Та?ырыбы: ?сімдіктерді? к?пт?рлілігі. ?сімдіктер ?сетін орта жа?дайларыны? алуан т?рлілігі
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: О?ушылар?а ?сімдікті? к?пт?рлілігі туралы т?сінік беру
Дамытушылы?: білімін, тілін дамыту
Т?рбиелік: ??ыптылы??а, таби?атты ?ор?ау?а т?рбиелеу
Саба?ты? типі: жа?а саба?
?дісі: т?сіндіру, с?ра?-жауап, ??гімелеу
К?рнекілігі: суреттер, ?лестірмелер
Саба?ты? барысы:
І ?йымдастыру кезе?і:
Амандасу,т?гендеу,о?ушыларды? зейінін, назарын жатты?улар орындау ар?ылы саба??а аудару
І? Ма?сатын ?ою кезе?і:
Та?ырыбын, ма?сатын хабарлау. ?сімдіктерді? к?пт?рлілігі
? Жа?а материалды т?сіндіру кезе?і:
?зі? білетін а?аштар мен б?таларды? бір-бірінен е? негізгі айырмасы неде екенін еске т?сір.Сурет бойынша ж?мыс: ?ыры???ла?. Итм?рын. ?ара?ай
Суреттегі ?сімдіктерді м??ият ?арап зерделе. ?айсысы ?андай а?ашты? жапыра?ы екенін есі?е т?сір. Ж?мба?ты шеші?дер.
1. Жасыл ине киімім, 2. Т?рі шар сия?ты,
Жайлаймын тау биігін. Т?сі ?ып-?ызыл.
Жа?а жылды тойласа?, Д?мі бал сия?ты.
Т?рі?демін ?йі?ні?.
2. О?улы? бойынша ж?мыс: о?ып, т?сіндіру. 3. Сергіту с?ті
?І Жа?а материалды ме?гергенін тексеру кезе?і:
1. О?ушылар?а о?ыту: іштей, дауыстап-тізбектей.
2. С?ра?тар?а жауап беру
- ?сімдіктерді? ?сіп жетілуі ?шін ?андай жа?дайлар ?ажет?
- ?сімдіктер ?андай жер, ауа райы жа?дайларында тіршілік етуге бейімделген?
Балы?оты
Балы?оты, балдырш?п — су бетінде ?ал?ып немесе су ішінде ?сетін к?пжылды? ш?птесін ?сімдіктер. ?аза?станда 3 т?рі: б?кір, ?ш??ла?ты, кіші Балы?отыТобыл, Есіл ?зені бойында, а?ынсыз не а?ыны аз, т?щы суларда ?седі. Жапыра?тары жойылып кеткен неж??а ?абырша? т?рінде са?тал?ан, сонды?тан Балы?отыны? денесі жапыра?ты? да, сба?ты? да, кейде тамырды? да р?лін ат?арады. ?те сирек г?лдейді. Жемісі ?апшы? т?різді. Аталы? ж?не аналы? г?лдері бір жерде топтасып г?лшо?ырын ??райды. Олар ?сімді (вегетативті) жолмен к?бейеді. ?сімдік денесіні? т?менгі жа?ында?ы ?алташы?тарыны? ішінде кішкене та?ташалар т?зіліп, кейін олар б?лініп, жеке ?сімдікке айналады. Балы?оты та?ташаларны? ??рамында 24%-тей протеин, 17 — 20%-тей клетчатка бол?анды?тан, оларды балы?тар мен су ??стары ?орек етеді. Кепкен к?йінде ?й жануарлары, ?сіресе до?ыздар ?шін пайдалы. Халы? медицинасында денені? ?ызуын басатын д?рі ретінде пайдаланылады. Балы?оты — су бетінде ?ал?ып ?сетін, ке? тара?ан ?сімдік. Кейде кішігірім су объекті айдынын т?тас басып кетеді. Б?л [[??былыс|??былысты}} ?ате т?сініп, зиянды су к?здеріні? "к?ктеуі" ретінде ?абылдайды. Іс ж?зінде балы?от к?мір ?ыш?ылын жедел т?рде сі?іріп, к?п м?лшерде оттек б?ліп шы?арады. Б?л ?сімдік суды к?птеген зиянды заттардан тазартады. К?птеген а?ыссыз, т?йы? су к?здеріндегі тіршілік тек осы ?сімдікті? ар?асында ?ана м?мкін болады. Суларды тазартуда (?сіресе фенолды? ?осындылардан) т???иы?та ?сетін харалы? су ?сімдіктері (хара, нителла, топелла ж?не т.б.) ?лкен р?л ат?арады. Б?лар споралы? ?сімдіктер. Су ?сімдіктеріні? тазарт?ышты? ?асиеттерін к?птеген к?сіпорындарда а?аба суларды тазарту?а табысты т?рде ?олданады. Б?л ?шін арнайы ?амыс ж?не бас?а да су ?сімдіктері отыр?ызыл?ан хауыздар салынады.
Секвойя
Sequoia sempervirens
Секвойя — м??гі жасыл ?ыл?ан-жапыра?ты а?аштар туысы. Жал?ыз т?рі — м??гі жасыл секвойя (биіктігі 100 м-ден арты?, диаметрі 6-10 м), жер шарыны? е? биік а?аштарына жатады. 3000 жыл?а дейін жасайды. Калифорния тауларында ?седі. Б?л т??ымдаска м??гі жасыл а?аштарды? та?ы бір т?рі — секвойядендрон (мамонт а?ашы) жатады. Ді?і тік, т?зу, биіктігі 100 м-ге дейін болатын, 2500 жылдай (кейде 3000-4000 жыл) жасайтын а?аш. Оларды? ішіндегі "Генерал Шерман" деп аталатын е? ?лкеніні? биіктігі 83 м, жер бетінен 1,5 м биіктікте ??лашта?анда 24,1 м. Секвойялар с?ндік ?шін Еуропаны? саяба?тары мен ба?тарында, ?ырымны? о?т?стік жа?алауында ?сіріледі.[1]
?ІІ Бекіту кезе?і: ?орытындылау
-Балалар, карта?аназараударса?, ?ызылт?спенбоял?ан?андайжерлер?
-?ызылт?спенбоял?антаулыжерлер.
-Д?рыс, олайболсабізтаулыжер?сімдіктеріменжануарларытуралыма?л?маталамыз. ?ро?ушыны?алдындакарта т?рады, олартал?антаулардыт?сіріпотырады.
1. Алтай тауы.-Солт?стікбатыстаорналас?ан. Алтайтауыт?ркітіліненаудар?анда «Алтай»-алтындегенс?здібілдіреді. ОлО?т?стікАлтай, Орталы?Алтай, кендіАлтайболыпб?лінеді.
2. Сауыр-Тарба?атайтауы.Б?лтаудыШо?анУ?лихановпендосыПотанинзерттеген.
3.Жо??арАлатауы- О?т?стікшы?ыста?ытайменшекарадаорналас?антауж?йесі. Е?биікшы?ы–Бесба?аншы?ы. Пайдалы?азбалар?а?тебай. (жан?ыш, та?татас,?о?ырк?мір, вольфрамт.б) М?нда«Досты?»теміржолысалын?ан.
4. Тянь-Шань. Азия материгіндегіе?ірітауды?бірі. ?ытайтіліненаудар?анда «Т??іршы?ы», «аспантауы» дегендібілдіреді. Полиметал?абай. Емдік?асиетібарминералдыб?ла?таркездеседі. Б?лтауорысгеографыП.П.Семенов–Тянь-Шаньскийді?атыменатал?ан.
Таулыжер?сімдіктері: (Та?тадаьтаулыжер?сімдіктеріні?суретіт?рады.) К?ктерек, ?айы?, тал, терек, ?ара?ай, ?ш?ат, ыр?ай, к?ре?от, тобыл?ы, итм?рын, долана, ?ара?ат, жабайыалма, т.б. ?седі.
Таулыжержануарлары: (та?та?аілінеді)
-Балалар, Н.?.Назарбаев«?аза?стан-2030»стратегиялы?ба?дарламасында?аза?стандынені?символыретіндеалды?
- «?аза?стан-2030»жылдарыОртаАзиябарысынаайналады,я?нибізді?мемлекетімізе?ірі,алпауытмемлекеттерментерезесіте?еледідеген.
-Осындай?ыбарыс?андайа?ж?не?андайайма?та?мірс?редідепойлайсы?дар?
-Барыс?теепті, жылдам, жырт?ыша?. Олбиіктау??здарынмекендейтіна?. Барысты?саныб?гіндек?ртазайыпкеткендіктен, ?азір?ор?ау?аалынды. Барысты? шапша?ды?ыменептілігітуралыа?ыз, ??гімелер?тек?п.
Ар?ар-?теіріа?. Олтаужайылымдарынмекендейді. Т?ндем?здыал?ап?адейін?рлепт?нейдіде, ерте?гісінжайылым?а?айтат?седі. Сондай-а?таутеке, марал, а?б?кендерт.бмекендейді. (?ржануар?ажеке-жекесипаттамаберу).
Таулыжер??стары.
- Таулыжер??стары?тек?п. Биіктасты??здарда?лартіршілікетеді.
?лар-ірі, т?сітасре?десс?р??лт??с. Ол 5-10-нантоптасыпж?реді. Олар?ыстатау?уысынатоптасып?она?тайды. Оларбірін-біріжылытып, суы?тан?ор?айды.
?озы??май-олтік??здардымекендейтін??с.?озы??майелікті?ла?ы,суыр,ар?арды??озы?асыт.б. мен?оректенеді. Оліріт?я?тыжануарлар?адашабуылжасайды. Екпіндеп?шып, оларды?анатымен?а?ып,??здан??латады. Б?ларданбас?атауормандарындаб?ркіт, ?кі, жапала?, ??р, шіл, то?ылда? т.б??стартіршілікетеді.
Шаруашылы?тары. Б??ышаруашылы?ы. Омарташаруашылы?ыдамы?ан.
?ІІІ ?йге тапсырма беру кезе?і:
