Саха тылын уруога. Темата "(А) дор5оон буукубата"

№

Этап сыала

Учуутал дьарыга

О5о дьарыга

Туттуллар ньымалар

Алтыьыы формата

Тумугэ

1

Тэрээьин чааьа

Утуэ кунунэн! Саха тылын уруога.

Уруокпутун саҕалыах иннинэ, хатылыаххайын эрэ, уруок бириэмэтигэр ханнык быраабылалары тутуһуохтаахпытый?

-үтүө күнүнэн!

Кэпсэтии

Бары бииргэ

Уруокка бэлэмнээһин

2

Уорэнэр соругу туруоруу

Уэрэнэр тугэни тэрийии

1.О5олор билэллэрин көрдөрөр түгэни тэрийии

• Этииттэн сана барыллар дор5оонноох тылы араартарыы

-Таабырын таайыыта: Иннинэн-кэннинэн тэбиэлэнэр Эмньик кулун баар үһү. Хотугу муостаах кыыл. Аны билигин хоһоонно истиэххэйин -хоьоону истии,

Аа – айанньыт ааттааҕа,

Аан дойдуну кэрийэр,

Африканы эргийэр

Артикаҕа да тиийэр

Арааһынай дойдуларга

Араас –араас куораттарга

Атастардаах, доҕоттордоох,

Айаннаһар дьоннордоох.

-хартыынаны, ойууну кэрдэруу

• Сорудах:

Тэтэрээккитигэр Аан,Таба диэн тыллар дор5ооннорун моделын онорун.

• Улэни былааннааһын- тылы дор5ооннорго араарыы ньыматын санатыы

-Тыл дор5ооннорун моделын онорорго ханнык дьайыылары оноробутуй?

• О5олор улэлэрин тэрийии

• Улэни ырытыы

1.Дуоска5а Аан диэн тыл моделын кимнээх онорон кэрдэруэхтэрэй?

2.Эһиги туох дии саныыгыт? Сөпкө онордулар дуо? Кимиэхэ ыйытыылааххытый?

3. Кэпсээ, атыттар бэйэ5ит улэ5итин бэрэбиэркэлэнин, сэп буолла5ына «+» туруорунан иьин.

• Сыаналаныы

-Илиигитин уунун, ким улэтэ сэбуй?

-Ким туохха сыыспытый?

2.О5олору билбэттэригэр таьаарар тугэни тэрийии

Сорудах: Бу схема Аан диэн тыл схемата боларын атын кылаас оҕото таайыа дуо? Тоҕо таайбатый? Хайдах гыннахпытына таайыаҕай?

3.Уорэнэр соругу туруоруу

- Онон,бугун уруокка туох сорук турарый?

--------

-Аан

-таба

• Улэни былааннааһын

Тыл дор5ооннорун моделын оноруу бэрээдэгэ

1.тылы истэбит , тыл моделын оноробут

2.тылы суьуэххэ араарабыт (айахпыт хаста аьыллар да соччо суьуэхтээх)

3.Суьуэ5унэн дор5ооннорун арааран ырытабыт, фишканан бэлиэтиибит:

Аьа5ас дор5оон –кылгас,уьун, дифтонг

Бутэй дор5оон-ньиргиэрдээх, ньиргиэрэ суох

• Тэтэрээккэ Аан диэн тыл моделын онороллор.

• Улэни ырытыыга кытталлар, улэлэрин хонтуруолланаллар.

1.Дуоска5а 2 о5о тахсан бэйэлэрин моделларын кэрдэрэллэр.

2.О5олор сыыьа онорбут о5оттон ыйытыахтарын сэп.

3.О5о хас биирдии дор5оону ырытар, атыттар сэп буолла5ына «+» туруорунан иьэллэр.

• Улэлэрин сыаналаналлар.

- туохха сыыспыттарын этэллэр.

• -Суох,

• Тоҕо диэтэххэ баҕар атын тыл буолуо дии

• Уруок соругун таьаараллар.

- Биьиги бугун уруокка Аан диэн тыл схемата боларын быһаарыахтаахпыт.

3

Уорэнэр соругу толоруу

1.(А) дор5оон артикуляциятын таьаарыы

• (А) дор5оону арааран эттэрии

• Аан диэн тыл аьа5ас дор5ооно ханныгый? Этин эрэ.

• (А) дор5оон артикуляциятын таьаарыы:

( А) дор5оону саҥарарга

• Тылбыт хайа диэки барарый?

• Уоспутун хайдах туттабытый? Айахпытын хайдах аһабытый?

• Салгын хайдах тахсарый?

Онон, ( А)дор5оону санарарга

Тылбыт хайа диэки барарын, айхпытын хайдах аһарбытын, салгыммыт хайдах тахсыахтааҕын быһаардыбыт батта?

2.(А) дор5оону буукубанан бэлиэтээьин

а) бэчээтинэй буукубаны кэрдэруу.

- Бу А ханнык буукуба5а /////майгынныырый?

б)Тыл моделыгар ? оннугар буукубаны суруйан биэрин.

4.Суруйуу

а) Буукуба элеменнэрин ырытыы

-Ханнык элеменнартан турарый!

-Кыра (а) буукуба ханнык элеменнэртэн турарый?

-Улахан (А) буукуба ханнык элеменнэртэн турарый?

б).Буукуба суруллуутун быһаарыы

-Улахан А буукубаны алларааҥҥы строкаттан кыратык үөһээ тахсабыт уонна тордуохтаах көнөнү үөһээ таһаарабыт улахан строка ортотугар дылы.Иҥнэри көнө сурааһыны аллараа строкаҕа дылы тардабыт. Биэтилэни уҥа өттүгэр оҥоробут уонна строка ортотугар бүтэрэбит.

- Кыра (а) буукубаны суруйарга алларааҥҥы строка үөһээҥҥи өттүттэн са5алаан ньолбуһах оҥоробут. Алларааҥҥы уонна үөһээҥҥи строкалары таарыйабыт. Салгыы саҕалаабыт сирбититтэн батыһыннаран үөһээҥҥи строкаҕадылы көнөнү тардабыт. Онтон төттөрү аллараа түһэбит уонна күрүчүөк оҥоробут. Алларааҥҥы строканы таарыйабыт.

в)Буукубаны боруобалаан суруйуу

-Бастаан салгынна суруйан коруоххэйин

г)Тэтэрээккэ суруйуу

• Суруйууга сэпкэ олоруу , тэтэрээти сэпкэ тутуу быраабылатын санатыы……..

• Туочуканан суруллубут улахан уонна кыра (Аа) буукубалары урдунэн утуктэн суруйун.

• Аны бэйэ5ит строка бүтүөр диэри суруйун

-Саамай табыллыбыт буукуба5ытын аннынан тардын

• Буукуба холбонуутун суруйтарыы

Уэьэнэн холбонуу –к,н,р,п,с,т,у,ц,ш,щ,ы,ь,ю

Алларанан холбонуу- а,б,д,л,м,о,ф,я

Ортотунан холбонуу- в,г,е,е,ж,з,х,ч,ъ,э

• улэни сыаналаныы

- Улэ5итин сыаналанын

5.Сана эйдэбулу боруобалаан туттуу

1.Тылтан сана дор5оону арааран истии

а)Тыллары толкуйдааьын

Сорудах:(А) дорҕоонноох тыллары толкуйдаан.

б)Хоьоонтон (А) дор5оону арааран истии

Сорудах:Хоһоону өйдөөн истэбит (А)

дорҕоонноох тыллар ханныктарый уонна хаһыаларый?

Саас Чычаах ыллаан дьырылаан Тымыр уута тынкыраан, Көмуөл өрус суорҕана- Көстө Муустаах муораҕа... Куула тыаҕа кэҕэлэр Куккууктаһан эрэллэр. Сибэккилэр сэргээннэр. Сэгэс гына тустулэр.

2.Учебнигынан улэ

Сорудах: тыллары таайан кроссворду толорун.

1.Ойуур кыыла. 2.Көрөр уорган. 3.Саха аһа. 4.Убай кэргэнэ.

• (А)дор5оон артику-ляциятын таьаарарга кытталлар.

• Кэннигэр

• Айахпытын киэҥник аһабыт

• Мэһэйэ суох тахсар

- быһаардыбыт

• Моделга ? оннугар буукубаны суруйаллар

  ? Аа

• Буукуба ханнык элеменнэртэн турарын ырытыы

-Кыра (а) буукуба ньолбуһахтан уонна алларанан тордуохтаах көнө элеменнэртэн турар.

-Улахан (А) буукуба алларанан тордуохтаах иҥнэри көнө уонна ортотунан биэтилэлээх элеменнэртэн турар.

• Буукуба суруллуутун көрүү,быһаарарга кыттыы

• Салгынҥа, буукуба суруллуутун саҥара- саҥара, боруобалаан суруйаллар.

• Тэтэрээккэ улэлииргэ бэлэмнэнэллэр.

• Тэтэрээккэ улэ

• (А)дор5оонноох тыллары толкуйдууллар

• Хоһоонтон (А) дор5оонноох тыллары истэн ,талан этэллэр.

• Учебнигынан соруда5ын толороллор.

5

Бэйэ өйдөбүлүн сыаналаныы

1.Ким бүгүҥҥү уроуокка бэккэ үлэлээтим диир сыаната туруорун.

2. Тоҕо инник сыананы туруоруннун?

Сыана туруоруналлар уонна тоҕо инник сыана туруоруммутарын быһаараллар.