілген алма, ірімшік, ??рт, ?ияр, к?мпит т?рады. Балаларды? к?зін кезекпен байлап, ауыздарына кез келген (?ияр, ??рт) б?лікті салады. Бала д?міне ?арай ?андай тама? екенін ажыратады.
Педагог балалар?а «Лимонды ауыздары?а сал?андай ?серде болы?дар», –деп тапсрыма береді. Бала ?андай к?йге т?скенін айтады.
Ауыз ?уысына орналас?ан сілекей безі тама?ты к?ргенде де, ауыз?а т?скенде де бірдей ?сер береді. «Ауруды? барлы?ы ауыз ар?ылы барады» деген с?з бар, сонды?тан тама? алдында ?олды жуу керек. К?к?н?с пен жемісті міндетті т?рде жуып жеу керек.
Саба??а ?осымша материал.
Тіл–сезім м?шелеріні? бірі. Ол ?рт?рл? ?ызмет ат?арады: тыныс алу?а, тама? ішкенде тама?ты ?оз?ау?а, сілекейлеуге, жылыту?а, суыту?а, ж?ту?а, ?ле? айту?а, с?йлеуге, к?луге к?мектеседі. Тілді? к?мегімен біз тама?ты? д?мін ажыратамыз. Тама? д?мін айыра алмайтын адамны? т?беті нашарлайды. Б?л денсаулы??а ?те зиян. ?те ысты? немесе суы? тама? д?м сезуді т?мендетеді. Сонды?тан дер кезінде д?рігерге ?аралып, емделу ?ажет.
Тілді? ?р б?лігі ?рт?рл? д?мді сезеді. Тілді? ?шы т?ттіні сезеді. Б?йір жа? беті ?ыш?ылды ж?не т?здыны сезеді. Тілді? арт жа?ы ащыны сезеді, сонды?тн адамдар тама?ты ж?т?ада барып оны? ащы екенін сезеді.
Адам д?мді тілді? ?рпілері ар?ылы сезеді. ?рпілер тілге бар?ыт т?різді т?р береді. Егер адамны? дені сау болса, оны? тілі к?лгін, таза болады. Егер а?за д?рыс дамымаса, тілді? бетін а?, сары ?абат жайып, тілініп т?рады.
Саяхатшы нан» ?ле?ін о?иды.
Май жа?ыл?ан т?тті нан
Шы?ты бір к?н сапар?а.
Е? алдымен тап болды
«Ауыз» деген апан?а.
Онда аз?ана б?гелді,
Дейсі?дер ?ой не к?рді?
Ауызды? ішін аралап,
Одан ?рі ж?нелді.
?згеріп кетті т?рі енді,
Б?гет емес б?л енді.
Жылжып еді ары ?арай,
Ж?т?ынша?–тау?а тірелді.
?арай ?ойшы батылын,
Одан да ?тті а?ыры.
Кірді ??еш–??гірге
?атпар–?атпар сатылы.
Сапарды ары жал?ау?а
Орта жолда ?алмау?а,
Тырыс?ан наны? тап болды
«Ас?азан» атты орман?а.
Ас?азанды аралап,
К?рді жайлап ?арап–а?.
Кездесті ішек лабиринт
иір–иір ?ажап–а?.
?араса?дар суретке
Б?рін де аны? к?ресі?.
«Саяхатшы–нанны?» сапарын
?айсысы айтып бересі??
?. ??рман?алиева
Педагог ?ле?ді о?и отырып, балалармен ас ?орыту а?заларын атайды:
Ауыз
Ж?т?ынша?
??еш
Ас?азан
Ішек.
Балалар?а мектепке бар?анда ас ?орыту а?засыны? ?ызметімен ке?ірек танысатынды?тарын айтады.
?орытынды:
Ауыз, ж?т?ынша?, ??еш, ас?азан, ішек– ас ?орыту ж?йесіне жатады.
Ас ?ортыу ж?йесіні? негізгі шарты–д?рыс, уа?ытымен тама?тану.
Тама?танар алдында ?олды жуу керек.
Тама?танып бол?аннан кейін ал?ыс айту керек.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Тама?тану м?дениеті »
Оқу іс–әрекетінің тақырыбы: Тамақтану мәдениеті.
Оқу іс–әрекетінің мақсаты: «тамақтану» түсінігінің маңызын ашу. Бала денсаулығын нығайту дәрумендердің рөлін көрсету. Ас қорыту ағзаларымен таныстыру.
Оқу іс–әрекетінің барысы:
Шаттық шеңбері.
Педагог сабақты төмендегі өлең жолдарымен бастайды:
Қуан, шаттан! Алақай!
Қуанатын келді күн.
Қайырлы таң! Қайырлы күн!
Күліп шықты бүгін де күн!
Балалар бір–біріне қарап күлімдеп, қай баланың кқңіл күйі жоқ болса, көтеруге тырысады.
Әңгімелесу.
–Адамдар неліктен бір–біріне күлімдейді?
–Тіс күтудің қандай ережесін білесіңдер?
–Адамға тіс не үшін қажет?
Адам ағзасы белгілі бір уақытта ас қабылдап үйренгендіктен, күнделікті сол уақытта асқазанда ас қорытатын арнайы сөл бөлініп шығады. Бұл сөл асқазан сөлі деп аталады.Асқазан сөлінің жоғалып кетаеуі үшін күнделікті уақытында дұрыс және жүйелі тамақтану қажет.
Адамдар машинаға ұқсайды, машина орнынан қозғалуы үшін отын (бензин) керек сияқты, адамға тамақтану қажет. Адамның денсаулығы мықты болуы үшін, пайдалы тамақ жегені дұрыс. Себебі ол өзінің ағзасына керекті заттарды дәрумендерді тамақтан алады.
Педагог қолына текшені алады. Адам ірімшікті жеп, одан ағзасына қажетті барлық затты алады. Педагог текшені үстелдің үстіне қояды.Алманы да жеді – тағы өзіне қажет затты алды, екінші текшені қойып, үй (немесе мұнара) пайда болғанша жасайды.
Егер адам бір–ақ түрлі тағаммен ғана тамақтанса, әлсіз және жиі ауырғыш болады. Балалар ден сау болып өсуі үшін әртүрлә толық құрамды тағаммен тамақтануы қажет. Мұндай тағамдардан баланың жас ағзасы күш–қуат алады.
–Тағам құрамында әртүрлі пайдалы заттар, әсіресе дәрумендер болуы қажет. Дәруменсіз адам ауырғыш болады!
Жемәс–жидектер мен көкөністерді өажетінше көп жеу керек, өйткені олар дәрумен мен пайдалы заттарға өте бай. Олардың құрамында дәрумендер бойдың өсуіне, ағзаның дұрыс дамуына және көздің көруі жақсаруына көмектеседі. Дәрумендер тек өсімдіктен алынған тағам құрамында ғана емес, сонымен бірге жануарлардан алынған тағамдарда да болады. Сүт тағамдарында, етте кездесетін кальций мен фосфор адам ағзасының негізгі құрамы.
Дәрігер салауатты кеңестерін естеріне түсіру.
Тамақтың алдында қолыңды жу.
Жеміс–жидекті жуып же.
Тамақтану тәртібін сақта.
Тамақты әбден шайна.
Ойын – тәжірибе.
Табақта кесілген алма, ірімшік, құрт, қияр, кәмпит тұрады. Балалардың көзін кезекпен байлап, ауыздарына кез келген (қияр, құрт) бөлікті салады. Бала дәміне қарай қандай тамақ екенін ажыратады.
Педагог балаларға «Лимонды ауыздарыңа салғандай әсерде болыңдар», –деп тапсрыма береді. Бала қандай күйге түскенін айтады.
Ауыз қуысына орналасқан сілекей безі тамақты көргенде де, ауызға түскенде де бірдей әсер береді. «Аурудың барлығы ауыз арқылы барады» деген сөз бар, сондықтан тамақ алдында қолды жуу керек. Көкөнңс пен жемісті міндетті түрде жуып жеу керек.
Сабаққа қосымша материал.
Тіл–сезім мүшелерінің бірі. Ол әртүрлә қызмет атқарады: тыныс алуға, тамақ ішкенде тамақты қозғауға, сілекейлеуге, жылытуға, суытуға, жұтуға, өлең айтуға, сөйлеуге, күлуге көмектеседі. Тілдің көмегімен біз тамақтың дәмін ажыратамыз. Тамақ дәмін айыра алмайтын адамның тәбеті нашарлайды. Бұл денсаулыққа өте зиян. Өте ыстық немесе суық тамақ дәм сезуді төмендетеді. Сондықтан дер кезінде дәрігерге қаралып, емделу қажет.
Тілдің әр бөлігі әртүрлә дәмді сезеді. Тілдің ұшы тәттіні сезеді. Бүйір жақ беті қышқылды және тұздыны сезеді. Тілдің арт жағы ащыны сезеді, сондықтн адамдар тамақты жұтқада барып оның ащы екенін сезеді.
Адам дәмді тілдің үрпілері арқылы сезеді. Үрпілер тілге барқыт тәрізді түр береді. Егер адамның дені сау болса, оның тілі күлгін, таза болады. Егер ағза дұрыс дамымаса, тілдің бетін ақ, сары қабат жайып, тілініп тұрады.
Саяхатшы нан» өлеңін оқиды.
Май жағылған тәтті нан
Шықты бір күн сапарға.
Ең алдымен тап болды
«Ауыз» деген апанға.
Онда азғана бөгелді,
Дейсіңдер ғой не көрді?
Ауыздың ішін аралап,
Одан әрі жөнелді.
Өзгеріп кетті түрі енді,
Бөгет емес бұл енді.
Жылжып еді ары қарай,
Жұтқыншақ–тауға тірелді.
Қарай қойшы батылын,
Одан да өтті ақыры.
Кірді өңеш–үңгірге
Қатпар–қатпар сатылы.
Сапарды ары жалғауға
Орта жолда қалмауға,
Тырысқан наның тап болды
«Асқазан» атты орманға.
Асқазанды аралап,
Көрді жайлап қарап–ақ.
Кездесті ішек лабиринт
иір–иір ғажап–ақ.
Қарасаңдар суретке
Бәрін де анық көресің.
«Саяхатшы–нанның» сапарын
Қайсысы айтып бересің?
Ә. Құрманғалиева
Педагог өлеңді оқи отырып, балалармен ас қорыту ағзаларын атайды:
Ауыз
Жұтқыншақ
Өңеш
Асқазан
Ішек.
Балаларға мектепке барғанда ас қорыту ағзасының қызметімен кеңірек танысатындықтарын айтады.
Қорытынды:
Ауыз, жұтқыншақ, өңеш, асқазан, ішек– ас қорыту жүйесіне жатады.
Ас қортыу жүйесінің негізгі шарты–дұрыс, уақытымен тамақтану.
