МОУ «МИРНОВСКАЯ ШКОЛА» ДЖАНКОЙСКОГО РАЙОНА РЕСПУБЛИКИ КРЫМ
УЧИТЕЛЬ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ ИЛЬЯСОВА ВАСФИЕ ИСМАИЛОВНА
ПУТЕШЕСТВИЕ ПО ПРОИЗВЕДЕНИЯМ КРЫМСКОТАТАРСКОГО ПОЭТА ЧЕРКЕЗА-АЛИ
Селям алейкум, азиз талебелер!
Саба шерифинъиз хайырлы олсун!
Бугун сизлернен бераберликте Черкез Алининъ эсерлерининъ саифелеринде булунамыз
Бу муджизели харита бизни Черкез Алининъ меракълы, кулькюнчли ве аджайип эсерлерине кетире.
Черкез Алининъ эсерлерине сеяат – (1 слайд)
Черкез-Али
Къоркъма, миллетим, шашма, абдырама,
Къарышса да дюньямыз, эм адамлар.
Сонъу хайырдыр, къасеветке далма,
Эр бир дертнинъ озюндже дерманы бар! – (2 слайд)
Черкез Али (акъикъий ады Черкез Али Амет огълу Аметов; 1925 с. д.) - белли къырымтатар шаири, икяеджиси ве романджысы. – (3 слайд)
Къырымда Багъчасарай районынынъ Багъатыр коюнде дюньягъа кельди. – (4 слайд)
Бабадан эрте оксюз къала. Анасына ярдым этмек ичюн, пек эрте чалышып башлай. – (5 слайд)
Али, башлангъыч кой мектебини битирген сонъ, къомшу Гъавр коюндеки еди йыллыкъ мектепке къатнап окъуды. – (6 слайд)
1939 сенеси Коккозь коюндеки орта мектепке авуша. – (7 слайд)
8-инджи сыныфта окъугъанда, эдебияткъа авеслене ве озю де шиир уйдурып баш-лай. – (8 слайд)
– (9 слайд)
– (10 слайд)
– (11 слайд)
1941 сенеси Экинджи джиан дженки башлангъан сонъ окъувыны токътатып, чешит ишлерде чалышып, анасына къоранта бакъмагъа ярдым этти. – (12 слайд)
1944 сене майыс 18 куню къырымтатар халкъынынъ тарихында буюк фаджиа олып кече.– (13 слайд)
Чатырдагъ корьди танъда эр бир койден,
Къырымларнынъ манърап сюрюльгенини.
Чатырдагъ корьди бинълернен эджельден
Сонъра халкънынъ къайта тирильгенини. – (14 слайд)
Бутюн къырымтатар халкъы ватанындан чыкъарыла ве узакъ улькелерге сюргюн этиле. – (15 слайд)
1944 сенесинде сюргюнликте анасыны ёлда джойды. Озьбекистанда экенде анасыны изин тапты, къыдырмакъ ичюн Мари Джумхуриетине ёлгъа чыкъты. Лякин анасы Мари дагъларында джойтулгъан эди. – (16 слайд)
Чокъ йыл девамында шаир анасына «Афу эт манъа», «Анамнынъ собасы», «Тапсам да анамны» деген шиирлер яза. – (17 слайд)
Шаирнинъ къальбинде аналар ольмейлер
Аналар, аналар,
Къыйметли аналар,
Дюньяны яшаткъан сизлерсиз!
Кечкенлер ерине
Яратып янъылар,
Алемни яшарткъан сизлерсиз! – (18 слайд)
муз. Э. Налбандовнынъ,
«Меним анам пек чебер»
сез Черкез Алининъ – (19 слайд)
Якъаланып сюргюн къачкъыны укмюнен Усолдаг лагерине йиберильди. – (20 слайд)
Чокъ йыллар кечкен сонъ Озьбекистанда 1960 – ынджы сенелери Черкез Алининъ иджадий ёлу башлай. – (21 слайд)
Ленин Байрагъы газетасында, 1967-де Гъафур Гъулам нешрияты Къырымтатар болюгинде чалышмагъа башлады. Йылдыз меджмуасында муаррирлик япты. – (22 слайд)
Шаир ве языджы Черкез Али талмай – токъталмай чалышты, эсерлер язды. Онынъ бир сыра шиир ве икяе джыйынтыкълары нешир этильди. Балаларгъа багъышлап язгъан эсерлери де аз дегильдир.– (23 слайд)
Тувгъан Ватанымызнынъ ады Къырым.
О пек дюльбер ве аджайип.
Къырым бизим юртумыз.
Биз онынъ даа гузель ве зенгин
олмасына тырышмакъ керекмиз. – (24 слайд)
«Къырым меним анамдыр»
муз. Э. Налбандовнынъ,
сёз Черкез Алининъ – (25 слайд)
Янъгъыз къартларнынъ эвлерини зиярет этип, ярдым этейик Байрамларда хайырлап, эллерини опейик. Бу бизим борджумыздыр. – (26 слайд)
Черкез Али «Сепетли Къартий» – (27 слайд)
«Къарагъачым, къарагъач» шииринде Черкез Али терекнинъ насыл файда кетиргенини сейлей. – (28 слайд)
Черкез Али «Къарагъачым, къарагъач» – (29 слайд)
Къыссалар (басни)
Черкез Алининъ къыссаларында чокъ кулькюнчли, шакъалы аллар, арекетлер ола. «Пахыл къаргъа ве бульбуль» къыссасында пахыллыкъ, куньджюлик киби менфий чизгилер мыскъылгъа алына.– (30 слайд)
«Пахыл къаргъа ве бульбуль» – (31 слайд)
Пахыл къаргъа – (32 слайд)
Бульбуль – (33 слайд)
«Макътавгъа ким ляйыкъ?»,
«Къаз ве турна» къыссаларында акъыллы, чебер, озь ишини яхшы бильген усталар макътавгъа ляйыкътыр, деген фикир ифаделене. – (34 слайд)
«Макътавгъа ким ляйыкъ?» – (35 слайд)
«Къаз ве турна» – (36 слайд)
Черкез Алининъ «Чипчелерим» шииринде чипчелер анасынынъ сесини эшиткенлеринен, онынъ къанатлары астына топланып, сыджакъ пуфчыкълар арасында сакъланалар. – (37 слайд)
Чипчелерим (тюркю)
Ай, сары чипчелерим,
Вай, сырлы чипчелерим.
Тез – тез келинъ чипчелерим,
Мен сизлерге тюй сеперим. – (38 слайд)
ВИКТОРИНА – (39 слайд)
Черкез Али Къырымнынъ насыл коюнде дюньягъа кельди? – (40 слайд)
Черкез Али Къырым акъкъында насыл шиир язды? – (41 слайд)
«Басня» сезюни терджиме этинъиз. – (42 слайд)
Не себептен бульбуль йырлагъанда къаргъа юзюни сыта? – (43 слайд)
Къаргъа кимни куньлей? – (44 слайд)
Бу сатырлар насыл къыссадан?
- Я скемле, столларны,
Ойма таван ве полларны,
Я пенджере ве къапыны,
Атта балтанынъ сапыны,
Ким тегизлеп аль эте?
Ким инсангъа мал эте?– (45 слайд)
«Макътавгъа ким ляйыкъ?» суалине насыл джевап бермек мумкюн? Ким эвлерни къура? – (46 слайд)
«Макътавгъа ким ляйыкъ?» суалине насыл джевап бермек мумкюн? Ким эвлерни къура? – (47 слайд)
«Пахыл къаргъа ве бульбуль къыссасында насыл менфий чизгилер мыскъылгъа алына? – (48 слайд)
Мына бизим Черкез Алимиз бойле джесюр языджыларымыздан бири эди. О бугунь бизим арамызда олгъан олса, 90 яшыны толдураджакъ эди. Алланынъ раметинде олсун, яткъан топрагъы пуф олсун! Къаранлыкъ ерлери ярыкъ олсун! – (49 слайд)
