Т?рбие са?атыны? та?ырыбы: Салт-д?ст?р – асыл ?азына
Ма?саты:
?аза? хал?ыны? салт - д?ст?рлері мен ?дет-??рпыны? т?рбиелік м?нін ??ындыру, баланы? бойына адамгершілік ?асиеттерін ?алыптастыру, халы? ?негесін ?йрету.О?ушыларды? бойында ?лтты? ?асиеттерді сі?іріп, иманды-
?ай заман болсын адамзат алдында т?ратын басты міндет – адал, білімді, е?бек с?йгіш ?рпа? т?рбиелеп ?сіру. Б?л міндетті ?р халы? салт-д?ст?ріне орай іске асырады. Я?ни ?р халы? ?асырлар бойы сыннан ?тіп, с?рыптал?ан озы? салт-д?ст?рлерін жас ?рпа?ты т?рбиелеуде пайдаланып келген.
Бала т?рбиесі тек мектеп ?абыр?асында ?ана берілмейтіні аны?. Ананы? бесік жырынан бастап, адамны? жер ?ойнына берілгенге дейінгі ?зі к?ріп-білген салт-д?ст?рлер, ?дет-??рыптар барлы?ы да адамны? д?ниетанымын ?алыптастыратын ?мір саба?тары.
Салт-д?ст?р, ?дет-??рып атадан бала?а ?алып отыратын мол м?ра. ?р ?лтты?
?зіне т?н салт-д?ст?рі бар. Салт-д?ст?рді? пайда болып, ?алыптасу тарихына к?з жіберсек, олар халы?ты? ?л-ау?ат, т?рмыс-тіршілік болмысынан туып ?алыптасатынын к?реміз.
Б?гінгі «Салт-д?ст?р-асыл ?азына» атты ашы? т?рбие са?атында бала т?рбиесіне байланысты ?аза?ты? бірнеше салт- д?ст?ріне то?талса?:
Шілдехана
Жа?а ту?ан н?рестені? ??рметіне жасалатын ойын - сауы? той.
?ыр?ынан шы?ару
Ту?ан со?,?ыры? к?ннен кейін н?рестеге жасалатын р?сім.
Ат ?ою.
Туыл?ан с?биге ат ?ою р?сімі.
Бесікке салу
Жа?а ту?ан баланы бесікке салу. Бесік ?асиетті, киелі, ?уатты м?лік, с?биді? алтын ?ясы болып есептеледі.
Т?сау кесер
С?би ?аз т?р?аннан кейін тез ж?ріп кетсін деген тілекпен жасалатын ??рып.
Ат?а мінгізу салты.
Ертеден ?алыптас?ан.Ата-ана баланы ат?а мінгізіп,той жасайды.Осы кезден бастап оны? азаматты? ?рекеті басталады.
С?ндет той
Ер бала?а м?сылман болуды? белгісі ретінде жасалатын р?сім.
1-о?ушы:
Ассалаума?алейк?м, хал?ым мені?,
Арда?тап д?ст?рі?ді, салты?ды елім.
Мереке басы бол?ан берекені?,
Игі е?бекті? жемісін б?рін жегін.
2-о?ушы:
Ту?аннан со? адам боп,
Білімсізден жаман жо?.
Ел д?ст?рін білмесе?,
Ж?рт айтады надан деп.
3-о?ушы:
Ата- баба? арда?ты,
Жаманды??а бармапты.
Ардай т?тып ?лкенді,
Ата- жолын жал?апты.
4-о?ушы:
Бауырлас?ан т?німіз,
Б?зылма?ан антымыз.
Ке? даланы? ежелгі,
?аза? дейтін хал?ымыз.
?зге ?лттай бізді? де,
Бар д?ст?р мен салтымыз.
?н: «?аза?ымны? д?ст?рлері- ай»
5-о?ушы:
Біздер б?рын к?рмеген
Салт- д?ст?рім ?лмеген.
?йренеміз д?ріптеп,
Заманымда ?рлеген.
6-о?ушы:
?аза? жері- ?она?жай т?рлер жері,
?аза? елі- ?ас са?тай ерлер елі.
Елі кедей болма?ан,жері байта?,
Азат б?гін байлы??а т?н?ан жерім.
1 - ж?ргізуші:
Шашу, шашу шашайы?,
А? санды?ты ашайы?.
Б?л мереке, б?л тойда,
Керемет р?сім жасайы?.
7-о?ушы:
С?йінші – жа?сылы?ты,?уанышты хабарлаушы?а берілетін сыйлы?,жорал?ы.
1-о?ушы:
Немерелі бол?ан ?же с?йінші с?ратып,жас балалар мен келіндерін жан-жа??а жібереді.С?йінші с?раушылар «Кім туды?» деген с?ра??а ?л болса « ат?стар», ал ?ыз болса «к?йлек тігер» деп хабарлайды. С?йіншіге е? жа?ын адамдары мал атап,кейбіреулер а?шалай-заттай м?лік беріп, ?олын бос ?айтармайды.
Бала: С?йінші, с?йінші, д?ниеге с?би келді.!
?желер: Ой айналайын балам, б?л ?уанышты хабар ?ой! С?йінші с?рау шын ?уанышты? белгісі.Б?л к?птен к?ткен ?уанышым еді.?аза? с?йіншіден нені ая?ан, мінекей с?йінші?ді ала ?ой.
2-о?ушы:
Баланы? шыр етіп д?ниеге келуі тек ту?ан ата-анасыны? ?ана емес,б?кіл ауылды? ?уанышы болып есептеледі.Міне,осы к?ндері «шілдехана», «шілде к?зет» тойы
?ткізіледі.Той?а жинал?андар с?биге тілек білдіріп,?н айтып,ойын ойнап,к??іл к?тереді,кетерінде «С?биді? бауы берік болсын» деген жа?сы тілектерін айтып ?йлеріне ?айтады.
3-о?ушы:
?ыр?ынан шы?ару – б?бек д?ниеге келген со? 40 к?ннен со? оны? ал?аш рет шашы мен тырна?ы алынып, Баланы шомылдыратын ыдысты? т?біне к?міс ж?зік, к?міс білезік сия?ты заттар салып, 40 ?асы? таза су ??яды. ?аза? ??ымында к?міс - адалды?ты? белгісі, к?міс салып?ан су — е? таза су боп есептелінеді ж?не о?ан жын-шайтан жоламайды.
4-о?ушы:
Осы к?ні баланы? ит к?йлегі шешіледі. Ит к?йлегіне ?р алуан т?тті т?йіп, бір итті? мойнына байлап ?оя береді. Ауыл балалары сол итті ?уып ж?ріп ?стап алып, т?ттіні б?ліп жейді. Баланы? ит жейдесін киелі санап, а?са?алдар алыс жол?а шы??анда, дау?а бар?анда ?ойындарына ты?ып алып ж?рген
5-о?ушы:
?аза? елінде ?алыптас?ан д?ст?р бойынша,н?рестеге ?ш к?ннен ?алмай ат ?ойы- лады.?детте ат ?ою ??рметіне ауылды? к?пті к?рген а?са?алы немесе ?же азан ша?ырып,баланы? ??ла?ына ?ш рет естіртіп ай?айлап,?айтала?ан. О?ыз д?уірінде тарихи м?раларды? к?пшілігінде бала?а ат ?ою д?ст?ріне ?немі ?обызшы жырау ?ор?ыт ата ?атысып отыр?ан.
«Бала?а ат ?ою» р?сімі жасалады.
К?пті к?рген ана: Б?л баламыз мырза, жомарт болсын деп, атын Мырзабек ?ояйын.
Есімі? Мырзабек болсын.
Есімі? Мырзабек болсын.
Есімі? Мырзабек болсын.
Осы бала елді? алдында ж?ріп, еліне ?ызмет ?ылсын деген ниетпен б?л балама ?з батамды берейін.
- Ал енді алдымен баламыз?а жын - шайтан жа?ындамасын деп бесікті аластап алайын.
Алас, алас баладан алас.
Иесі келді, п?леден к?ш
Алас, алас баладан алас.
К?зі жаманны?, к?зінен алас,
Тілі жаманны? тілінен алас.
?ыры? ?абыр?асынан алас
Отыз омырт?асынан алас, - деп п?ле - жала, жын - шайтан, тіл - к?зден са?тасын деген тілек айтылады.
- ?демі, с?лу болсын деп, басына айна мен тара? жастайын. К?зден са?тасын деп, т?мар байлайын.
- Баланы ?келі?дер бесікке б?леп берейін.
Е? бірінші,бесік к?рпесін жабайын-бесігі к?рпелі болсын,одан кейін шапан,тон жабайын- ер жеткенде бала халы??а ?адірлі болсын.?амшы жабайын – ел ?ор?ай- тын батыр болсын.
Мойынымда?ы т?марым
Тар?амайтын т?марым
Та?дыр берген алсын деп
А? бесікке салсын деп
Мойынымда?ы маржаным
?орада?ы мал - жаным,
Бесігі?е жата ?ой
Т?тті ?й?ы?а бата ?ой
Балам жатсын бесікте
П?лесі ?алсын есікке,-
деп бесік жырын айтады.
О?ушылар та?па? айтады.
1-о?ушы:
?ой?ан ерте сайлап,
Басына ?кі байлап.
Жат ала?сыз жайнап,
А? бесікке аунап.
2-о?ушы:
Жігіт болып ?с жылдам,
?мірге жассы? сен керек.
Бесігі? бал?ын тол?ан н?р,
?йы?та б?бек,жас ?аза?.
Бесікке байланысты ырым-тыйымдар
Бос бесікті тербетпейді.
Бос бесікті еш уа?ытта жабусыз ?алдырмау керек. ?стіне а? мата жауып, е? болма?анда ?ршы?ына орамал байлап ?ою ?ажет.
Бесікті? теріс жа?ына отырмайды.
Бесікті саудаламайды.Айт?ан ба?асына сатып алу керек.
6-о?ушы:
?аза? баласын а?аш бесікке салып ба??ан. А?аш бесік к?шпелі ?мірге ?те ?олайлы. Бесікті ?аза?ты? ??рмет т?туы соншалы?, кейде атасы жат?ан бесікке немерелері жат?ан. ?аза?ты? ту?ан жерді алтын бесікке те?еуі де бесікті арда?таудан шы??ан.
Ж?ргізуші:
Бесік жайлы ?фсана
Жо??арлар шап?ыншылы?ынан со? тоз-тоз бол?ан ел тау жа??а ?арай босып, ?дере к?шкенде ж?кті жас келіншек бос бесікті ар?алап бара жат?ан к?рінеді. Сонда Т?ле бимен ?атар келе жат?ан кісі: "Мына бейшараны? к?рпе-жасты?ын тастап, бос бесікті ар?алап келе жат?аны-ай!" - дегенде, Т?ле би: "Баланы? бесігі - ке? д?ниені? есігі ?ой", -деген екен.
?н: «Домбырасыз с?н ?айда»
?аза? биі
7-о?ушы:
Т?сау кесер – бір жас?а толып еркін ж?ре баста?ан бал б?бекті? бас?ан ?адамы ??тты болып, одан ?рі жаны жаманды? к?рмей жа?сы ж?ріп кетуіне тілек білдіру салтанаты ретінде ?теді. Б?бекті? т?сауын ата-ананы? ?алауы бойынша е? ж?йрік немесе е? сыйлы адам (ала жіппен немесе ?лтабармен т?сап) кеседі. Т?сауы кесілген баланы «А? жол болсын» деп а? орамалды? ?стімен немесе ж?мса? болсын деп кілем ?стімен ж?ргізеді.Балалар «т?й-т?й», «т?сау» кесу жырын айтып, оны с?йемелдейді.
Т?сау кесер жыры айтылады.
8-о?ушы:
. ?аз, ?аз балам, ?аз балам,
?адамы?ды жаз, балам
?некей, а? бесік.
?лдиіме ба? бесік.
Ш?мегі?ді салайын,
Сылдырма?ын та?айын.
Жібек к?рпе жабайын,
Бауы бар?ыт п?ліштей
Балда?тары? к?містей,
Жабды?ы?мен сыйлысы?.
Жатса б?пем жайлысын,
К?сем сенен ?седі
Жайлы болсын т?сегі.
9-о?ушы:
?аз-?аз балам.
Т???ыш рет ?аз т?рды?
??тты болсын ?адамы?
Ата-ана?ды м?з ?ылды?
Айналайын ?ара?ым.
Еш уа?ытта таймасын
Таудан, тастан табаны?
Ж?рген жері? жайнасын
Г?лдеріндей даланы?.
?н: Т?сау кесер жыры
10-о?ушы:
Баланы ат?а мінгізу салты – баланы? буыны бекіп, 4-6 жас?а келгенде ат ?стінде ?зін-?зі ?стап отыра алатын жа?дай?а жеткенде, ат?а мінгізу салтын жасап, ат ??ла?ында ойнайтын денсаулы?ы зор, мы?ты, шымыр жауынгер, е?бек?ор, ?иыншылы??а т?зімді ?рпа? т?рбиелеуді? бір т?рі.
11-о?ушы:
Бала?а ер-т?рмандарын сыйлап (ашамай, жандарба, то?ым, ж?ген, но?та), ат?а мінгізіп той жасайды.Б?л ?рекет ер баланы? ендігі азамат болу?а дайындал?аны- ны? белгісі болып саналады.
12-о?ушы:
Ер баланы с?ндетке отыр?ызып, м?сылманды? парызын ?теуге ата-ана к?н ілгері дайындалады. Мысалы, ота?асы ?л баласы жеті жас?а толысымен с?ндетке отыр?ызуды ?зіні? міндеті сана?ан.Бала ту?анда жасалатын «шілдехана», «бесік тойдан» кейінгі ?лкен той осы «с?ндет той».Ау?атты адамдар ондайда ат шапты- рып, балуан к?рестіріп, ?лкен думан жаса?ан.
?н: «?аза?ым»
Ж?ргізуші:
Ендігі та?ы бір ?уанышты с?тіміз баланы? мемлекеттік мекемеге баруы,я?ни мектеп табалдыры?ын аттауы.Мектепке келе жат?ан даярлы? тобыны? балаларын ?арсы алайы?:
1-о?ушы:
Біз мектепке барамыз
?ол?а ?алам аламыз
Кітапты да о?имыз
Суретті де саламыз.
Беске толды жасымыз
Ересек біздер баламыз
Екіні ?осып екіге
Санай да біздер аламыз.
2-о?ушы:
Таудай биік талабым,
Оттай лаулап жанамын.
Салт- санасын са?таймын,
Дала мен ?аланы?,
Мен мектепке барамын.
Ж?ргізуші:
Ту?анда д?ние есігін ашады ?ле?,
?ле?мен жер ?ойнына кірер дене?, - деп Абай атамыз айт?андай,?аза? хал?ыны? ?уанышты к?ндері той болып осылай жал?аса берсін.
Б?гінгі «Салт – д?ст?р – асыл ?азына» атты ашы? т?рбие са?атымыз ая?талды. ?атыс?андары?ыз ?шін к?п рахмет!
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Салт-д?ст?р – асыл ?азына »
Бекітемін. Қаралды.
Мектеп директоры: Директордың тәрбие ісі
_____________ Т. Адилхан жөніндегі орынбасары:
« » ___________ 2014 жыл ____________С. Максимова
« » ___________ 2014 жыл
Тәрбие сағатының тақырыбы: Салт-дәстүр – асыл қазына
Мақсаты:
Қазақ халқының салт - дәстүрлері мен әдет-ғұрпының тәрбиелік мәнін ұғындыру, баланың бойына адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, халық өнегесін үйрету.Оқушылардың бойында ұлттық қасиеттерді сіңіріп, иманды-
лыққа,мейірімділікке,адамгершілікке және мәдениетті сөйлеуге,өнегелі болуға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекі-құралдары: шар, нақыл сөздер,суреттер,слайд, музыкалық орталық.
Жүргізуші:
Қай заман болсын адамзат алдында тұратын басты міндет – адал, білімді, еңбек сүйгіш ұрпақ тәрбиелеп өсіру. Бұл міндетті әр халық салт-дәстүріне орай іске асырады. Яғни әр халық ғасырлар бойы сыннан өтіп, сұрыпталған озық салт-дәстүрлерін жас ұрпақты тәрбиелеуде пайдаланып келген.
Бала тәрбиесі тек мектеп қабырғасында ғана берілмейтіні анық. Ананың бесік жырынан бастап, адамның жер қойнына берілгенге дейінгі өзі көріп-білген салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар барлығы да адамның дүниетанымын қалыптастыратын өмір сабақтары.
Салт-дәстүр, әдет-ғұрып атадан балаға қалып отыратын мол мұра. Әр ұлттың
өзіне тән салт-дәстүрі бар. Салт-дәстүрдің пайда болып, қалыптасу тарихына көз жіберсек, олар халықтың әл-ауқат, тұрмыс-тіршілік болмысынан туып қалыптасатынын көреміз.
Бүгінгі «Салт-дәстүр-асыл қазына» атты ашық тәрбие сағатында бала тәрбиесіне байланысты қазақтың бірнеше салт- дәстүріне тоқталсақ:
Шілдехана
Жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатын ойын - сауық той.
Қырқынан шығару
Туған соң,қырық күннен кейін нәрестеге жасалатын рәсім.
Ат қою.
Туылған сәбиге ат қою рәсімі.
Бесікке салу
Жаңа туған баланы бесікке салу. Бесік қасиетті, киелі, қуатты мүлік, сәбидің алтын ұясы болып есептеледі.
Тұсау кесер
Сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып.
Атқа мінгізу салты.
Ертеден қалыптасқан.Ата-ана баланы атқа мінгізіп,той жасайды.Осы кезден бастап оның азаматтық әрекеті басталады.
Сүндет той
Ер балаға мұсылман болудың белгісі ретінде жасалатын рәсім.
1-оқушы:
Ассалаумағалейкүм, халқым менің,
Ардақтап дәстүріңді, салтыңды елім.
Мереке басы болған берекенің,
Игі еңбектің жемісін бәрін жегін.
2-оқушы:
Туғаннан соң адам боп,
Білімсізден жаман жоқ.
Ел дәстүрін білмесең,
Жұрт айтады надан деп.
3-оқушы:
Ата- бабаң ардақты,
Жамандыққа бармапты.
Ардай тұтып үлкенді,
Ата- жолын жалғапты.
4-оқушы:
Бауырласқан тәніміз,
Бұзылмаған антымыз.
Кең даланың ежелгі,
Қазақ дейтін халқымыз.
Өзге ұлттай біздің де,
Бар дәстүр мен салтымыз.
Ән: «Қазағымның дәстүрлері- ай»
5-оқушы:
Біздер бұрын көрмеген
Салт- дәстүрім өлмеген.
Үйренеміз дәріптеп,
Заманымда өрлеген.
6-оқушы:
Қазақ жері- қонақжай төрлер жері,
Қазақ елі- қас сақтай ерлер елі.
Елі кедей болмаған,жері байтақ,
Азат бүгін байлыққа тұнған жерім.
1 - жүргізуші:
Шашу, шашу шашайық,
Ақ сандықты ашайық.
Бұл мереке, бұл тойда,
Керемет рәсім жасайық.
7-оқушы:
Сүйінші – жақсылықты,қуанышты хабарлаушыға берілетін сыйлық,жоралғы.
1-оқушы:
Немерелі болған әже сүйінші сұратып,жас балалар мен келіндерін жан-жаққа жібереді.Сүйінші сұраушылар «Кім туды?» деген сұраққа ұл болса « атұстар», ал қыз болса «көйлек тігер» деп хабарлайды. Сүйіншіге ең жақын адамдары мал атап,кейбіреулер ақшалай-заттай мүлік беріп, қолын бос қайтармайды.
Бала: Сүйінші, сүйінші, дүниеге сәби келді.!
Әжелер: Ой айналайын балам, бұл қуанышты хабар ғой! Сүйінші сұрау шын қуаныштың белгісі.Бұл көптен күткен қуанышым еді.Қазақ сүйіншіден нені аяған, мінекей сүйіншіңді ала ғой.
2-оқушы:
Баланың шыр етіп дүниеге келуі тек туған ата-анасының ғана емес,бүкіл ауылдың қуанышы болып есептеледі.Міне,осы күндері «шілдехана», «шілде күзет» тойы
өткізіледі.Тойға жиналғандар сәбиге тілек білдіріп,ән айтып,ойын ойнап,көңіл көтереді,кетерінде «Сәбидің бауы берік болсын» деген жақсы тілектерін айтып үйлеріне қайтады.
3-оқушы:
Қырқынан шығару – бөбек дүниеге келген соң 40 күннен соң оның алғаш рет шашы мен тырнағы алынып, Баланы шомылдыратын ыдыстың түбіне күміс жүзік, күміс білезік сияқты заттар салып, 40 қасық таза су құяды. Қазақ ұғымында күміс - адалдықтың белгісі, күміс салыпған су — ең таза су боп есептелінеді және оған жын-шайтан жоламайды.
4-оқушы:
Осы күні баланың ит көйлегі шешіледі. Ит көйлегіне әр алуан тәтті түйіп, бір иттің мойнына байлап қоя береді. Ауыл балалары сол итті қуып жүріп ұстап алып, тәттіні бөліп жейді. Баланың ит жейдесін киелі санап, ақсақалдар алыс жолға шыққанда, дауға барғанда қойындарына тығып алып жүрген
5-оқушы:
Қазақ елінде қалыптасқан дәстүр бойынша,нәрестеге үш күннен қалмай ат қойы- лады.Әдетте ат қою құрметіне ауылдың көпті көрген ақсақалы немесе әже азан шақырып,баланың құлағына үш рет естіртіп айқайлап,қайталаған. Оғыз дәуірінде тарихи мұралардың көпшілігінде балаға ат қою дәстүріне үнемі қобызшы жырау Қорқыт ата қатысып отырған.
«Балаға ат қою» рәсімі жасалады.
Көпті көрген ана: Бұл баламыз мырза, жомарт болсын деп, атын Мырзабек қояйын.
Есімің Мырзабек болсын.
Есімің Мырзабек болсын.
Есімің Мырзабек болсын.
Осы бала елдің алдында жүріп, еліне қызмет қылсын деген ниетпен бұл балама өз батамды берейін.
Әнет бидей еліңнің ағасы бол,
Халқыңның Қазыбектей данасы бол.
Жер, суды жау қалмақтан қорғап қалған,
Бөгенбайдай жұртыңның панасы бол.
Ер Сырымдай халқыңның көсемі бол.
Тоқсан бидей үш жүздің шешені бол.
Керейде Белгібайдай білекті бол,
Беріште Исатайдай жүректі бол...
Енді бесікке салуды аулымыздың қадірменді анасы, үрім-бұтағы өскен беделді анамыз Меруерт әжелеріңе берейін.
«Бесікке салу» рәсімі жасалады.
Бесікке салушы бесіктің барлық жабдықтарын орын - орнына қойғаннан кейін, шашуға әкелген құрт, май, бауырсақты уыстап алып бесіктің түбек байлайтын тесігінен төмен өткізіп, бесік астынан қолын тосқандарға үлестіріледі. Шашу үлестірілгеннен соң бесікті отпен аластайды.
Меруерт әже:
Келіңіздер қане, Мырзабегімнің тыштырмасын алыңдар. Мырзабегім тышты ма, Мырзабегім тышты ма? – деп тыштырма үлестіреді. Тыштырма үлестіріп болған соң барлық отырғандарды қамшымен арқаларынан ұрып шығады.
- Ал енді алдымен баламызға жын - шайтан жақындамасын деп бесікті аластап алайын.
Алас, алас баладан алас.
Иесі келді, пәледен көш
Алас, алас баладан алас.
Көзі жаманның, көзінен алас,
Тілі жаманның тілінен алас.
Қырық қабырғасынан алас
Отыз омыртқасынан алас, - деп пәле - жала, жын - шайтан, тіл - көзден сақтасын деген тілек айтылады.
- Әдемі, сұлу болсын деп, басына айна мен тарақ жастайын. Көзден сақтасын деп, тұмар байлайын.
- Баланы әкеліңдер бесікке бөлеп берейін.
Ең бірінші,бесік көрпесін жабайын-бесігі көрпелі болсын ,одан кейін шапан,тон жабайын- ер жеткенде бала халыққа қадірлі болсын.Қамшы жабайын – ел қорғай- тын батыр болсын.
Мойынымдағы тұмарым
Тарқамайтын тұмарым
Тағдыр берген алсын деп
Ақ бесікке салсын деп
Мойынымдағы маржаным
Қорадағы мал - жаным,
Бесігіңе жата ғой
Тәтті ұйқыға бата ғой
Балам жатсын бесікте
Пәлесі қалсын есікке,-
деп бесік жырын айтады.
Оқушылар тақпақ айтады.
1-оқушы:
Қойған ерте сайлап,
Басына үкі байлап.
Жат алаңсыз жайнап,
Ақ бесікке аунап.
2-оқушы:
Жігіт болып өс жылдам,
Өмірге жассың сен керек.
Бесігің балғын толған нұр,
Ұйықта бөбек,жас қазақ.
Бесікке байланысты ырым-тыйымдар
Бос бесікті тербетпейді.
Бос бесікті еш уақытта жабусыз қалдырмау керек. Үстіне ақ мата жауып, ең болмағанда ұршығына орамал байлап қою қажет.
Бесіктің теріс жағына отырмайды.
Бесікті саудаламайды.Айтқан бағасына сатып алу керек.
6-оқушы:
Қазақ баласын ағаш бесікке салып баққан. Ағаш бесік көшпелі өмірге өте қолайлы. Бесікті қазақтың құрмет тұтуы соншалық, кейде атасы жатқан бесікке немерелері жатқан. Қазақтың туған жерді алтын бесікке теңеуі де бесікті ардақтаудан шыққан.
Жүргізуші:
Бесік жайлы әфсана
Жоңғарлар шапқыншылығынан соң тоз-тоз болған ел тау жаққа қарай босып, үдере көшкенде жүкті жас келіншек бос бесікті арқалап бара жатқан көрінеді. Сонда Төле бимен қатар келе жатқан кісі: "Мына бейшараның көрпе-жастығын тастап, бос бесікті арқалап келе жатқаны-ай!" - дегенде, Төле би: "Баланың бесігі - кең дүниенің есігі ғой", -деген екен.
Ән: «Домбырасыз сән қайда»
Қазақ биі
7-оқушы:
Тұсау кесер – бір жасқа толып еркін жүре бастаған бал бөбектің басқан қадамы құтты болып, одан әрі жаны жамандық көрмей жақсы жүріп кетуіне тілек білдіру салтанаты ретінде өтеді. Бөбектің тұсауын ата-ананың қалауы бойынша ең жүйрік немесе ең сыйлы адам (ала жіппен немесе ұлтабармен тұсап) кеседі. Тұсауы кесілген баланы «Ақ жол болсын» деп ақ орамалдың үстімен немесе жұмсақ болсын деп кілем үстімен жүргізеді.Балалар «тәй-тәй», «тұсау» кесу жырын айтып, оны сүйемелдейді.
Тұсау кесер жыры айтылады.
8-оқушы:
... Қаз, қаз балам, қаз балам,
Қадамыңды жаз, балам
Әнекей, ақ бесік.
Әлдиіме бақ бесік.
Шүмегіңді салайын,
Сылдырмағын тағайын.
Жібек көрпе жабайын,
Бауы барқыт пүліштей
Балдақтарың күмістей,
Жабдығыңмен сыйлысың.
Жатса бөпем жайлысын,
Көсем сенен өседі
Жайлы болсын төсегі.
9-оқушы:
Қаз-қаз балам.
Тұңғыш рет қаз тұрдың
Құтты болсын қадамың
Ата-анаңды мәз қылдың
Айналайын қарағым.
Еш уақытта таймасын
Таудан, тастан табаның
Жүрген жерің жайнасын
Гүлдеріндей даланың.
Ән: Тұсау кесер жыры
10-оқушы:
Баланы атқа мінгізу салты – баланың буыны бекіп, 4-6 жасқа келгенде ат үстінде өзін-өзі ұстап отыра алатын жағдайға жеткенде, атқа мінгізу салтын жасап, ат құлағында ойнайтын денсаулығы зор, мықты, шымыр жауынгер, еңбекқор, қиыншылыққа төзімді ұрпақ тәрбиелеудің бір түрі.
11-оқушы:
Балаға ер-тұрмандарын сыйлап (ашамай, жандарба, тоқым, жүген, ноқта), атқа мінгізіп той жасайды.Бұл әрекет ер баланың ендігі азамат болуға дайындалғаны- ның белгісі болып саналады.
12-оқушы:
Ер баланы сүндетке отырғызып, мұсылмандық парызын өтеуге ата-ана күн ілгері дайындалады. Мысалы, отағасы ұл баласы жеті жасқа толысымен сүндетке отырғызуды өзінің міндеті санаған.Бала туғанда жасалатын «шілдехана», «бесік тойдан» кейінгі үлкен той осы «сүндет той».Ауқатты адамдар ондайда ат шапты- рып, балуан күрестіріп, үлкен думан жасаған.
Ән: «Қазағым»
Жүргізуші:
Ендігі тағы бір қуанышты сәтіміз баланың мемлекеттік мекемеге баруы,яғни мектеп табалдырығын аттауы.Мектепке келе жатқан даярлық тобының балаларын қарсы алайық:
1-оқушы:
Біз мектепке барамыз
Қолға қалам аламыз
Кітапты да оқимыз
Суретті де саламыз.
Беске толды жасымыз
Ересек біздер баламыз
Екіні қосып екіге
Санай да біздер аламыз.
2-оқушы:
Таудай биік талабым,
Оттай лаулап жанамын.
Салт- санасын сақтаймын,
Дала мен қаланың,
Мен мектепке барамын.
Жүргізуші:
Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңмен жер қойнына кірер денең, - деп Абай атамыз айтқандай,қазақ халқының қуанышты күндері той болып осылай жалғаса берсін.
Бүгінгі «Салт – дәстүр – асыл қазына» атты ашық тәрбие сағатымыз аяқталды. Қатысқандарыңыз үшін көп рахмет!!!
