С?йлем т?рлері.

С?йлем т?рлері.

Ш?О. Шемонаиха ?аласы,”№5 жалпы орта білім беру мектебі"КММ
Бастауыш сынып м??алімі Авкубаева Майра Са?аба?ызы

Саба?ты? та?ырыбы.    С?йлем т?рлері
Саба?ты? ма?саты; 1. С?йлем, айтылу ма?сатына ?арай с?йлемні? т?рлері туралы білімдерін ке?ейту.?ткен та?ырыптар бойынша білім де?гейлерін бай?ау.Білімділікке,тап?ырлы??а баулу.Сыни т?р?ыдан ойлау?а ?йрету.
2.О?ушыларды? шы?армашылы?пен топта ж?мыс істеуін,логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту.                                                                                                                           3.?з білімін ж?не сыныптастарыны? білімін ба?алау?а,жауап беру ретін са?тап бір-бірін ты?дай білуге т?рбиелеу.
Т?рі; бекіту саба?ы.
?дісі; С?ра?-жауап, ой ?оз?ау, ми?а шабуыл стратегиясы, топпен ж?мыс.Диологтік т?сіл. Кері байланыс. Ба?алау.
К?рнекілік; Слайд, кесте, суреттер, адас?ан с?йлемдер.
Саба?ты? барысы. 1. ?йымдастыру кезе?і. О?ушыларды? зейінін саба??а аудару.
Психологиялы? дайынды?
?аза? тілім ?з тілім, ана тілім,
Абай, М?хтар с?йлеген дана тілім.
?астерлейді ?л ?ызы? м??гі сені?,
Болаша?ым, ба?ытым, дара тілім.
- Міне, балалар, ??лама, кеме?гер а?ындарымызды? тілі ту?ан тілімізді? ?аза? тілі саба?ына ?она?тар ?атысып отыр. ?она?тар?а амандасып, саба?ымызды бастайы?.
С?лемдесу; ?лкенге де сіз,
                     Кішіге де сіз
                     С?лем бердік сіздерге
                     ??рметпенен біз
?й тапсырмасын тексеру
Психологиялы? ахуал. ?ызы?ушылы?ты ояту “ Ми?а шабуыл”
Тірек білімді еске т?сіру
- ?азір мен сендерге ж?мба? жасырамын. Сол ж?мба?ты? шешеуіндегі с?здерді? бірінші ?ріптерінен с?з ??растыры?дар.
1.Жылт жылт еткен, жырадан ?ткен ( су)
2.Т?тті, т?ттіні? іші ?атты, ?аттыны? іші т?тті (?рік)
3.С?з басында ?те сирек кездесетін ?ріп, ол дауысты «И»-ді? сы?ары(Й)
4. Балы?та бар, нанда жо?, халы?та бар, ханда жо? (Л)
5. Ти десем, тимейді, тиме десем тиеді (Ерін)
6. От?а жанбас, су?а батпас ( М?з)
-?андай с?з шы?ты? ( с?йлем). Б?л с?з туралы не білесі?дер?
- С?йлем с?здерден ??ралады. С?йлемні? бірінші с?зі бас ?ріптен басталып жазылады. С?йлем ая?тал?ан ойды білдіреді.( Слайд ар?ылы сызба талданады)
- Д?рыс. Балалар, бізде ?она?та с?йлемні? Тыныс белгісі деген а?ылг?й шешесі ?она??а келіпті. Ол кісіні? ?ш ?ызы бар екен. Бірінші ?ызы тияна?ты с?йлесе, екінші ?ызы тек с?райды, ал ?шінші ?ызы бірде ренжіп, бірде ?уанып, бірде б?йырып с?йлейді екен. Со?ан ?арамастан, ол ?ыздарын а?ылмен бір м?тінні? ішінде ж?мсай алыпты.
- ?алай ойлайсы?дар, б?лар ?андай с?йлемдер?
-Хабарлы, с?раулы, лепті с?йлемдер.
- Ендеше мен сендерді? парталары?а ?з топтары?ны? атын ?оямын. I- топ хабарлы, II-топ С?раулы, III-топ Лепті с?йлемдер. ?р топ ?здері?ді ?ор?айсы?дар.                                                                                        О?ушылармен ба?алау пара?ын талдау.Алда?ы орындайтын тапсырмаларын ?пай ?ою ар?ылы топ басшысы ба?алайды.Жо?ар?ы ?пай 5 балл.
1- тапсырма.?р топ бір-біріне с?ра? ?оя отырып ?здерін ?ор?айды.
Н?кен;Ей, кішкентай ?ана н?кте.
            Сені? осы керегі? жо?-ау т?кке!
            Керек болса? айта ?ойшы,
            Сыры?ды менен б?кпе.
Н?кте:Мен с?йлемні? со?ында т?рам,
           Солында емес,о?ында т?рам.
           С?йлемдерді? жігін ажыратып,
           Кідіріс белгісі орнында т?рам.
          Тияна?ты ойды? біткенін білдірем.
          С?йлем со?ына таман,дауысы?ды б?се?детіп ?лгірем.
          Ма?ан кідіріп дем аласы?,
          Мен емес пе б?ліп т?р?ан ой арасын. I- топ хабарлы с?йлемні? ережесін айтып,мысал келтіреді.
С?ра?ан: Аузынды ашып с?райсы? да т?расы?
Айтшы ?зі?, осы са?ан не керек?
С?рау белгісі: Ма?ан е? алдымен,
                          С?раулы шылау керек.
                          Олар жазылу?а тиіс б?лек,
                          Екіншіден с?рау есімдіктері керек.
                          Олар ?атыс?ан с?йлемдер со?ына
                          Ойлашы, ?зі? не керек?
“ Кино?а барамысы??
Жа?а газет аламысы??”
Деген секілді с?йлемдерде,
Кей о?ушы сен секілді
Тыныс белгісін ?оймай кетед.
?зі? айтшы білсе?,
Осыларды? со?ында
?андай белгі келед?
Дауыс ыр?а?ын да ескер деймін,
Жаз?аны?ды ?немі тексер деймін!
М?ны білмесе?, бала
Онда ісі? шала.
II- топ с?раулы с?йлемні? ережесін айтып, мысал келтіреді.
Проблемалы? с?ра?: С?раулы с?йлем болуы ?шін с?раулы? шылау, с?раулы? есімдік керек дейді.Б?лар ?андай с?здер?( ма, ме, ба, бе, па,пе; кім? нешеде? ?ай, не себепті?)
- Демек, с?раулы с?йлем ??рау?а с?раулы? есімдік, с?раулы? шылаулар ?атысады екен.
- Сен осы неге ай?айлай бересі?,
С?йлемге ?андай ма?ына бересі??
Ж?н- жоса?ы?ды т?сіндірші,
Жазуда ?андай жерде келесі??
Мен ыл?и ай?айлай бермеймін,
?уана да, к?ле де білемін.
Кейде ?кініп, ренжісем де,
К?біне к?тері?кі, к??ілде ж?ремін.
?р іске к??іл к?йін білдіріп,
Табысымыз?а та?данып, Шаттана к?лем!
С?йлемдерге к?тері?кі дауыс берем,
Сондай с?йлемдерді? со?ында келем.
- ?алай ойлайсы?дар, б?л ?андай с?йлем?
   III-топ Лепті с?йлемні? ережесін айтады.
- Сонымен балалар, лепті с?йлем ?андай к??іл к?йді білдіреді екен?
- Б?лар адамны? к??іл к?йін, сезімін,?уанышын, ренішін,?кінішін,та?данысын білдіріп, к?тері?кі дауыспен айтылады.
II- тапсырма: Д?птермен ж?мыс. 202-жатты?у. С?здерді о?ы, олардан с?йлем ??рап жаз.
Талдау: ?р с?йлемні? со?ына ?андай белгі ?ойды?? Бас ?ріптен басталып жазыл?ан с?здерді? астын сыз.
III-тапсырма. “ Адас?ан с?йлемдер”дидактикалы? ойыны.
Ойынны? шарты: Берілген с?йлемдерді айтылу ма?сатына ?арай ?з ?яшы?ына орналастыру керек, тиісті тыныс белгісін ?ою ар?ылы.
1.?сімдік к?ктейді 2. Т?йені б?йдалайды   3. Балам, ?ркені? ?ссін 4. Дала ?андай аппа? 5. ?амшы деген не 6. Кірпі ?алай дыбыстайды
Сергіту с?ті.
IV-тапсырма. Постер ?ор?ау. ?р топ берілген суреттер бойынша хабарлы, с?раулы, лепті с?йлемдер ??рап, ?ор?айды.
V-тапсырма. Слайд ар?ылы ?р топ с?йлемдерді мазм?нына ?арай топтап айтады.( хабарлы, с?раулы, лепті с?йлемдер)
VI- тапсырма. С?йкестендіру тесті. ( сурет бойынша)
Адамны? бет- пішінінде болатын ?згерістерді сипаттайтын бейнелермен ж?мыс ?йымдастыру.
1. Жолаушы жылауы?тар еліне тап болады.Жылауы?тарды ?рі ж?батады, бері ж?батады, біра? олар жылауын б?рібір ?оймайды.?алай ойлайсы?дар, жылауы?тарды? бет- пішінінде ?андай ?згерістер болды?
Суретке ?арап аны?та?дар.
2. Си?ыршы бос шабадан?а мысы?ты салып,?а?па?ын жапты. Біраздан кейін ашып еді, ішінен к?шік шы?ты.К?рермендерді? бет- пішіні ?андай болды?
3. Маратты? досы жаз?ы демалыста ауыл?а кетті. Марат ?алада ?алды.Бір айдан кейін досымен к?шеде кездесіп ?алды.Екеуіні? ?уан?андарын к?рсе?дер.Оларды? бет- пішінінде ?андай ?згерістер болды?
Тапсырма: Сендер де ренжу бейнесіне байланысты ?ызы?ты о?и?а ??растырып к?рі?дер.
?орытынды: Ж?мба? жасыру.
?зім с?зден т?рамын,
Ая?тал?ан ойды ??рамын ( хабарлы с?йлем)
Ойды ая?тап ора? т?рады,
Жауап с?з ?алап т?рады (с?раулы с?йлем)
?уану, ренжу, ?кіну,
Ма?сатым- соны сездіру.
?ранды да айтамын,
?ар?ындап барып ?айтамын ( лепті с?йлем)
- Сонымен балалар, б?гінгі бізді? саба?ымыз ?з м?ресіне жетті.?азір топ басшысы ?пай саны бойынша ?орытынды ба?а шы?арады. Ба?алау
Кері байланыс орнату: -Б?гін не ?йрендік?
                                        - Саба?тан ?андай ?сер алды?дар?
                                        - Саба? сендерге ?нады ма?
                                        - К??іл- к?йлері? ?андай?
?йге тапсырма.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«С?йлем т?рлері. »

ШҚО. Шемонаиха қаласы,”№5 жалпы орта білім беру мектебі"КММ

Бастауыш сынып мұғалімі Авкубаева Майра Сақабақызы

Сабақтың тақырыбы. Сөйлем түрлері

Сабақтың мақсаты; 1. Сөйлем, айтылу мақсатына қарай сөйлемнің түрлері туралы білімдерін кеңейту.Өткен тақырыптар бойынша білім деңгейлерін байқау.Білімділікке,тапқырлыққа баулу.Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету.

2.Оқушылардың шығармашылықпен топта жұмыс істеуін,логикалық ойлау қабілеттерін дамыту. 3.Өз білімін және сыныптастарының білімін бағалауға,жауап беру ретін сақтап бір-бірін тыңдай білуге тәрбиелеу.

Түрі; бекіту сабағы.

Әдісі; Сұрақ-жауап, ой қозғау, миға шабуыл стратегиясы, топпен жұмыс.Диологтік тәсіл. Кері байланыс. Бағалау.

Көрнекілік; Слайд, кесте, суреттер, адасқан сөйлемдер.

Сабақтың барысы. 1. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Психологиялық дайындық

Қазақ тілім өз тілім, ана тілім,

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Қастерлейді ұл қызың мәңгі сенің,

Болашағым, бақытым, дара тілім.

- Міне, балалар, ғұлама, кемеңгер ақындарымыздың тілі туған тіліміздің қазақ тілі сабағына қонақтар қатысып отыр. Қонақтарға амандасып, сабағымызды бастайық.

Сәлемдесу; Үлкенге де сіз,

Кішіге де сіз

Сәлем бердік сіздерге

Құрметпенен біз

Үй тапсырмасын тексеру

Психологиялық ахуал. Қызығушылықты ояту “ Миға шабуыл”

Тірек білімді еске түсіру

- Қазір мен сендерге жұмбақ жасырамын. Сол жұмбақтың шешеуіндегі сөздердің бірінші әріптерінен сөз құрастырыңдар.

1.Жылт жылт еткен, жырадан өткен ( су)

2.Тәтті, тәттінің іші қатты, қаттының іші тәтті (Өрік)

3.Сөз басында өте сирек кездесетін әріп, ол дауысты «И»-дің сыңары(Й)

4. Балықта бар, нанда жоқ, халықта бар, ханда жоқ (Л)

5. Ти десем, тимейді, тиме десем тиеді (Ерін)

6. Отқа жанбас, суға батпас ( Мұз)

-Қандай сөз шықты? ( сөйлем). Бұл сөз туралы не білесіңдер?

- Сөйлем сөздерден құралады. Сөйлемнің бірінші сөзі бас әріптен басталып жазылады. Сөйлем аяқталған ойды білдіреді.( Слайд арқылы сызба талданады)

- Дұрыс. Балалар, бізде қонақта сөйлемнің Тыныс белгісі деген ақылгөй шешесі қонаққа келіпті. Ол кісінің үш қызы бар екен. Бірінші қызы тиянақты сөйлесе, екінші қызы тек сұрайды, ал үшінші қызы бірде ренжіп, бірде қуанып, бірде бұйырып сөйлейді екен. Соған қарамастан , ол қыздарын ақылмен бір мәтіннің ішінде жұмсай алыпты.

- Қалай ойлайсыңдар, бұлар қандай сөйлемдер?

-Хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдер.

- Ендеше мен сендердің парталарыңа өз топтарыңның атын қоямын. I- топ хабарлы, II-топ Сұраулы, III-топ Лепті сөйлемдер. Әр топ өздеріңді қорғайсыңдар. Оқушылармен бағалау парағын талдау.Алдағы орындайтын тапсырмаларын ұпай қою арқылы топ басшысы бағалайды.Жоғарғы ұпай 5 балл.

1- тапсырма.Әр топ бір-біріне сұрақ қоя отырып өздерін қорғайды.

Нүкен;Ей, кішкентай ғана нүкте.

Сенің осы керегің жоқ-ау түкке!

Керек болсаң айта қойшы,

Сырыңды менен бүкпе.

Нүкте:Мен сөйлемнің соңында тұрам,

Солында емес,оңында тұрам.

Сөйлемдердің жігін ажыратып,

Кідіріс белгісі орнында тұрам.

Тиянақты ойдың біткенін білдірем.

Сөйлем соңына таман,дауысыңды бәсеңдетіп үлгірем.

Маған кідіріп дем аласың,

Мен емес пе бөліп тұрған ой арасын. I- топ хабарлы сөйлемнің ережесін айтып,мысал келтіреді.

Сұраған: Аузынды ашып сұрайсың да тұрасың

Айтшы өзің , осы саған не керек?

Сұрау белгісі: Маған ең алдымен,

Сұраулы шылау керек.

Олар жазылуға тиіс бөлек,

Екіншіден сұрау есімдіктері керек.

Олар қатысқан сөйлемдер соңына

Ойлашы, өзің не керек?

“ Киноға барамысың?

Жаңа газет аламысың?”

Деген секілді сөйлемдерде,

Кей оқушы сен секілді

Тыныс белгісін қоймай кетед.

Өзің айтшы білсең,

Осылардың соңында

Қандай белгі келед?

Дауыс ырғағын да ескер деймін,

Жазғаныңды үнемі тексер деймін!

Мұны білмесең , бала

Онда ісің шала.

II- топ сұраулы сөйлемнің ережесін айтып, мысал келтіреді.

Проблемалық сұрақ: Сұраулы сөйлем болуы үшін сұраулық шылау, сұраулық есімдік керек дейді.Бұлар қандай сөздер?( ма, ме, ба, бе, па,пе; кім? нешеде? қай, не себепті?)

- Демек, сұраулы сөйлем құрауға сұраулық есімдік, сұраулық шылаулар қатысады екен.

- Сен осы неге айғайлай бересің,

Сөйлемге қандай мағына бересің?

Жөн- жосағыңды түсіндірші,

Жазуда қандай жерде келесің?

Мен ылғи айғайлай бермеймін,

Қуана да, күле де білемін.

Кейде өкініп, ренжісем де,

Көбіне көтеріңкі , көңілде жүремін.

Әр іске көңіл күйін білдіріп,

Табысымызға таңданып, Шаттана күлем!

Сөйлемдерге көтеріңкі дауыс берем,

Сондай сөйлемдердің соңында келем.

- Қалай ойлайсыңдар, бұл қандай сөйлем?

III-топ Лепті сөйлемнің ережесін айтады.

- Сонымен балалар, лепті сөйлем қандай көңіл күйді білдіреді екен?

- Бұлар адамның көңіл күйін, сезімін,қуанышын, ренішін,өкінішін,таңданысын білдіріп, көтеріңкі дауыспен айтылады.

II- тапсырма: Дәптермен жұмыс. 202-жаттығу. Сөздерді оқы, олардан сөйлем құрап жаз.

Талдау: Әр сөйлемнің соңына қандай белгі қойдың? Бас әріптен басталып жазылған сөздердің астын сыз.

III-тапсырма. “ Адасқан сөйлемдер”дидактикалық ойыны.

Ойынның шарты: Берілген сөйлемдерді айтылу мақсатына қарай өз ұяшығына орналастыру керек, тиісті тыныс белгісін қою арқылы.

1.Өсімдік көктейді 2. Түйені бұйдалайды 3. Балам, өркенің өссін 4. Дала қандай аппақ 5. Қамшы деген не 6. Кірпі қалай дыбыстайды

Сергіту сәті.

IV-тапсырма. Постер қорғау. Әр топ берілген суреттер бойынша хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдер құрап, қорғайды.

V-тапсырма. Слайд арқылы әр топ сөйлемдерді мазмұнына қарай топтап айтады.( хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдер)

VI- тапсырма. Сәйкестендіру тесті. ( сурет бойынша)

Адамның бет- пішінінде болатын өзгерістерді сипаттайтын бейнелермен жұмыс ұйымдастыру.

1. Жолаушы жылауықтар еліне тап болады.Жылауықтарды әрі жұбатады, бері жұбатады, бірақ олар жылауын бәрібір қоймайды.Қалай ойлайсыңдар, жылауықтардың бет- пішінінде қандай өзгерістер болды?

Суретке қарап анықтаңдар.

2. Сиқыршы бос шабаданға мысықты салып,қақпағын жапты. Біраздан кейін ашып еді, ішінен күшік шықты.Көрермендердің бет- пішіні қандай болды?

3. Мараттың досы жазғы демалыста ауылға кетті. Марат қалада қалды.Бір айдан кейін досымен көшеде кездесіп қалды.Екеуінің қуанғандарын көрсеңдер.Олардың бет- пішінінде қандай өзгерістер болды?

Тапсырма: Сендер де ренжу бейнесіне байланысты қызықты оқиға құрастырып көріңдер.

Қорытынды: Жұмбақ жасыру.

Өзім сөзден тұрамын,

Аяқталған ойды құрамын ( хабарлы сөйлем)

Ойды аяқтап орақ тұрады,

Жауап сөз қалап тұрады (сұраулы сөйлем)

Қуану, ренжу, өкіну,

Мақсатым- соны сездіру.

Ұранды да айтамын,

Қарқындап барып қайтамын ( лепті сөйлем)

- Сонымен балалар, бүгінгі біздің сабағымыз өз мәресіне жетті.Қазір топ басшысы ұпай саны бойынша қорытынды баға шығарады. Бағалау

Кері байланыс орнату: -Бүгін не үйрендік?