Ochiq dars :Masalalar mazmuniga doir tenglama tuzish

2-sinf o’quvchilarini masalalar mazmuniga doir tenglama tuzishga o’rgatish

• Matematika darsligi o'quvchilarni ba'zi xil masalalarni tenglamalar tuzib yechishga o'rgatishni nazarda tutadi. Masalalarni tenglamalar tuzish bilan qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarining noma'lum sonlarini topishga doir sodda masalalar yechishga o'rgatish va misollar bilan birgalikda matnli masalalarni tenglamalar yordamida yechib o’quvchilarning bilimlarini mustahkamlash muhim vazifa hisoblanadi.

• Mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish va rivojlaritirishga, o'z fikrlarini mustaqil bayon qila olishga zamin yaratib, o'quvchilarni fikrlash dunyo qarashini kengaytirib, ularni zehnini va hozirjavoblik fazilatini tarbiyalash bosh maqsaddir.
• O'quvchilar masalalarni tenglamalar tuzish bilan yechishni o'rganib olishlari uchun ular masaladagi berilgan va izlanayotgan miqdorlarni ajratib olishi kerak bo'ladi. Tenglamalarni tuzish yordamida sodda masalalarni yechish ikkinchi sinfdan boshlanadi. Ikkinchi sinfda tenglamalar tuzish usuli bilan qo'shish, ayirish, ko'paytirish va bo'lish amallarining noma'lum komponentlarini topishga doir sodda masalalar yechiladi.

O'quvchilarga mavzu yuzasidan masalalar yechib ko'rsatamiz.

Masalan,

"Savatda bir necha anor bor edi. Bog'dan yana 17 ta anor uzib kelib savatga solingandan keyin savatdagi anorlar 32 ta bo'ldi, Avval savatda nechta anor bo'lgan?".

Oldin bu masalani qisqacha shartini tuzib olamiz:

oldin savatdagi anorlar sonini x bilan belgilab olamiz;

savatdagi anorlar va yana terib kelib qo'shilgan anorlar sonini (X+17) deb olamiz;

barchasi 32 ta bo'ladi va tenglama quyidagicha tuziladi: x + 17 = 32.

Bor edi - ? anor

Uzib kelindi -17 ta anor

Barchasi - 32 ta bo'ldi.

Masalani tenglama usul bilan yechishda o'quvchining taxminiy mulohazalari: "savatdagi anorlar sonini x bilan belgilasak, uzib kelingan anorlar 17 ta, barchasi 32 ta bo’ldi va savatda qancha anor bo'lgan?" demak, masalaning shartiga ko'ra tenglama tuzib ishlaymiz.

demak, masalaning shartiga ko'ra tenglama tuzib ishlaymiz.

Yechish: x+17=32

x=32-17

x = 15 demak, savatda 15 ta anor bo'lgan.

O'quvchilar uchun eng qiyin vaziyat noma'lumni to'g'ri o'rinda ishlatib, tenglamani to'g'ri tuzishdir. O'quvchilarda tushunchalar hosil bo'lishi uchun shunga o'xshash masalalardan yana bir nechtasini tushuntirgan holda ishlab ko'rsatamiz,

• Boshlang'ich sinflarda, xususan, II sinfda o'quvchilarga bir no'malumli tenglamalarning ba'zi xillari yechilishlari bilan tanishtiramiz.
• Tenglamalarni yechishda quyidagi qoidalarni bilish o'quvchilarga qiyinchilik tug'dirmaydi:
• Noma'lum qo'shiluvchini topish uchun yig'indidan ma'lum qo'shiluvchini ayirish kerak.
• Noma'lum kamayuvchini topish uchun ayirmaga. ayiriluvchini qo'shish kerak.
• Noma'lum ayiriluvchini topish uchun ko’payuvchidan ayirmani ayirish kerak,
• Noma'lum bo'linuvchini topish uchun bo'linmani bo'luvchiga ko'paytirish kerak.
• Noma'lum ko'payuvchini topish uchun ko'paytmani ko'paytuvchiga bo'lamiz.

2. Masala:

Tikuvchi 8 ta qizlar kuylagini tikdi. Har qaysi kuylakka 3 m dan gazlama sarflandi. Tikuvchi hammasi bo ’ lib qancha gazlama sarflagan.

Ushbu masaladan o ’ zaro 3ta teskari masala tuzamiz.

Bitta ko’ylakka sarflangan gazlama

3 m

Ko’ylaklar soni

Hamma ko’ylakka sarflangan gazlama

8 ta

?

?

3 m

8 ta

24

?

24

• Masalani tenglama usuli bilan yechamiz va o’quvchilarga noma’lum son qaysi qatorga turganligiga qarab, shu yerda ya’ni noma’lum sonning o’rnini X bilan belgilab olib, tenglama hosil qilamiz. Bundan kelib chiqadiki, masalamizning birinchi ko’rinishi quyidagicha 3*8=X; ikkinchi holatda esa tenglamamiz quyidagicha bo’ladi X*8=24; uchinchi tenglamamiz quyidagicha 3*X=24

• Shunday qilib boshlang'ich sinfning boshidan oxirigacha sonli tenglik va tengsizliklar, o'zgaruvchili tengsizlik, tenglamalarni o'qitish, tenglamalar tuzib masalalar yechish jarayoni tizimli oddiydan murakkabga davom ettiriladi.
•  
• o'quvchilar masalalarni tenglama tuzib yechish orqali olgan bilimlarini mustahkamlab va faolliklarini oshirib borish.Ularni katta sinfga chiqqanlarida masalalarni tenglama usuli bilan qiynalmasdan yechishga poydevor yaratib, fikrlash doirasini kengaytirib berish bu boshlang’ich sinf o’qituvchisidan katta mahoratni talab qiladi .

• E’tiboringiz uchun rahmat.