Саба?ты? та?ырыбы: Негізгі ж?не туынды зат есім

Негізгі ж?не туынды зат есім

Саба?ты? та?ырыбы: Негізгі ж?не туынды зат есім
Саба?ты? ма?саты:
1 Зат есім туралы о?ушыларды? білімдерін бекіту.
Негізгі ж?не туынды зат есім туралы т?сінік беру, с?йлем ішінен зат есімді табу.
2 Зат есім туралы білімдерін толы?тырып, балаларды? ойлау ?абілетін, белсенділігін арттырып, сауатты жазу да?дысын ?алыптастыру
3 Ізденімпазды??а, е?бек?орлы??а, адамгершілікке т?рбиелеу
Саба?ты? ?дісі: СТО элементтері
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты? барысы: ?йымдастыру
1 Психологиялы? дайынды?
?айырлы к?н балалар!
К?нні? к?зі сіздерге жылылы? сыйлайды.
Б?ріміз бірге ?уанайы?,
Б?ріміз бірге дос болайы?!
Ой ?оз?ау: Ынталандыру с?ра?
Мен кіммін? (о?ушыларды? ойын та?дау)
Адам - маманды? иесі. Маманды? т?рлері к?п.
«Е? жа?сы» ойыны
1 Е? т?тті маманды?
2 Е? са?
3 Е? н?зік
4 Е? шы?армашыл
5 Е? жауапты
6 Е? салма?ты
7 Е? ауыр
8 Е? алдамшы
- Б?л с?здерді? б?рі ?ай с?з табына жатады?
- Зат есім деген не?
- Зат есім нешеге б?лінеді?
Тірек сызбамен ж?мыс
2. Ма?ынаны ашу: Жа?а саба?
Зат есім негізгі ж?не туынды болып б?лінеді. Негізгі т?бірден бол?ан зат есімді негізгі зат есім дейміз, к?н, дос, ?й
Т?бір с?зге ж?рна? жал?ану ар?ылы жасал?ан зат есімді туынды зат есім дейміз. Ж?мысшы, жыршы, ?нші
3. О?улы?пен ж?мыс: 19 - жатты?у
?осымшалы с?здерді к?шіріп жаз, с?з ??рамына талдау.
?нерпаз, к?йші, сыйлы?, балы?шы, к?лшік, орынды?
- Т?бір деген не?
- ?осымша деген не?
4. Жат?а жазу: 21 - жатты?у
Шын е?бекшіл - ?рмекші
?рмекші - шын ?рнекші
5. Сергіту с?ті: К?й та?дау
Терме диктант
Туынды зат есімдерді теріп жаз, оларды? т?бірін тап.
І?.Д?птермен ж?мыс.
1.К?н жадын жазу.
2.Та?ырыпты жазу.
3.К?ркем жазу.
А?айын – алтау,ана- біреу.
?.О?улы?пен ж?мыс.
19-жатты?у.С?здерді салыстырып о?ы.?р?айсысына с?ра? ?ой,айырмашылы?ын бай?а.С?з ??рамына талда.
?нер – ?нерпаз балы? - балы?шы
к?й – к?йші к?л - к?лшік
сый – сыйлы? орын – орынды?
2.?яшы? та?дау.
«Т?йілген орамал» ойыны.
Т?йілген орамал – алдымен кез-келген орамалды т?йіп доп т?різдес ?ылып алады. Бір бала ортада т?рады,?ал?андары он ?оршап т?рады. ?оршап т?р?ан балалар ортада?ы баланы? орамалын алу?а ?рекеттенеді. Орамалды алып сыртта?ы балалар бір-біріне ла?тырып бермеуге тырысады. Беріп ?ой?ан бала ортада?ы баламен орын ауыстырады.
21- жатты?у. «Кім шапша??» ойыны.
Жа?ылтпашты жат?а айт. Туынды зат есімді тауып,с?з ??рамына талда.(ауызша)
Шын е?бекшіл – ?рмекші,
?рмекші – шын ?рнекші.
3.?яшы? та?дау.
А?с?йек ойыны.
А?с?йек ойыны –жігіттер мен ?ыздар жиналып,жазды? айлы т?нінде ойналатын ойын. Ойыншылар екі топ?а б?лініп,арнайы сызыл?ан ше?бер бойына т?рады. Жеребе бойынша ойынды бастайды. ?ал?ан ойыншылар теріс ?арап т?рады.С?йекті алыс?а ла?тырады.?ал?андары с?йекті іздеуге кіріседі. Тап?ан адам «А? с?йек! А? с?йек!» деп алдын ала белгіленген м?реге ж?гіреді. С?йекті тап?ан адам келесі кезекті бастайды.
?Ι. «Кім тап?ыр?» ойыны.
Шашыл?ан жапыра?тарда?ы с?здерді ?р топ ?з с?ра?ына байланысты с?здерді бірлесе отырып теріп жазу.
І топ. Негізгі зат есім. ІІ топ. Туынды зат есім.
?ш,таза,дос,кен,ел. Іскер,сыйлы?,батырлы?,татулы?,малшы.
4.?яшы? та?дау.
?ыз ?уу ойыны.
?ыз ?уу- ашы? ала?да ж?ргізілетін ?ызы?ты ж?не ?демі ойын. Ойын?а ат?а мінген ?ыз бен жігіт ?атысады. ?ыз ?аша ж?неледі,ал жігіт ?уады. Жігіт ?ызды ?уып ?стауы керек. ?стай алмаса ?ыз жігітті кері ?уып ?амшылайды.
?ΙΙ.Сергіту с?ті.
Ж?мыс істеп шаршапты,
Демалтайы? сауса?ты.
Сауса?тарым бес-бестен,
Б?рін ?осса онша?ты.
Бір,екі, ?ш деп ж?майы?,
?алсын ептеп ты?айып.
Сауса?тарым салалы,
?нерпаз?а лайы?.
?ΙΙΙ.Семантикалы? картамен ж?мыс.
с?здер
зат есім к?йші іскер ?н ?нерпаз к?л ана жер
Негізгі
зат есім
Туынды
зат есім

5.?яшы?ты та?дау.
«Те?ге алу» ойыны
Те?ге алу – ?те ?ызы?ты,жігітті сынайтын ойындарды? бірі. Орамал?а бірнеше жерге те?ге т?йіледі. Бірнеше шабандоз ?атысады. Шабандоздар кезекке т?рады. Т?йілген орамалды атпен шауып келіп,атты? басын тартпай жердегі орамалды алу керек. Ал?ан орамалды ?здеріне ?алдырады.Ойынды ?ызы?тау ?шін бірнеше рет ойынды ?айталайды.
ΙХ. « Кім ойлы» Та?тамен ж?мыс.
22-жатты?у. Негізгі зат есімге –шы, -ші ж?рна?тарын жал?ау ар?ылы туынды зат есім жаса.
дойбы м?сін
сауын егін
мал шы би ші
жыл?ы к?й
си?ыр
*Ереже: Т?бір с?зді? со??ы буыны жуан болса жал?анатын жал?ау да жуан болады.
Т?бір с?зді? со??ы буыны жі?ішке болса жал?анатын жал?ау да жі?ішке болады.
6.?яшы?ты та?дау.
«То?ыз??мала?» ойын.
То?ыз??мала? ойыны- адамны? ойлау,талдау ?абілетін дамытатын,есепке ??рыл?ан ойын.Та?тада ?р ойыншыны? бір ?азаны,81 ??мала? салын?ан то?ыз отауы болады.Сандармен белгіленген ?рбір отау?а то?ыз ??мала?тан салынады. Бірінші болып ?азан?а 82 ??мала?ты жина?ан ойыншы же?іске жетеді.
Х. Шы?армашылы? тапсырма.
- Сурет бойынша ??гіме ??ра.
7.?яшы? та?дау.
«Со?ыртеке» ойыны.
Со?ыртеке ойыны- ойын ?йде де,далада да ойнала береді. Ойыншылар ше?бер ??рып,д??гелене т?рады да,орта?а к?зі байлан?ан бір адамды ?алдырады. Со?ыр теке- сол.?ал?ан ойыншылар оны т?ртіп ?ашады. Со?ыр теке т?рткен баланы ?стап таныса,оны? к?зін байлайды. Таппаса ойынды ?рі ?арай жал?астырады.
ХΙ. «Кім ал?ыр » ойыны.
С?ра?тар?а жауап беретін с?здерді к?п н?ктені? орнына ?ойып о?ы.
(Не?).... г?лге ?онды.
(Кім?).... егін екті.
(Не?).... жерді? аты.
(Кім?).... ?йге кірді. Керекті С?здер: Сарыбел.атам, егінші, ара.
8.?яшы? та?дау.
«Аударыспа?» ойыны.
Аударыспа? – ашы? ала?да ойналатын ?те ?ызы?ты ойын. Ойын?а ат?а мінген екі жігіт ?атысады. Екі жігіт ат ?стінде отырып,бірін-бірі атты? ?стінен аударып т?сіру керек.
ХΙΙ.Карточкамен ж?мыс. Мына схема бойынша туынды с?з жаз.
№1 №2

... -ды?.. -ты?

...
... –лы?... -лік

.. -?ыш... -кіш

ХΙΙІ. Ой т?рткі.
Ж?мырт?а - с?зінен бірнеше с?з ??рау.
Ж?м,?ар,ж?мыр,?амыр,

ХΙ?. ?орытындылау.
- Асы? та?дау ар?ылы с?ра??а жауап беру.
1.Зат есім дегеніміз не? (ережесін айту)
2.Жал?ы зат есім дегеніміз не?
3.Жалпы зат есім дегеніміз не?
4.Негізгі зат есімдер дегеніміз не?
5. Туынды зат есім дегеніміз не?
6. С?з таптары нешеге б?лінеді? (ата)
Жауаптары:
-Зат есім дегеніміз не?
(Затты? атын білдіретін с?здерді зат есім дейміз.Олар кім? не? кімдер? нелер? деген с?ра?тар?а жауап береді.)
-Жал?ы есім дегеніміз не?
(Жеке я дара заттар?а берілген атауларды жал?ы есім дейміз. Мысалы: Ертіс, ?ызылта?, Алатау)
-Жалпы зат есім дегеніміз не?
-Бір тектес затты? ??ымдарын ?амтитын атауларды жалпы есім дейміз. Мысалы: ?зен, к?л, адам, ??с, а?аш)
-Негізгі зат есім дегеніміз не?
-Туынды зат есім дегеніміз не?
ХΙ?.?йге тапсырма.
20- жатты?у. (ереже жаттау)
Ба?алау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Саба?ты? та?ырыбы: Негізгі ж?не туынды зат есім»

Негізгі және туынды зат есім

Сабақтың тақырыбы: Негізгі және туынды зат есім
Сабақтың мақсаты:
1 Зат есім туралы оқушылардың білімдерін бекіту.
Негізгі және туынды зат есім туралы түсінік беру, сөйлем ішінен зат есімді табу.
2 Зат есім туралы білімдерін толықтырып, балалардың ойлау қабілетін, белсенділігін арттырып, сауатты жазу дағдысын қалыптастыру
3 Ізденімпаздыққа, еңбекқорлыққа, адамгершілікке тәрбиелеу
Сабақтың әдісі: СТО элементтері
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру
1 Психологиялық дайындық
Қайырлы күн балалар!
Күннің көзі сіздерге жылылық сыйлайды.
Бәріміз бірге қуанайық,
Бәріміз бірге дос болайық!
Ой қозғау: Ынталандыру сұрақ
Мен кіммін? (оқушылардың ойын таңдау)
Адам - мамандық иесі. Мамандық түрлері көп.
«Ең жақсы» ойыны
1 Ең тәтті мамандық
2 Ең сақ
3 Ең нәзік
4 Ең шығармашыл
5 Ең жауапты
6 Ең салмақты
7 Ең ауыр
8 Ең алдамшы
- Бұл сөздердің бәрі қай сөз табына жатады?
- Зат есім деген не?
- Зат есім нешеге бөлінеді?
Тірек сызбамен жұмыс
2. Мағынаны ашу: Жаңа сабақ
Зат есім негізгі және туынды болып бөлінеді. Негізгі түбірден болған зат есімді негізгі зат есім дейміз, күн, дос, үй
Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған зат есімді туынды зат есім дейміз. Жұмысшы, жыршы, әнші
3. Оқулықпен жұмыс: 19 - жаттығу
Қосымшалы сөздерді көшіріп жаз, сөз құрамына талдау.
Өнерпаз, күйші, сыйлық, балықшы, көлшік, орындық
- Түбір деген не?
- Қосымша деген не?
4. Жатқа жазу: 21 - жаттығу
Шын еңбекшіл - өрмекші
Өрмекші - шын өрнекші
5. Сергіту сәті: Күй таңдау
Терме диктант
Туынды зат есімдерді теріп жаз, олардың түбірін тап.
ІѴ.Дәптермен жұмыс.
1.Күн жадын жазу.
2.Тақырыпты жазу.
3.Көркем жазу.
Ағайын – алтау,ана- біреу.
Ѵ.Оқулықпен жұмыс.
19-жаттығу.Сөздерді салыстырып оқы.Әрқайсысына сұрақ қой,айырмашылығын байқа.Сөз құрамына талда.
өнер – өнерпаз балық - балықшы
күй – күйші көл - көлшік
сый – сыйлық орын – орындық
2.Ұяшық таңдау.
«Түйілген орамал» ойыны.
Түйілген орамал – алдымен кез-келген орамалды түйіп доп тәріздес қылып алады. Бір бала ортада тұрады,қалғандары он қоршап тұрады. Қоршап тұрған балалар ортадағы баланың орамалын алуға әрекеттенеді. Орамалды алып сырттағы балалар бір-біріне лақтырып бермеуге тырысады. Беріп қойған бала ортадағы баламен орын ауыстырады.
21- жаттығу. «Кім шапшаң?» ойыны.
Жаңылтпашты жатқа айт. Туынды зат есімді тауып,сөз құрамына талда.(ауызша)
Шын еңбекшіл – өрмекші,
Өрмекші – шын өрнекші.
3.Ұяшық таңдау.
Ақсүйек ойыны.
Ақсүйек ойыны –жігіттер мен қыздар жиналып,жаздың айлы түнінде ойналатын ойын. Ойыншылар екі топқа бөлініп,арнайы сызылған шеңбер бойына тұрады. Жеребе бойынша ойынды бастайды. Қалған ойыншылар теріс қарап тұрады.Сүйекті алысқа лақтырады.Қалғандары сүйекті іздеуге кіріседі. Тапқан адам «Ақ сүйек! Ақ сүйек!» деп алдын ала белгіленген мәреге жүгіреді. Сүйекті тапқан адам келесі кезекті бастайды.
ѴΙ. «Кім тапқыр?» ойыны.
Шашылған жапырақтардағы сөздерді әр топ өз сұрағына байланысты сөздерді бірлесе отырып теріп жазу.
І топ. Негізгі зат есім. ІІ топ. Туынды зат есім.
Ұш,таза,дос,кен,ел. Іскер,сыйлық,батырлық,татулық,малшы .
4.Ұяшық таңдау.
Қыз қуу ойыны.
Қыз қуу- ашық алаңда жүргізілетін қызықты және әдемі ойын. Ойынға атқа мінген қыз бен жігіт қатысады. Қыз қаша жөнеледі,ал жігіт қуады. Жігіт қызды қуып ұстауы керек. Ұстай алмаса қыз жігітті кері қуып қамшылайды.
ѴΙΙ.Сергіту сәті.
Жұмыс істеп шаршапты,
Демалтайық саусақты.
Саусақтарым бес-бестен,
Бәрін қосса оншақты.
Бір,екі, үш деп жұмайық,
Қалсын ептеп тыңайып.
Саусақтарым салалы,
Өнерпазға лайық.
ѴΙΙΙ.Семантикалық картамен жұмыс.
сөздер
зат есім күйші іскер ән өнерпаз көл ана жер
Негізгі
зат есім
Туынды
зат есім

5.Ұяшықты таңдау.
«Теңге алу» ойыны
Теңге алу – өте қызықты,жігітті сынайтын ойындардың бірі. Орамалға бірнеше жерге теңге түйіледі. Бірнеше шабандоз қатысады. Шабандоздар кезекке тұрады. Түйілген орамалды атпен шауып келіп,аттың басын тартпай жердегі орамалды алу керек. Алған орамалды өздеріне қалдырады.Ойынды қызықтау үшін бірнеше рет ойынды қайталайды.
ΙХ. « Кім ойлы» Тақтамен жұмыс.
22-жаттығу. Негізгі зат есімге –шы, -ші жұрнақтарын жалғау арқылы туынды зат есім жаса.
дойбы мүсін
сауын егін
мал шы би ші
жылқы күй
сиқыр
*Ереже: Түбір сөздің соңғы буыны жуан болса жалғанатын жалғау да жуан болады.
Түбір сөздің соңғы буыны жіңішке болса жалғанатын жалғау да жіңішке болады.
6.Ұяшықты таңдау.
«Тоғызқұмалақ» ойын.
Тоғызқұмалақ ойыны- адамның ойлау,талдау қабілетін дамытатын,есепке құрылған ойын.Тақтада әр ойыншының бір қазаны,81 құмалақ салынған тоғыз отауы болады.Сандармен белгіленген әрбір отауға тоғыз құмалақтан салынады. Бірінші болып қазанға 82 құмалақты жинаған ойыншы жеңіске жетеді.
Х. Шығармашылық тапсырма.
- Сурет бойынша әңгіме құра.
7.Ұяшық таңдау.
«Соқыртеке» ойыны.
Соқыртеке ойыны- ойын үйде де,далада да ойнала береді. Ойыншылар шеңбер құрып,дөңгелене тұрады да,ортаға көзі байланған бір адамды қалдырады. Соқыр теке- сол.Қалған ойыншылар оны түртіп қашады. Соқыр теке түрткен баланы ұстап таныса,оның көзін байлайды. Таппаса ойынды әрі қарай жалғастырады.
ХΙ. «Кім алғыр » ойыны.
Сұрақтарға жауап беретін сөздерді көп нүктенің орнына қойып оқы.
(Не?) . . . . гүлге қонды.
(Кім?) . . . . егін екті.
(Не?) . . . . жердің аты.
(Кім?) . . . . үйге кірді. Керекті Сөздер: Сарыбел.атам, егінші, ара.
8.Ұяшық таңдау.
«Аударыспақ» ойыны.
Аударыспақ – ашық алаңда ойналатын өте қызықты ойын. Ойынға атқа мінген екі жігіт қатысады. Екі жігіт ат үстінде отырып,бірін-бірі аттың үстінен аударып түсіру керек.
ХΙΙ.Карточкамен жұмыс. Мына схема бойынша туынды сөз жаз.
№1 №2

. . . -дық .. . -тық

. . .
. . . –лық . . . -лік

. . -қыш . . . -кіш

ХΙΙІ. Ой түрткі.
Жұмыртқа - сөзінен бірнеше сөз құрау.
Жұм,қар,жұмыр,қамыр,

ХΙѴ. Қорытындылау.
- Асық таңдау арқылы сұраққа жауап беру.
1.Зат есім дегеніміз не? (ережесін айту)
2.Жалқы зат есім дегеніміз не?
3.Жалпы зат есім дегеніміз не?
4.Негізгі зат есімдер дегеніміз не?
5. Туынды зат есім дегеніміз не?
6. Сөз таптары нешеге бөлінеді? (ата)
Жауаптары:
-Зат есім дегеніміз не?
(Заттың атын білдіретін сөздерді зат есім дейміз.Олар кім? не? кімдер? нелер? деген сұрақтарға жауап береді.)
-Жалқы есім дегеніміз не?
(Жеке я дара заттарға берілген атауларды жалқы есім дейміз. Мысалы: Ертіс, Қызылтаң, Алатау)
-Жалпы зат есім дегеніміз не?
-Бір тектес заттың ұғымдарын қамтитын атауларды жалпы есім дейміз. Мысалы: өзен, көл, адам, құс, ағаш)
-Негізгі зат есім дегеніміз не?
-Туынды зат есім дегеніміз не?
ХΙѴ.Үйге тапсырма.
20- жаттығу. (ереже жаттау)
Бағалау.