?ыс мезгілі басталысымен ?ар жауатын к?нді к?ттім. Балалармен далада ойнап ж?ріп, ?ар деген не, оны? ??рамы ?андай, ?андай т?рлері бар ж?не оны? пайдасы ?андай деген с?ра?тар мені мазалады. Содан бастап ?арды зерттеуге кірістім.
Зерттеу объектісі: ?ар
Зерттеу п?ні: физикалы? ?асиеті.
Мені? ж?мысымны? ма?саты: ?арды зерттеу,?ар деген не, оны? ??рамы ?андай, ?арды? ?андай т?рлері бар екенін білу
Б?л ма?сатым орындалу ?шін алдыма мынадай міндеттер ?ойдым:
?ар дегеніміз не екенін білу.
?ар ??рамын білу.
?ар т?йіршіктеріні?формаларын білу
?ар тазалы?ын аны?тау
Зерттеу ?дістері:
Сыныптас о?ушылардан сауалнама алу
Осы та?ырып бойынша таби?аттану о?улы?тарын о?у.
Интернет желілеріндегі а?параттарды пайдалану.
Ба?ылау т?жірибелерін жасау.
Алын?ан н?тижелерді салыстыру бойынша ?орытынды жасау.
Е? алдымен 2 «А» сынып о?ушыларымен сауалнама ж?ргіздім.
?ар дегеніміз не?
?ар не ?шін керек?
?ар ??рамы ?андайдеп ойлайсы??
?арды? ?андай т?рлерін білесі??
О?ушылардан ал?ан сауалнама ?орытындысы мынадай:
1.?ар дегеніміз не? Деген с?ра??а т?мендегідей пайыз жауап алынды.
(?ат?ан су деп о?ушыларды? 54 пайызы, 20 пайызы су, 6 пайызы б?лт, 12 пайызы м?з, 8 пайызы білмеймін деп жауап берді.)
3. ?ар не ?шін керек?Балалар мынадай жауап жаз?ан: ?армен ойнау ?шін -23%, сыр?анау – 37%, а??ала жасау – 27%, ?ыс болу ?шін –8%, ?сімдіктер то?бау ?шін- 5% деп жауап жаз?ан.
?арды? ?андай т?рлерін білесі?? С?ра?ына ?лпа ?ар деп 12%, суы? ?ар деп -17%, а?ша ?ар деп -25, таза ?ар деп - 8, омбы ?ар деп – 22, білмеймін деп -16 о?ушы жауап берген.
Сонымен ?ар дегеніміз - атмосферадан т?сетін ?р т?рлі пішінді ?лпа м?з кристалдары т?ріндегі жауын-шашын. Су буыны?сублимациясын?тижесінде?теша?ын (0,1 — 0,2 мм) кристалдар?лкейіп ?ар ж?лдызшаларынаайналады. Атмосферада?ытурбуленттік?оз?алысты?салдарынанауада?ы?арды?жекеж?лдызшалары бір-бірімен?йысабірігеді, я?нижергежапала??ар(диам. 8 -10 мм) жауады. Ауа темпетурасы 0°С-тан т?мендегендеб?лттарданжауады. ?о?ыр-жайендіктерденбастапсолт?стікті?ж?нео?т?стікті?жо?арыендіктеріне?арайжайлас?анайма?тарда?арды?к?пт?суіненЖерді??аржамыл?ысыпайдаболады. ?аза?станайма?ында?ар?азан-?арашаайларынанбастапт?седі.
Назарлары?ыз?а ?ар туралы ?ызы?ты м?ліметтерді ?сынамыз.
?лемні? е? мы?ты деген ?алымдары жаса?ан зерттеу ж?мыстары жер бетінде бір-біріне ??сас?арды таппа?ан.
?рбір ?арды? 95 пайызы ауадан т?рады. Сонды?тан да оны? ??лау жылдамды?ы ?те аз болып келеді (0,9 км\са?).
?ар т?сіні? а? болуы себебі ауаны? к?птігіне байланысты.
Тарихта ?зге де т?сті ?ар жау?ан кездер бол?ан. М?селен, 1969 жылы Жа?а Жыл мерекесі ?арса?ында Швейцарияда ?ара ?ар, ал 1955 жылы Калифорнияда жасыл ?ар жау?ан.
Антарктиданы? биік тауларында ал?ызыл, к?лгін, ?ызыл, сары т?сті ?арлар кездеседі.
?арды су?а сал?анда бірт?рлі ?ызы? дыбыс шы?арады. ?аымдар б?л дыбысты? балы?тар?а ?намайтынды?ын айтады. Су мекендеушілерісу?ат?скен?ардан?ашатынк?рінеді.
?ыстыг?ні?арк?нс?улесіні? 90 пайызын ?айтарыптастайды да, жерге?ыздырыну?ам?мкіндікбермейді.
?лемдегі е?алып?ар 1987 жылы 28 ?а?тарк?ні А?Ш-тантабылды. Оны?диаметрі 38 см-гежеткен.
?арды? сы?ырын -2 температурадаая?пен басу ар?ылыестугеболады.
Жасыл ?а?аз?а ?арды салып, ?олыммен ?стадым, аны?тап ?арадым, иіскедім, сосын тая?пен араластырдым. Мынадай ?орытынды жасадым: ?ар а? т?сті, суы?, иіссіз, же?іл, тез ериді, ж?мса?.
т?жірибе
Даладан ?ар алып келіп ыдыс?а салып ?ойдым. 40 минут ?ткенннен кейін, ?ар ерігенін к?ріп, оны таза ыдыста?ы сумен салыстырып ?арадым, оны 4 ?абат д?кеден с?зіп ?ткіздім. Мынадай ?орытынды жасадым: еріген ?арсуыны? бетінде май, тіпті ж?н ?алды?тары болды. Б?л ?алды?тар иттерді?, мысы?тарды? ж?ндеріні? ?алды?тары деп ойлаймын. Сонды?тан ?арды ауыз?а салу?а, жеуге болмайды.
т?жірибе
Даладан ?ар ?келіп, м?лдір ыдыс?а салдым. ?ар м?лшерін ?лшеп белгіледім де б?лме температурасында ?ойдым. 1 са?ат ?ткен со? ?ара?анда,?арды? су болып ерігенін ж?не еріген су м?лшеріні? аз екенін бай?адым. Мынадай ?орытынды жасадым: жылы температурада ?ар тез ериді ж?не к?дімгі суы? су?а айналады.
4-т?жірибе
Далада?ы ?ар астында?ы ?сімдіктерді ба?ыладым. Далада?ы жер а? к?рпе жамыл?андай аяздан ?сімдіктерді ?ор?айды жерді? жылуын са?тап ?сімдіктерді ?суден са?тайды.Мынадай ?орытынды жасадым:егер ?ыста аязда ?ар аз болса немесе болмаса, жер тере?ірек суы?тап, ?сімдіктер ?сиді.
Микроскоппен ?ар т?йіршіктеріні? бірнеше формаларын к?рдім.
Оларды ?а?аздан ж?не бисерден жасап к?рдім.
?ар т?йіршіктеріні? формасын білу.Арнайы халы?аралы? классификацияда ?ар т?йіршіктерін онша?ты топ?а біріктірген: ж?лдызшалы, пластинкалы, ба?аналы, ине т?різді ж?не бас?а.?ар т?йіршіктеріні? ?лшемі кішкентай н?ктеден 7 мм –ге дейін болады. ?анАяз бетті ?аритын болса, ?ар ыз?ары табаннан ?тіп, бойды шымырлатады. Дегенмен, ?ыс?ы таби?и ??былыстарды? ішінде ?ар?а берілген бейнелі этипеттерді жина?тай келгенде, н?зіктік, мамы?, с?йкімділік сия?ты эстетикалы? танымны? жо?ары бол?анын бай?ады?. Расында да, ?ар – таби?атты? ?сем жаратылысы. Халы? т?сінігінде ?ар жауса ауа тазарып, ауру-сыр?ау жойылып, жерді? ??нарлан-уына ы?пал болатынын д?йектейтін деректер к?п-а?. Сонды?тан ?ар халы? танымында тазалы?, п?ктік, н?зіктік нысаны ретінде бейнеленген. ?ар т?рлеріне то?талатын болса? а?парат к?здерінен мына бір ?ар т?рлерін о?ыдым.
А? ?ар. Жа?а жау?ан тап-таза ?ар.
А?ша ?ар. Жа?а жау?ан ?лпа ?ар.
Ала ?анат ?ар. Бір жерде бар, бір жерде жо?, бір жерде ж??а, бір жерде ?алы? ?ар.
Просмотр содержимого документа
«Шы?армашылы? ж?мыс "?ар"»
Қыс мезгілі басталысымен қар жауатын күнді күттім. Балалармен далада ойнап жүріп, қар деген не, оның құрамы қандай, қандай түрлері бар және оның пайдасы қандай деген сұрақтар мені мазалады. Содан бастап қарды зерттеуге кірістім.
Зерттеу объектісі: қар
Зерттеу пәні: физикалық қасиеті.
Менің жұмысымның мақсаты: қарды зерттеу,қар деген не, оның құрамы қандай , қардың қандай түрлері бар екенін білу
Бұл мақсатым орындалу үшін алдыма мынадай міндеттер қойдым:
Қар дегеніміз не екенін білу.
Қар құрамын білу.
Қар түйіршіктерінің формаларын білу
Қар тазалығын анықтау
Зерттеу әдістері:
Сыныптас оқушылардан сауалнама алу
Осы тақырып бойынша табиғаттану оқулықтарын оқу.
Интернет желілеріндегі ақпараттарды пайдалану.
Бақылау тәжірибелерін жасау.
Алынған нәтижелерді салыстыру бойынша қорытынды жасау.
Ең алдымен 2 «А» сынып оқушыларымен сауалнама жүргіздім.
Қар дегеніміз не?
Қар не үшін керек?
Қар құрамы қандай деп ойлайсың?
Қардың қандай түрлерін білесің?
Оқушылардан алған сауалнама қорытындысы мынадай:
1.Қар дегеніміз не? Деген сұраққа төмендегідей пайыз жауап алынды.
(Қатқан су деп оқушылардың 54 пайызы, 20 пайызы су , 6 пайызы бұлт, 12 пайызы мұз , 8 пайызы білмеймін деп жауап берді.)
2. Қар құрамы қандай деп ойлайсың?
(Балалардың 23 пайызы ақ түсті десе, 37 пайызы қардың суық екенін, 15 пайызы иіссіз , 8 пайызы жеңіл, 12 пайызы жұмсақ, 5 пайызы тез ериді деп жазған.)
,
3. Қар не ұшін керек? Балалар мынадай жауап жазған: қармен ойнау үшін -23%, сырғанау – 37%, аққала жасау – 27%, қыс болу үшін –8%, өсімдіктер тоңбау үшін- 5% деп жауап жазған.
Қардың қандай түрлерін білесің? Сұрағына ұлпа қар деп 12%, суық қар деп -17%, ақша қар деп -25, таза қар деп - 8, омбы қар деп – 22, білмеймін деп -16 оқушы жауап берген.
Сонымен қар дегеніміз - атмосферадан түсетін әр түрлі пішінді ұлпа мұз кристалдары түріндегі жауын-шашын. Су буының сублимациясы нәтижесінде өте шағын (0,1 — 0,2 мм) кристалдар үлкейіп қар жұлдызшаларына айналады. Атмосферадағы турбуленттік қозғалыстың салдарынан ауадағы қардың жеке жұлдызшалары бір-бірімен ұйыса бірігеді, яғни жерге жапалақ қар(диам. 8 -10 мм) жауады. Ауа темпетурасы 0°С-тан төмендегенде бұлттардан жауады. Қоңыр-жай ендіктерден бастап солтүстіктің және оңтүстіктің жоғары ендіктеріне қарай жайласқан аймақтарда қардың көп түсуі нен Жердің қар жамылғысы пайда болады. Қазақстан аймағында қар қазан-қараша айларынан бастап түседі.
Назарларыңызға қар туралы қызықты мәліметтерді ұсынамыз.
Әлемнің ең мықты деген ғалымдары жасаған зерттеу жұмыстары жер бетінде бір-біріне ұқсасқарды таппаған.
Әрбір қардың 95 пайызы ауадан тұрады. Сондықтан да оның құлау жылдамдығы өте аз болып келеді (0,9 км\сағ).
Қар түсінің ақ болуы себебі ауаның көптігіне байланысты.
Тарихта өзге де түсті қар жауған кездер болған. Мәселен, 1969 жылы Жаңа Жыл мерекесі қарсаңында Швейцарияда қара қар, ал 1955 жылы Калифорнияда жасыл қар жауған.
Антарктиданың биік тауларында алқызыл, күлгін, қызыл, сары түсті қарлар кездеседі.
Қарды суға салғанда біртүрлі қызық дыбыс шығарады. Ғаымдар бұл дыбыстың балықтарға ұнамайтындығын айтады. Су мекендеушілері суға түскен қардан қашатын көрінеді.
Қыстыгүні қар күн сәулесінің 90 пайызын қайтарып тастайды да, жерге қыздырынуға мүмкіндік бермейді.
Әлемдегі ең алып қар 1987 жылы 28 қаңтар күні АҚШ-тан табылды. Оның диаметрі 38 см-ге жеткен.
Қардың сықырын -2 температурада аяқпен басу арқылы естуге болады.
Жер планетасының жартысына жуық елдері қарды өмірлерінде көрмеген.
Қардың құрамын білу үшін зерттеу жұмысын жасадым
тәжірибе
Жасыл қағазға қарды салып, қолыммен ұстадым, анықтап қарадым, иіскедім, сосын таяқпен араластырдым. Мынадай қорытынды жасадым: қар ақ түсті, суық, иіссіз, жеңіл, тез ериді, жұмсақ.
тәжірибе
Даладан қар алып келіп ыдысқа салып қойдым. 40 минут өткенннен кейін , қар ерігенін көріп, оны таза ыдыстағы сумен салыстырып қарадым, оны 4 қабат дәкеден сүзіп өткіздім. Мынадай қорытынды жасадым: еріген қарсуының бетінде май, тіпті жүн қалдықтары болды. Бұл қалдықтар иттердің, мысықтардың жүндерінің қалдықтары деп ойлаймын. Сондықтан қарды ауызға салуға, жеуге болмайды.
тәжірибе
Даладан қар әкеліп, мөлдір ыдысқа салдым. Қар мөлшерін өлшеп белгіледім де бөлме температурасында қойдым. 1 сағат өткен соң қарағанда ,қардың су болып ерігенін және еріген су мөлшерінің аз екенін байқадым. Мынадай қорытынды жасадым: жылы температурада қар тез ериді және кәдімгі суық суға айналады.
4-тәжірибе
Даладағы қар астындағы өсімдіктерді бақыладым. Даладағы жер ақ көрпе жамылғандай аяздан өсімдіктерді қорғайды жердің жылуын сақтап өсімдіктерді үсуден сақтайды.Мынадай қорытынды жасадым:егер қыста аязда қар аз болса немесе болмаса, жер тереңірек суықтап, өсімдіктер үсиді.
Микроскоппен қар түйіршіктерінің бірнеше формаларын көрдім.
Оларды қағаздан және бисерден жасап көрдім.
Қар түйіршіктерінің формасын білу.Арнайы халықаралық классификацияда қар түйіршіктерін оншақты топқа біріктірген: жұлдызшалы, пластинкалы, бағаналы, ине тәрізді және басқа.Қар түйіршіктерінің өлшемі кішкентай нүктеден 7 мм –ге дейін болады. қанАяз бетті қаритын болса, қар ызғары табаннан өтіп, бойды шымырлатады. Дегенмен, қысқы табиғи құбылыстардың ішінде қарға берілген бейнелі этипеттерді жинақтай келгенде, нәзіктік, мамық, сүйкімділік сияқты эстетикалық танымның жоғары болғанын байқадық. Расында да, қар – табиғаттың әсем жаратылысы. Халық түсінігінде қар жауса ауа тазарып, ауру-сырқау жойылып, жердің құнарлан-уына ықпал болатынын дәйектейтін деректер көп-ақ. Сондықтан қар халық танымында тазалық, пәктік, нәзіктік нысаны ретінде бейнеленген. Қар түрлеріне тоқталатын болсақ ақпарат көздерінен мына бір қар түрлерін оқыдым.
Ақ қар . Жаңа жауған тап-таза қар.
Ақша қар. Жаңа жауған ұлпа қар.
Ала қанат қар. Бір жерде бар, бір жерде жоқ, бір жерде жұқа, бір жерде қалың қар.
Жапалақ қар. Түйіршіктері ірі-ірі қар.
Көбік қар. Жаңа жауған құрғақ, үлпілдек жұмсақ қар.
Күпсек қар. Қалың жауған ұлпа қар.
Үлпілдек қар. Өте жұмсақ, үлбіреген жаңа жауған қар.
Жылбысқа қар. Ери жауған қар.
Күртік қар. Нығыздалған , соқталанған қар; қар үйіндісі.
Омбы қар. Белуарға дейін қалың түскен күртік қар.
Қасат қар. Ұзақ жатқан, қатып қалған қалың қар.
Қиыршық қар. Жентектелген түйіршік қар.
Қырбақ қар. Жұқа жауған қар.
Қырбық қар. Ұшқындап жауған жұқа қар.
Сонар қар. Алғаш жауған қар.
Ұлпа қар. Жаңа жауған жұмсақ қар.
Үрме қар. Жел үрлеп тығыздап тастаған қар.
Үлпек қар. Жеңіл, ұлпа қар.
Кебіс басы қар. Шұлықтан аса жауған, тобыққа таяу, кебіс батарлық қар қалыңды-ғын нақтылайтын халықтық өлшем.
Еспе қар. Ақпа, сусымалы, бос, борпылдақ қар.
Сіреу қар. Тізеден келер тұтас қар.
Мамық қар. Жұмсақ үлбіреген қар.
Мұздақ қар. Үстінде мұз торланған, көкшіл түсті , беті жылтыр сырғанақ қар..
Сүрі қар. Ерте түсіп ерімей, қыс бойы қалың-даған , тозаң топырақ сіңіп беті күлгін тартқан нығыз қар.
Сонымен қар туралы мынадай қорытындыға келдім:
Қар дегеніміз –өте көп әдемі қар түйіршіктерінен тұрады.Олар жоғарыдан,аспаннан жерге , ағаштарға, шатырларға жауады. Жаңа жауған қар таза, мамық, жұмсақ, жылтырайды.Қар жаңбыр сияқты бұлттан жауады.
Қар – табиғаттың әсем жаратылысы , қар түйіршіктерінің мыңдаған формаларын бар.
Даладағы жер ақ көрпе жамылғандай. Қар аяздан өсімдіктерді қорғайды жердің жылуын сақтап өсімдіктерді үсуден сақтайды.
Еріген қар суының бетінде май, тіпті жүн қалдықтары болды. Сондықтан қарды ауызға салуға, жеуге болмайды.
Жалпы қар дегеніміз сұлулықтың, нәзіктіктің белгісі іспеттес, қар туралы мына жыр жолдарын оқуға рұқсат етіңіздер.
